گیاهان گلدانی

گیاهان گلدانی، تزئین زنده و زیبای خانه هستند و هر کسی با دانستن نیازهای ابتدایی این گیاهان که شامل نور، آب و غذا است، میتواند از آنها نگهداری کند و از این کار بسیار لذت ببرد.

نور
نور نخستین نیاز یک گیاه است. گیاهان غذای خود را از طریق فوتوسنتز و در نور خورشید تهیه میکنند. البته گیاهان متفاوت به میزانهای مختلفی از نور نیاز دارند. همواره باید هنگام تهیه یک گیاه، درباره نوع نوری که به آن نیاز دارد سوال کنید. نوع نور مورد نیاز گیاهان به سه دسته تقسیم میشود:

• نور مستقیم - در این حالت نور خورشید بدون هیچ مانعی مستقیما با گیاه برخورد میکند.
• نور غیر مستقیم - در این حالت نور خورشید فضای اتاق را روشن میکند و به گیاه میرسد اما مستقیم بر روی آن نمیتابد.
• نور پخش شده یا فیلتر شده - نور در این حالت از یک واسطه مانند پرده نازک یا صفحه ای مانند شیشه مات عبور میکند و سپس به گیاه میرسد.

بسادگی با کمک یک مداد می توانید رطوبت
خاک را اندازه بگیرید.

آب
شما میتوانید یک مداد را در خاک گلدان فرو برده و با امتحان سر آن از نمناک بودن خاک مطمئن شوید.
 

گاهی یک باغبان میتواند از با آبیاری بیش از حد و از روی محبت گیاهی را بکشد. این یکی از شایعترین اشتباهات در زمینه نگهداری از گیاهان خانگی است. خاک هر گیاه در فاصله دو آبیاری به میزان خاصی رطوبت نیاز دارد. بعضی از آنها باید خاکی دائما مرطوب داشته باشند و بعضی باید در این فاصله کاملا خشک شوند. این هم سوالی است که پاسخ آنرا باید از فروشنده و یا شخصی وارد به باغبانی بپرسید. چند نکته مهم در آبیاری:

• در فاصله دو آبیاری میزان رطوبت خاک را به کمک یک چوب، مداد یا حتا انگشت خود اندازه بگیرید. چوب یا انگشت خود را در زیر لایه رویی خاک فرو کنید تا از میزان نم آن مطلع شوید.
• بهترین وسیله آبیاری، آب پاش است و آبیاری باید در اطراف ساقه انجام شود.
• گیاه را طوری آبیاری کنید که اضافه آب از سوراخ زیر گلدان خارج شود.
• از آب ولرم یا گرم استفاده کنید زیرا آب سرد موجب وارد شدن شوک به ریشه ها شده و به آنها صدمه میزند.
• پس از آبیاری با اسپری کردن آب به شاخ و برگها برای گیاه محیطی مرطوب ایجاد کنید.
• بعضی از انواع گلدانهای تزئینی فاقد روزنه خروج آب هستند. شما میتوانید گیاه خود را در ظرفی کوچکتر و دارای روزنه، قرار داده و سپس آنرا در گلدان مورد نظر خود قرار دهید.اما به یاد داشته باشید که گلدلن کوچکتر را به کمک چند تکه سنگریزه یا پایه، طوری قرار دهید که کف آن مماس با سطح زیرین ظرف تزئینی نباشد و راه برای خروج آب اضافه باز باشد.

غذا
گیاهان نیازهای خاص غذایی دارند و در اینجا هم، زیاده روی در تغذیه گیاه، آنرا از بین میبرد. غذای گیاهان یا کودهای شیمیایی، در سه شکل کلی عرضه میشود:

• حلال در آب - که شامل پودر یا مایعی است که با آب رقیق شده و بر روی گیاه یا خاک آن ریخته میشود.
• غذای جامد میخی شکل - این نوع کود به شکل میخ یا کپسولهایی فشرده است که در خاک فرو برده میشود و به تدریج مواد غذایی را آزاد میکند.
• کود دانه ای - این کود که به شکل دانه های ریز ساخته میشود بر روی خاک اطراف ساقه پاشیده میشود و کم کم همراه با آب به داخل خاک نفوذ پیدا میکند.

هنگام تعویض گلدان آنرا یک سایز بزرگتر
انتخاب کنید.

تعویض گلدان
هنگامی که شاخ و برگ یک گیاه بیش از حد سنگین شود یا اینکه ریشه های آن از روزنه خروج آب بیرون بزنند، زمان تعویض گلدان فرا رسیده است.

گیاه خود را به گلدانی که تنها کمی از گلدان قبلی بزرگتر است منتقل کنید.

هنگامی که گیاهی را از گلدان خارج میکنید، گلدان را با یک دست نگه دارید و با دست دیگر محکم ساقه ها را نگه دارید و گیاه را به آرامی بیرون بکشید.

هنگام تعویض گلدان، گیاه را با یک دست
و گلدان را با دست دیگر بگیرید.

چند نکته برای تعویض گلدان
• همیشه گلدان یا ظرفی را انتخاب کنید که دارای روزنه خروج آب باشد.
• قرار دادن یک تکه توری بر روی روزنه خروج آب، موجب میشود که خاک هنگام آبیاری از ته گلدان خارج نشود.
• برای گلدانهای خود همیشه از خاک مخصوص گیاهان آپارتمانی استفاده کنید و آنها را با خاک باغچه پر نکنید.
• قبل از ریختن خاک گلدان در اطراف گیاه، آنرا مرطوب کنید.
• در ابتدا مقداری خاک و ماسه در ته گلدان بریزید و آنرا خوب به پایین فشار دهید، گیاه را با احتیاط از گلدان قبلی خارج کنید، خاک اطراف یشه های آنرا بتکانید تا ریشه ها بتوانند به خوبی پخش شوند. گیاه را در گلدان جدید قرار داده و آنرا کاملا از خاک پر کنید، اطراف آنرا خوب فشار داده و محکم کنید و گیاه را کاملا آبیاری نمایید.
• اگر پس از تعویض گلدان، برگهای پایینی گیاه قهوه ای رنگ شدند، نگران نشوید و آنها را پس از خشک شدن به آرامی جدا کنید.
• پس از تعویض گلدان، آنرا با توجه به نیاز گیاه در محل مناسبی قرار دهید.

منبع:فاریا

سبزی های مغذی

سبزی های مغذی سبزی ها، موادمغذی.، ویتامین ها، آمینواسیدهای ضروری، کربوهیدرات ها و پروتیین را برای سلامتی انسان تامین می کنند. یک شخص بالغ روزانه نیازمند 300 گرم سبزی شامل 125 گرم سبزی برگی، 100 گرم سبزی ریشه ای و 75 گرم از سایر سبزی ها می باشد ولیکن غالب مردم کمتر از حد معمول مصرف می کنند. ترکیبات غذایی که متوسط برخی سبزی ها تامین می شود، به قرار زیر است: کربوهیدارت ها: سیب زمینی، چغندرقند. پروتیین ها: نخودفرنگی، لوبیا، نخود، اسفناج و..... ویتامین A: هویج (نوعی زردرنگ)، اسفناج، سیب زمینی شیرین، کدو، کلم پیچ، گوجه فرنگی، گشنیز، برگ کلم، جعفری و .... ویتامین C: گوجه فرنگی، شلغم، فلفل سبز، گل کلم، خربزه، برگ تربچه، اسفناج، کلم کلسیم: چغندرقند، اسفناج، برگ شلغم، گشنیز، کدو، پیاز، گوجه فرنگی، کلم و..... پتاسیم: سیب زمینی، تربچه و .... فسفر: سیر، نخودفرنگی و .... آهن: خربزه، هندوانه، اسفناج، نعناع                                                                                  حفظ عناصر غذایی سبزی ها و میوه ها بسیاری از مردم در حین پختن غذا باعث می شوند که عناصر غذایی ارزشمند را از بین ببرند. در انتخاب و آماده سازی رژیم های غذایی توجه به نکات زیر ضروری است: -         سلولز (فیبر) موجود در غذا کمک به هضم غذا می نماید. این مواد در تمامی غلات، میوه ها و سبزی های تازه وجود دارند. گندم، هویج خام و دیگر محصولات ریشه ای منابع سرشاری از فیبرها هستند. -         خوردن سبزی ها و میوه های تازه فصلی از نظر غذایی بسیار ارزشمند بوده و بسیار خوش طعم هستند. سبزی ها را می توان بلافاصله بعد از برداشت مصرف کود یا برای مصرف در سایر مواقع سال خشک کرده و نگهداری نمود. -         برنج را به صورت کته پخت نمایید، چون آبی که از برنج آبکش ریخته می شود سرشار از موادغذایی می باشد.  حفظ عناصر غذایی توجه به نکات زیر برای کاهش اتلاف عناصرغذایی در طول پخت و فرآوری مفید می باشد. §        برگ سبزی های ریشه ای مانند تربچه، شلغم و چغندرقند را بخورید. برگ های این نوع سبزی ها حاوی موادغذایی بیش از ریشه ها هستند. آنها را می توانید همراه با غده ها و دیگر سبزی های برگی پخته و مصرف کنید. §        سبزی ها را  در ظروف تحت فشار (زودپز) پخت کرده که به حفظ ویتامین های درون بافت سبزی ها به ویژه ویتامین های ب و ث کمک می کند. §        سبزی های خرد شده باید بلافاصله پخته شده، نگهداری یا فرآوری شوند. رها کردن سبزی ها به مدت طولانی موجب از بین رفتن ویتامین ها و عناصرغذایی آنها خواهد شد. §        سعی کنید سبزی های تازه و سالم را پخته و از آنها استفاده کنید. §        از سرخ کردن بیش از حد سبزی ها جداً خودداری کنید. §        سبزی های برگی را روی شعله کم بپزید. هویج و کدو تنبل را می توان در دمای بالا نیز پخت. §        قبل از خرد نمودن سالاد، سبزی و میوه ها، باید آنها را شستشو نمود تا مانع از هدر رفتن ویتامین ها (به ویژه ویتامین های ب و ث) و مواد معدنی آنها شود.  نگهداری سبزی ها و میوه ها 1.       سبزی های خاخم مانند گل کلم، شلغم، هویج و ترب را انتخاب کنید. 2.       مواد خام را پوست گرفته، خرد کرده و بشویید. 3.       مواد آماده شده را درون ظرف شیشه ای قرار دهید. 4.       ترکیبی شیمیایی در آبی جوشیده به نسبت های 3 درصد نمک، 8/0 درصد اسیداستیک خالص و 2/0 درصد فسفات پتاسیم تهیه کنید. 5.       ظروف شیشه ای حاوی مواد خام را با این ترکیب شیمیایی پر کنید، تا لبه ظرف باید پر شود. 6.       در ظرف را محکم کرده و در محلی خشک و خنک قرار دهید. 7.       سبزی ها و میوه ها را قبل از پختن کاملا بشویید. نگهداری گوجه فرنگی به صورت رب 1.       گوجه فرنگی های کاملا رسیده، قرمز و سالم را انتخاب کنید. 2.       گوجه فرنگی را شسته، خرد کرده و بخش های سبز آن را جدا کنید. 3.       گوجه فرنگی های خرد شده را توسط دست یا مخلوط کن بهم زده و پوست آنها را جدا کنید. 4.       گوجه فرنگی له شده و صاف شده را در دمای ملایم بجوشانید تا وزن کل توده به یک سوم کاهش یابد. 5.       پس از پخته شدن حدود یک قاشق چایخوری اسیداستیک خالص به ازای هر کیلو رب حاصله افزوده و به مدت 5 الی 8 دقیقه آن را بجوشانید. 6.       به ازای هر کیلوگرم تولید نهایی در حدود 4/0 گرم سولفات پتاسیم و 2/0 گرم بنزوات سدیم که در اندکی آب حل شده است اضافه کرده و کاملا بهم بزنید. 7.       رب گوجه فرنگی حاصله را درورن ظروف شیشه ای تمیز تا دهانه ظرف بریزید. در ظرف را کاملا بسته و در محلی خشک و خنک نگهداری کنیم.  تخمیر سبزی ها 1.       کلم ها و هویج های مرغوبی را انتخاب کنید. 2.       برگ های خارجی کلم را حذف کرده و کلم ها را به صورت حلقه های باریکی برش دهید. هویج ها را پوست کنده و پس از تمیزکردن، آن را برش دهید. برش های هویج و کلم را به نسبت 1:1 با هم مخلوط کنید. 3.       به مخلوط حاصله 5/2 درصد نمک و 5/1 درصد پودر خردل اضافه کنید. 4.       به مدت دو هفته، هر روز یک بار مخلوط حاصله را تکان دهید. 5.       مخلوط تخمیر شده آماده مصرف می باشد. نگهداری با روش تخمیر در صورتی که در باغچه خود سبزی تولید می کنید، به راحتی و بسیار ارزان می توانید به نگهداری آنها اقدام کنید. با نگهداری سبزی ها می توانید در تمام طول سال از سبزی ها لذت ببرید.  تخمیر تخمیر راهی است مهم در نگهداری انواعی از سبزی ها با هم در یک زمان، که یکی از سبزی ها در این روش باید کلم باشد. کلم حاوی موادی است که به عمل تخمیر کمک می کند. در صورتی که کلم در دسترس نباشد، می توان از تربچه یا خیار به جای آن استفاده کرد.  مراحل کار 1.       هر نوع سبزی را می توانید به جز گوجه فرنگی، سیب زمینی شیرین و یا دیگر سبزی هایی که از نظر موادقندی غنی هستند انتخاب کنید. سبزی ها را به طور کامل شستشو داده و با پارچه ای تمیز آنها را خشک کنید. 2.       سبزی ها را برش دهید. بهتر است از چاقوی استیل و یا خرد کننده استفاده کنید. 3.       کلم (تربچه یا خیار) باید حداقل نیمی از کل وزن مخلوط سبزی ها را شامل شود. 4.       مقدار 22 گرم (5 ـ 4 قاشق چایخوری) نمک به ازای هر کیلوگرم سبزی خرد شده اضافه نموده و کاملا مخلوط کنید. به مدت یک یا دو ساعت مخلوط را بهمان حالت نگهدارید. 5.       سپس مخلوط حاصله را در ظروف شیشه ای یا پلاستیکی مانند سطل قرار دهید. اندازه ظرف بسته به نیاز شما می باشد. اگر از ظرف چوبی یا سفالی استفاده می کنید قسمت های داخلی ظروف را روغن بزنید. 6.       مخلوط سبزی خرد شده را درون ظرف فشار دهید تا وقتی که ظرف کاملا پر شود. 7.       ورقه ای از پلاستیک دو برابر دهانه ظرف تهیه کرده و روی مخلوط را کاملا بپوشانید. 8.       روی صفحه پلاستیکی نیز آنقدر فشار دهید تا هوای زیر آن کاملا تخلیه شود. 9.       روی صفحه پلاستیکی مقداری آب بریزید به نحوی که بر صفحه روی مخلوط سبزی ها فشار بیاورد. 10.    لبه های آویزان صفحه پلاستیکی را با نخی در اطراف گردن ظرف محکم کنید تا غیرقابل نفوذ به هوا شود. 11.    ظرف را در محل خنک قرار دهید.  نکته سبزی ها را می توان به مدت سه ماه به وسیله تخمیر نگه داشت. اما وقتی که در ظرف باز شد سبزی های درون آن باید در همان روز مصرف شوند. امکان نگهداری سبزی های باقی مانده با استفاده از یخچال و ترکیبات نگهدارنده وجود ندارد.  آماده سازی سبزی های تخمیر شده ترش هستند. بنابراین آنها را کاملا در آب شستشو دهید تا کاملا اسید و آب آنها شسته شود. مخلوط حاصله را بسته به سلیقه خود بپزید.  نوشیدنی نرم برای ساختن نوشیدنی نرم می توان شکر و ادویه را به آب تخمیر شده افزوده و پس از حرارت دادن آن را نگهداری کرد.  آب تخمیر شده به جای دور ریختن آب حاصله از تخمیر، می توان این آب را به عنوان یک نوشیدنی جمع آوری و نگهداری کرد. آب سبزی های تخمیر شده سرشار از ویتامین B و C می باشد . این آب می تواند موجب افزایش اشتها در افراد شود. آن را قبل از غذا میل کنید. انبارهای خنک بی نیاز ازمصرف انرژی گندیدگی میوه ها و سبزی های تازه به صورت یک مشکل جدی به خصوص برای مناطق گرمسیری  می باشد. سردخانه ها می توانند موجب طولانی تر شدن عمر محصولات تازه بشوند، لیکن تجهیزات سردخانه از نظر خرید,‌ راه اندازی و نگهداری بسیار گران هستند. با این وجود یک راه حل عملی ترو کم هزینه تر برای نگهداری میوه ها و سبزی ها درون مزرعه یاخانه وجود دارد، که با استفاده از نیروی  خنک کنندگی، پدیده تبخیر عمل می کند. اتاق خنک بی نیاز از مصرف انرژی 10 الی 15 درجه خنک تر از هوای بیرون بوده و حدود 90 درصد رطوبت نسبی دارد. همچنین ساخت آنها با استفاده از مصالح موجود مانند آجر، ماسه ، نی، کاه و سبدهای کنفی به راحتی امکان پذیر است.  نحوه ساخت 1.       محلی مرتفع را نزدیک به یک منبع آب انتخاب کنید. 2.       کف اتاق را با آجر بپوشانید. 3.       یک دیوار دو لایه به ارتفاع 70 سانتی متر ایجاد کنید طوری که 5/7 سانتی متر بین دو دیوار فضای خالی باشد. 4.       اتاق ساخته شده را با آب خیس کنید. 5.       ماسه نرم رودخانه ای را با آب خیس کنید. 6.       فضای خالی بین دو دیواره را با این ماسه مرطوب پر کنید. 7.       یک شاسی (در) پوشیده با (نی)، کاه یا کلش بسازید. 8.       سایه بانی به صورت شیروانی روی اتاق به منظور جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب و همچنین بارندگی بنا کنید.  طریقه استفاده §        ماسه، آجرها و پوشش روی اتاق را مرطوب نگهدارید. §        دو بار در روز: صبح و عصر، اتاق را مرطوب کنید. می توان با استفاده از لوله های پلاستیکی متصل به منبع آب یک سیستم آبیاری قطره ای طراحی کرد. §        میوه ها و سبزی های خود را درون سبدهای مشبک پلاستیکی  بریزید. از جعبه های ساخته شده از چوب، نی و یا مقوا، به دلیل تخریب این مواد در اثر رطوبت باید خودداری کرد. §        سبدهای پلاستیکی را با یک صفحه پلی اتیلن نازک بپوشانید. §        اتاق را پس از سه سال، با آجر تازه نوسازی کنید. (منفذ و سوراخ های ریز درون آجر به مرور زمان بسته شده و از بازدهی اتاق می کاهد).  مزایا §        افراد غیرحرفه ای نیز قادر به ساخت این اتاق ها هستند. §        نیازی به انرژی الکتریکی و مکانیکی ندارد. §        امکان نگهداری محصولات زارعین خرده پا را برای مدت چند روز فراهم کرده و از زیان در فروش محصول جلوگیری می کند. §        به عنوان انبارهای خانگی نیزقابل استفاده می باشد. §        ضایعات را کاهش داده و هزینه ساخت خود را در مدت کوتاهی تامین می کند. §        مناسب نگهداری کوتاه مدت پنیر، شیر و غذاهای پخته نیز می باشد. §        همچنین می توان از آن برای کاشت قارچ، پرورش کرم ابریشم و انبارکودهای دامی استفاده نمود. نکته ها: §        اتاقک را در جایی بنا کنید که نسیم ملایمی میوزد. §        در محلی بلند ساخته شود تا از گندیدگی جلوگیری شود §        از آجرهای سالم و تمیز با تخلخل مناسب استفاده کنید. §        ماسه ها باید تمیز و عاری از موادآلی، رس وغیره باشد §        آجرها و ماسه ها را با آب، مرطوب نگهدارید. §        ار زیزش قطرات آب روی محصول نگهداری شده جلوگیری کنید. §        اتاق را تمیز نگهدارید. §        اتاق خالی باید با قارچ کش و حشره کش های مناسب ضدعفونی شود. احتیاط قبل از ضدعفونی اتاقک با آفت کش ها و یا قارچ کش ها همه محصولات نگهداری شده درون اتاق را تخلیه کنید.  معایب §        نیازمند سرمایه گذاری زیادی است. §        عملکرد آن وابسته به وجود یک منبع قابل اطمینان آب در تمام طول سال می باشد.  عمل نگهداری میوه ها و سبزی ها در اتاقک های خنک اتاقک خنک (روزها) فضای آزاد (به روز) زمان نگهداری تولید 3 10 ـ 8 6 ـ 5 12 ـ 10 97 60 ـ 50 کمتر از یک روز 3 2 ـ 1 5 ـ 4 40 10 ـ 8 تابستان بهار و پاییز تابستان بهار و پاییز تابستان پاییز و زمستان سبزی های برگی سایر سبزی ها سیب زمینی پرتقال خچال بدون یخ ساخته شده از چوب (نی) یا حصیر در نواحی روستایی، نگهداری سبزی ها، شیر و دیگر موادغذایی فسادپذیر مشکلی است که در ماه های تابستان بسیار شدیدتر است. محفظه های خنک حصیری وسیله ای است ارزان قیمت برای نگهداری موادغذایی که می تواند به راحتی توسط زنان روستایی بدون دسترس به مواد رایج ساخته شود. مواد موردنیاز -         یک سبد استوانه ای ساخته شده از نی یا حصیر و یا شاخه های کم قطر درختان -         یک عدد درپوش -         پارچه کنفی -         سینی فلزی یا سفالی (دایره یی یا مربعی شکل) -         سنگ یا آجر محفظه خنک کننده را به اندازه ای بسازید که برای تامین مواد لازم برای یک خانواده مناسب باشد. طرز ساخت 1.       سبد را با پارچه کنفی بپوشانید. پارچه کنفی را به لبه سبد بدوزید. لبه پایینی پارچه باید از دو انتهای سبد آویزان باشد. 2.       چهار یا پنج آجر یا سنگ به صورت دایره یی روی زمین قرار دهید و سینی فلزی یا سفالی را روی آنها بگذارید. 3.       سه یا چهار سنگ (یا آجر نصف شده) به صورت دایره یی درون سینی قرار دهید. 4.       سبد پوسیده شده با پارچه کنفی ار روی سنگ های درون سینی قرار دهید. 5.       ظرف را با آب پر کنید. دقت داشته باشید که لبه آویزان پارچه کنفی درون آب قرار گرفته باشد. طریقه استفاده از محفظه خنک کننده 1.       غذاهای فسادپذیر خود را در سبد قرار دهید. 2.       سرپوش را روی سبد قرار دهید. سرپوش نیز با پارچه کنفی پوشیده شده باشد. 3.       آب از پارچه کنفی، تبخیر شده و محتوای درون سبد را خنک و تازه نگه می دارد. پارچه کنفی را (هم قسمت بالایی و هم دیواره های اطراف را) به صورت دوره ای با آب تمیز مرطوب کنید

پرورش و فراوری سبزی

با نگاهی به بافت اجتماعی، اقتصادی کشاورزی کشورمان و نقش زنان روستایی در اقتصاد خانواده، ضرورت توجه بیشتر به این قشر، دو چندان می شود. سنتی بودن کشاورزی درگذشته و سمت گیری چند سال اخیر برای مکانیزه نمودن بخش کشاورزی نیاز به همسو کردن قشرهای فعال در بخش کشاورزی دارد. بهره گیری از روش های آموزش به زبان ساده گویا به منظور افزایش راندمان تولید و بالابردن آگاهی این قشر زحمتکش از ضروری ترین موارد می باشد.

هورمون ها

هورمون به موادی اطلاق می‌شود که در بخشی از بدن موجود زنده ساخته شده و پس از انتقال اثراتی در دیگر قسمتهای موجود به جای می‌‌گذارد و در تراکم‌های بسیار کم فعالند. هورمونهای گیاهی در بافتهای مریستمی و یا جوان ساخته می‌‌شوند و بعد از انتقال یافتن اثر خود را در بافتهای که تا حدودی از محل سازنده دور است بجای می‌‌گذارند. تاکنون پنج گروه هورمون شناخته شده که همه آنها در کشاورزی بخصوص در باغبانی دارای کاربردهای گسترده‌ای هستند که عبارتند از: اکسین ، جیبرلین ، سیتوکینین ، اتیلن ، اسید آبسیزیک.

کاشت و تکثیر گیاهان زینتی

گلکاری، آشنایی با مفاهیم
جایگاه گلکاری در ایران
اهمیت تاریخی: قدمت کشت و کار و نگهداری گل‌ها در ایران شاید همزمان با شروع کشاورزی بوده است. با نگاهی به تاریخ و فرهنگ ایران بنظر می‌آید که همواره ایرانیان در زمینه موضوعات مرتبط با گل‌ها جایگاه خوب و ارزنده‌ای داشته‌اند. اهمیت اقتصادی: شاید قدیمی‌ترین گلخانه‌های موجود در ایران که در حال حاضر هم فعال هستند قدمتی در حدود 75 – 70 سال دارند. در حقیقت اهمیت اقتصادی این رشته، سابقه طولانی در ایران دارد. زمانی که بسیاری از کشورها نامی در زمینه پرورش گل و گیاه نداشته اند کشور ما با داشتن گلخانه‌های خوب و قابل قبول در زمان خود وضعیتی مناسب داشته است. کشت و کار پرورش گل‌های زینتی در ایران بعنوان یک رشته اقتصادی سابقه‌ای به قدمت احداث گلخانه‌ها ندارد اما از زمان‌های گذشته، گلخانه‌دارها کار تکثیر و پرورش گیاهان را برای سرگرمی، و گذران اوقات فراغت انجام می‌دادند. در سال‌های اخیر بدلیل نیاز روز افزون بازار و خواست افراد جامعه و بدلیل محدود شدن فضای زندگی مردم این وضعیت کاملاً تغییر کرده است. بطوری که در سال‌های اخیر احداث گلخانه‌های نسبتاً مجهز و کارآمد بمنظور کشت و پرورش و تکثیر گیاهان زینتی و نیز توسعه اقتصادی پیشرفت زیادی داشته است. ایران یکی از خواستگاه‌ها و زادگاه‌های طبیعی گیاهان زینتی از جمله لاله، سنبل، زنبق، سیکلمه و برخی از درختچه‌ها و تعداد زیادی از درختان میوه بشمار می‌آید، و در منابع علمی دنیا اسناد و مدارک مربوط به این موضوع موجود است. ولی از نظر اقتصادی و صادرات گل و گیاه هنوز موقعیت مناسبی در سطح دنیا ندارد.
جایگاه ایران از نظر جغرافیایی
موقعیت جغرافیایی ایران از دو نظر قابل ارزش است :
- از نظر آب و هوایی
- موقعیت نسبت به کشورهای همسایه.

1- ایران در یک منطقه پر رود با طول روز بلند و روشنایی کامل آفتاب قراردارد و از این نظر می‌تواند در بسیاری از هزینه‌های مربوط به گرم کردن و روشن نگه داشتن گلخانه‌ها که برای کاشت و تکثیر گیاهان زینتی اهمیت زیادی دارد، صرفه جویی کند.
2- موقعیت ایران بدلیل قرار داشتن در کنار کشورهای پر مصرف گل و گیاه از نظر اقتصادی حائز اهمیت است. همسایه‌های شمالی و جنوبی ایران از خریداران بسیار خوب گیاهان زینتی هستند. ایران با داشتن یک بازار متعادل و نسبتاً ثابت و دائمی قادر است جایگاه واقعی خود را در این عرصه پیدا کند.
کشورهای مهم تولید کننده و مصرف کننده گل و گیاه
1- هلند  2- ایتالیا  3- آلمان  4- سوئیس  5- دانمارک  6- بلژیک 7 - سوئد  8- ژاپن  9 - انگلستان 10-  استرالیا  11- فرانسه  12- اسپانیا  13- آمریکا
همانطور که  مشاهده می‌کنید هلند مقام اول در بین همه کشورها را دارد و بقیه کشورها در رتبه بعدی قرار گرفته‌اند. از لحاظ موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی و هم‌چنین وضعیت نیروی کار، ایران در مقایسه با هلند از موقعیت مناسب‌تر و ارزان‌تری برخوردار است. ارز آوری گل و گیاه برای ایران یک موقعیت انحصاری است. در کشور ما گاهی ارز آوری گل‌های شاخه بریده با ارز آوری نفت مقایسه می‌شود. بطوری که فروش 2 تا 3 شاخه گل (از بعضی انواع گل‌ها) می‌تواند ارز‌آوری معادل یک بشکه نفت را داشته باشد و صادرات گل‌ها و گیاهان زینتی می‌تواند جانشین صادرات نفت شود. اما پارامترهای لازم و شاخص‌های قابل قبول بازار جهانی برای پرورش گل و گیاه را باید مهیا کرد.
رشته‌ها و زیر شاخه‌های متعددی در رابطه با گلکاری یا Flowery culture وجود دارد. یکی از این موارد استفاده از اندام‌های گیاهان زینتی می‌باشد. از لحاظ موقعیت مصرفی گیاهان زینتی را به سه دسته تقسیم می‌کنند :
گیاهان یک ساله یاAnnual Plants ؛ گیاهان زینتی که بعنوان گل‌های فضای سبز استفاده می‌شوند. این گیاهان معمولاً مقاوم به سرما نیستند و دوره زندگی نسبتاً کوتاهی دارند. مانند گل اطلسی و آحار.
گل‌های دائمی یا Perennial Plants؛ گیاهانی که بیش از یک سال در فضای آزاد قابلیت رشد و نمو دارند. مانند گل تاج‌الملوک، داودی و زنبق‌های دائمی.
گیاهان آپارتمانی یا Indoor Plants؛ گیاهانی که فقط در فضای محدود آپارتمان‌ها و گلخانه‌ها قابل نگهداری هستند. مانند برگ انجیلی و فوتوس.
انجام تحقیقات برای صادرات گل‌ها و گیاهان زینتی یک امر مسلم و ضروری است. هم‌چنین مجموعه عواملی که در این راستا باید مد نظر قرار گیرند عبارتند از :
نوع خاک و بستر مورد پرورش گیاهان؛
نوع محصول ارائه شده؛
تداوم تولید در طی یک زمان معین.
انواع گلکاری یا Flowery culture
گیاهان گلدار گلدانی یا Pot Plant؛ گیاهانی که در فضای مستور آپارتمان رشد و نمو می‌کنند و بخش زینتی آن‌ها همان گل است. مانند گل حنا، سیکلامن ایرانی، آزالیا و ...
گل‌های شاخه بریده یا Cut Flowers؛ گروه بسیار بزرگی از گیاهان زینتی در این رده هستند. تعداد زیادی از گیاهان زینتی بعنوان بخش‌های بریده شده و جدا از پایه مادری قابل عرضه به بازار هستند. نظیر انواع میخک، ژربرا، رز و ارکیده.
بسته به نوع بازار و سلیقه خریداران تقریباً همه گیاهان Cut Flowers شبیه بهم عرضه می‌شوند. اینطور که برآورد نشان می‌دهد معمولاً میخک، رز و ژربرا سه محصول رده اول تا سوم گل‌ها شناخته شده‌اند.

 درختان، درختچه‌ها و پیچ‌های زینتی یا Trees, Shrubs and Climbers؛ این مجموعه در کشت و کار گیاهان زینتی جایگاه ارزنده‌ای دارد و ایران می‌تواند در این قسمت موقعیت خوبی کسب کند.

تاسیسات گلکاری
تعریف گل­خانه: گل­خانه یاGreen house به فضای محدودی اطلاق می­شود که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب را برای رشد گیاهان از نواحی مختلف در طی فصول مختلف یک سال داشته باشد. طبق این تعریف از جمله عملکرد گل­خانه، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و مورد نیاز محصولی معین است.
گل­خانه­ها بر حسب اینکه چه نوع مصالح ساختمانی در آن‌ها بکار برده شده است به نوع ثابت و متحرک تقسیم‌بندی می­شوند. گل­خانه­های ثابت و متحرک بنا ­بر نیاز در موقعیت معین، در جایی که مدنظر ما است احداث می­شوند.
گل­خانه­های ثابت، به گل­خانه­هایی گفته می‌شود که مصالح ساختمانی بکار رفته در آن‌ها از جنس پایدار و با دوام باشد. پس باید سالیان سال از آن‌ها استفاده کرد. بنابراین نکاتی در ساخت گلخانه‌های ثابت باید در نظر گرفته شود.

نکات مهم در احداث گلخانه­های ثابت
1. فاصله گلخانه تا بازار مصرف؛
2. کیفیت آب از نظر سختی؛
3. وجود بازارهای فروش محلی؛
4. دسترسی به کارگران متخصص.
انواع گلخانه های ثابت
گلخانه یکطرفه: از یک جهت از نور کامل آفتاب بر ­خوردار است و از جهت دیگر از مصالح ساختمانی پوشیده شده است. این نحوه ساخت و ساز گل­خانه برای مناطقی با شرایط محیطی نسبتاً دشوار بسیار مطلوب است. در مناطقی که سرمای شدید یا یخبندان‌های طولانی وجود دارد، ساخت این گلخانه‌ها به صرفه می‌باشد.

گلخانه دو طرفه: از دو جهت بطور کامل از نور آفتاب بهره­مند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات، ایده­آل و مناسب است. زیرا از جهت نور و درجه‌ی حرارت بطور کامل از نور خورشید بهره می‌برد.
گلخانه نیمه دو طرفه: از یک جهت بطور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است.
گلخانه های سه گانه هر کدام برای یک اقلیم معین مناسب می‌باشند. اما بطور کلی برای مناطق مختلف ایران گلخانه­های دو طرفه بسیار مناسب و مطلوب هستند. چرا که در کشور ما، به علت برخورداری از نور فراوان مخصوصاً در زمستان می‌توان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار خوب و با ­ارزشی داشت.
عوامل قابل کنترل در گلخانه­ها
1.درجه حرارت؛
2.نور؛
3.رطوبت؛
4. مقدار گاز کربنیک(Co2).
هر کدام از عوامل قابل کنترل در گل­خانه­ها جداگانه توضیح داده می‌شوند.
درجه حرارت در گل خانه ها
تنظیم درجه حرارت در گل­خانه­ها شرط اولیه برای رشد و نمو بسیاری از گیاهان است. نیاز گیاهان به درجه حرارت دامنه­های مختلفی دارد. بعضی از گیاهان درجه حرارت­های بالاتری نیاز دارند مثل گیاهان مناطق گرمسیری. بعضی دیگر در درجه حرارت­های کمتر از 20 درجه سانتیگراد هم بخوبی رشد و نمو می­کنند، مانند گیاهانی که از مناطق سردسیری منقل شده‌اند نظیر پامچال که در جنگل‌های شمال دیده می‌شود.
اما چگونگی تنظیم درجه حرارت در گلخانه­ها بستگی به سیستم گرمایی دارد. انواع بخاری‌ها یا سیستم‌های گازی و ... می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. اما دو شرط اولیه موجود در عامل گرم ‌کننده عبارتند از:
1- توان توزیع یکنواخت دما در سطح گلخانه را دارا باشد؛
2- فاقد اثرات مخرب زیست محیطی باشد.

نیاز نوری گیاهان
همه گیاهان به یک اندازه به نور نیازمند نیستند. بعضی از گیاهان نیاز به نور فراوانی دارند و بعضی دیگر به نور کمتری نیاز دارند. بنابراین گیاهان را از نظر نیاز نوری به سه گروه بزرگ تقسیم می­کنیم:
گیاهان روز بلندLDP : Long Day Plants برای به گل رفتن بین 10 تا 14 ساعت به نور نیاز دارند، مانند گیاهان فصلی تابستانه نظیر آحار، اطلسی، ناز و میمون.
گیاهان روز کوتاه SDP: Short Day Plants برای به گل رفتن نیاز نوری کمتر از 12 ساعت دارند. که در نقطه مقابل گیاهان روز بلند قرار می‌گیرند، مثل گل داودی.
گیاهان بی تفاوت به طول روز NDP: Neutral Day Plants برای نگهداری در منزل بسیار مناسب و مطلوب هستند. مثل گل حنا یا بگونیا که حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و در تمام طول سال گل دارند.
به گل بردن گیاهان روز کوتاه در طی ساعات روشنایی، طولانی به موضوع کنترل نور بر می­گردد. در کشور ما با توجه به اینکه روزهای آفتابی خیلی زیاد است باید نیاز نوری گیاه شناخته شود تا گیاه در طی روزهای بلند بخوبی از رشد رویشی برخوردار باشد. لذا گیاهان روز کوتاه را به وسیله‌ی پایین آوردن ساعات روشنایی، بوسیله یک پرده تیره رنگ، و اصطلاحاً ایجاد شب­های طولانی به گل می­بریم.
نور در گلخانه ها
در گلخانه­ها مقدار نور را به وسیله‌ی پوشاندن شیشه­ها با حصیر، پاشیدن گِل و یا رنگ‌های قابل شست و شو و یا با استفاده از چادر­های الکترونیکی، کنترل می‌کنیم.
کنترل رطوبت در گلخانه­ها
تأ­مین رطوبت یکی از پارامترهای مهم در گلخانه­ها است. برای رشد و نمو گیاهان، البته باید نیازهای رطوبتی گیاهان را بشناسیم. بعضی از گیاهان به رطوبت‌های خیلی بالا نیاز دارند و بعضی دیگر به رطوبت کمتری نیاز دارند، مثل گل کاغذی. بعد از شناخت نیاز رطوبتی گیاهان، آن‌ها را در گلخانه­های خاص خود جایگزین می­کنیم یعنی همه گیاهان در یک نوع گلخانه نگهداری نمی‌شوند. در سطوح تخصصی و بزرگ، هر گلخانه برای یک محصول و یا تعدادی محصول مشابه با نیاز­های یکسان در نظر گرفته می‌شود.
راه‌ها و روش‌های مختلفی برای تأمین رطوبت گل‌خانه‌ها وجود دارد که عبارتست از:
1. آبیاری؛
2. پاشیدن آب به سقف و کف و جدار گلخانه؛
3.کاربرد دستگاه‌های بخار ساز.
گاز کربنیک در گلخانه­ها
کاربرد Co2 تقریباً معادل استفاده از مواد غذایی، کاربرد پیدا کرده است. در کشور ما که گیاهان از لحاظ نوری در وضعیت مناسبی قرار دارند می‌توان با بالا بردن مصرف Co2 راندمان محصول را نیز بالاتر برد.
وجود Co2برای انجام عمل فتوسنتز ضروری است. این واکنش شیمیایی منجر به تولید محصول سبز یا عملکرد گیاه می­شود . در این واکنشCo2 عامل بسیار مهمی تلقی می­شود.
فرمول فتوسنتز
6 CO2 + 6 H2O à C6H12O6 + 6 O2
گلخانه­های ایزوله و با شرایط استاندارد دارای Co2هستند. لذا گلخانه­هایی که ارتباط کمتری با فضای خارج دارند و یا گلخانه­هایی که تبادل گازی کمی دارند و در معرض رفت و آمد‌های مکرر و متوالی نیستند برای مصرفCo2 مناسب­تر هستند.
عوامل مؤثر در میزان مصرف Co2
1. فصل و موقعیت زمانی: در فصل‌های گرم و پر نور سال مقدار مصرف Co2 بیشتر است؛
2.نوع محصول: بسته به نوع محصول نیاز به Co2 نیز متفاوت است؛
سن گیاه: گیاهان مختلف در سنین مختلف نیازهای متفاوتی به Co23.دارند.
بسترهای کشت، تکثیر و پرورش گیاهان زینتی
انواع محیط‌های کشت برای ریشه‌زایی
- ماسه؛
- پرلایت؛
- ورمیکولایت؛
- مخلوط ماسه و پرلایت.

ماسه
- محیط کشت معروف؛
- فاقد هر گونه عناصر؛
- ارزش آن به واسطه وجود تخلخل کافی، وجود اکسیژن و حفظ رطوبت.
اولین محیط کشت ماسه است که برای ریشه‌دار کردن گیاهان ارزشی خاص دارد، زیرا قلمه‌های جدا شده از پایه‌های مادری ذخیره غذایی به اندازه کافی دارند. اندازه ذرات ماسه و تخلخل بین این ذرات بسته به نوع قلمه‌ها متفاوت است پس بهتر است که برای قلمه‌های مختلف اندازه معینی از محیط کشت را استفاده کنیم.
پرلایت
- منشا آتشفشانی؛
- سفید رنگ؛
- فاقد هرگونه ذخیره غذایی؛
- ارزش آن به واسطه ذخیره آب تا 4 برابر وزن خود.
دومین محیط کشت که برای تکثیر قلمه‌ها استفاده می‌کنیم پرلایت است. و به دلیل خصوصیات ذکر شده، در ریشه‌دار شدن قلمه‌ها یا گیاهانی که در غیر محیط خاک پرورش می‌یابند بسیار مفید و مناسب است. اندازه ذرات پرلایت بین 4- 2/1 میلی‌متر است و بسته به نوع مصرف و نوع قلمه برای تکثیر از پرلایت‌های نرم و نسبتاً درشت استفاده می‌کنیم. معمولاً مخلوطی از پرلایت‌های خیلی نرم و نسبتاً درشت به نسبت مساوی ترکیب می‌کنیم و بعنوان یک بستر ریشه‌زایی از آن استفاده می‌شود.
ورمیکولایت
- ماده معدنی از نوع میکا؛
- حاوی سیلیکات منیزیم، آلومینیم و آهن است.
در حقیقت یک رس حرارت دیده است که می‌تواند مقدار زیادی آب را جذب کند. ورمیکولایت بدلیل قیمت نسبتاً بالایی که دارد مصرف چندانی ندارد. بعلاوه بعلت جذب آب حجمش زیاد می‌شود و نباید تحت فشار قرار گیرد، زیرا تخلخلش را از دست می‌دهد. فقط در موارد خاص برای سازگاری دادن یک گیاه حاصل از کشت بافت در محیط جدید از این ماده استفاده می‌شود. بنابر این برای تکثیر معمول و متداول گیاهان عمدتاً ماده مورد مصرف پرلایت یا ماسه است.
مخلوط ماسه و پرلایت
- به نسبت مساوی مخلوط می‌شوند؛
- در سطح کاربردی مصرف زیادی دارد.
چهارمین محیط کشت، مخلوط ماسه و پرلایت است. به نسبت مساوی یک حجمی از پرلایت و ماسه نرم (همان چیزی که در اصطلاح باغبانی ماسه بادی می‌گویند) را با هم مخلوط می‌کنند و قلمه‌ها را در آن قرار می‌دهند. بعد از ریشه‌دار شدن قلمه‌ها و اطمینان از حجم ریشه، قلمه‌ها به محل مناسب دیگر انتقال می‌یابند.
محیط‌های کشت قلمه‌ها فاقد هر گونه ذخیره غذایی بوده و بدلیل آنکه فوق‌العاده سبک هستند تخلخل زیادی دارند و نمی‌توانند مواد غذایی را به مدت زیادی در خود نگه دارند. بعد از ریشه‌دار شدن گیاهان چون نیاز به عناصر معدنی در گیاه خیلی بالا می‌رود، در یک خاک مناسب که ذخیره کافی این مواد را دارند کشت می‌شوند.
محیط‌های پرورشی گیاهان – کشت خاکی
- متداولترین محیط کشت شناخته شده خاک یا Soilاست. تعریف خاک و انتظاری که از خاک برای نگهداری طولانی یک گیاه می‌رود، بسته به نوع گیاه و نیاز خاص غذایی آن گیاه متفاوت است. گیاهان علفی و آپارتمانی نیاز به یک بافت بسیار سبک دارند، بافتی که تخلخل کافی دارد و آب را به اندازه مناسب در خود نگهداری می‌کند و ریشه‌ها در آن بخوبی تنفس می‌کنند.
- ترکیبی با نسبت مساوی از خاک برگ، ماسه بادی و خاک زارعی و دارای یک بافت خوب و مناسب برای پرورش گیاهان آپارتمانی اصطلاحاً خاک سبک نامیده می‌شود.
- خاک سنگین در باغبانی کاربرد خیلی زیادی ندارد، فقط گیاهانی که ساختمان ریشه‌ای بسیار قطور و قوی دارند مثل گل کاغذی و هم‌چنین شاه‌پسند درختی و درختچه ختمی چینی در خاک‌های سنگین بهتر رشد و نمو می‌کنند.
- غیر از خاک ترکیبات مصنوعی دیگر مثل پیت هم استفاده می‌شود. Peatخاکی است که از بقایای در حال تخمیر اندام‌های مختلف گیاهی بوجود آمده است. پیت‌های طبیعی حاصل تخمیر خزه‌ها هستند. دو خزه معروف بنام‌های Sphagnum و Hyponum در اروپای شمالی به وفور یافت می‌شوند و معادنی که از این خزه‌ها در اروپای شمالی بدست آمده تحت عنوان تورب یا پیت خالص به بازار عرضه می‌شوند. پیتPH بسیار پایینی دارد و برای گیاهان اسید پسند و آن‌هایی که نیاز به PH پایین دارند بسیار مناسب و ایده‌آل است.
هیدروپونیک – کشت بدون خاک گیاهان
- پرلایت؛
- ورمیکولایت؛
- پشم سنگ؛
- پوکه معدنی.
البته این مواد فاقد هر گونه ذخیره غذایی هستند و مواد غذایی بطور مصنوعی به این سیستم‌ها باید اضافه شوند. پرلایتی که مواد غذایی لازم به آن اضافه شده باشد بحث محیط کشت هیدروپونیک Hydroponic را به میان می‌آورد. معادن خاک پیت در چند ناحیه (عمدتاً در شمال ایران) شناسایی شده‌اند ولی این معادن دقیقاً حاصل تخمیر دو خزه معروف هاپونوم Hyponum و اسفاگنوم Sphagnum نیستند. پیت یا تورب ایران رنگ روشن‌تری دارد در حالیکه پیت اروپا دارای رنگ قهوه‌ای بسیار تیره است. PH پیت در معادن ایران خیلی زیاد و گاهی بیش از 7 می‌باشد (یعنی از حد خنثی کمی بالاتر است) ولی PH پیت‌های اروپایی حدود 5/4 است. هم‌چنین معادن کشف شده در ایران قابل توسعه در سطح وسیع نمی‌باشند.
رشد و نمو
مهم‌ترین عامل بعد از بستر رشد، عوامل موثر در رشد و نمو گیاه می‌باشند. ابتدا تفاوت بین رشد و نمو را یادآور می‌شویم (البته این تفاوت در فرهنگ نامه انگلیسی بیشتر نمایان است).
رشد یا Growthبزرگ شدن سلول‌ها و افزایش تعداد سلول‌ها را گویند. به عبارت دیگر منظور از رشد افزایش تعداد و حجم سلول‌هاست.
نمو یا Developmentبه مفهوم اختصاصی شدن و تمایز سلول‌هاست. ممکن است سلولی رشد زیادی داشته باشد ولی نمو نکرده باشد. هر وقت گیاه از مرحله‌ای وارد مرحله‌ی دیگر شود نمو یافته است. مثلاً گیاه گلخانه‌ای را در نظر بگیرید که چند سالی رشد رویشی داشته ولی تا زمانی که وارد فاز گل‌دهی نشده باشد نمو نداشته است. به معنای دیگر نمو پدیده‌ی تخصصی شدن سلول‌هاست.
عوامل موثر بر رشد و نمو
داخلی:
الف) عوامل ژنتیکی،
ب) هورمون‌های نباتی.
خارجی:
الف) حرارت،
ب) رطوبت،
ج) نور،
د) گازها.
ابتدا به تعریف عوامل داخلی می‌پردازیم. خصوصیاتی را که عوامل خارجی بر آن بی‌تاثیرند را عوامل ژنتیکی می‌گویند. وقتی خصوصیات، صفر ذاتی هستند طوری که عوامل خارجی بر آن‌ها بی‌تاثیرند، برای مثال اگر گیاهی گل‌های صورتی دارد عوامل خارجی نمی‌توانند رنگ گل‌های آن را تغییر بدهند.
کنترل اعمال فیزیولوژی گیاهان در مبحث هورمون‌ها گنجانده شده است

کاربرد هورمون‌های گیاهی
هورمون
هورمون به موادی اطلاق می‌شود که به مقدار بسیار ناچیز در یک اندام معین از گیاه بوجود می‌آید و در اندام‌های دیگر استفاده می‌شود. با این تعریف شاید تصور شود که هورمون‌ها صرفاً جزء مواد کاملاً درون ساز گیاه هستند، اما همواره اینطور نیست زیرا هورمون‌ها هم در داخل اندام‌های گیاهی و هم به شکل سینتتیک و شیمیایی در خارج ساخته می‌شوند و روی گیاه القا می‌شوند. بنابراین علی رغم اینکه یک تفاوت ناچیز بین این دو نحوه ساخت هورمون موجود است بیشترین تفاوت مربوط به اصطلاح انگلیسی است.
در فارسی هم موادی که بصورت طبیعی در گیاه ساخته می‌شوند و هم موادی که به صورت مصنوعی از خارج به گیاه القا می‌شوند را تحت عنوان هورمون می‌شناسند، اما در اصطلاح انگلیسی موادی را که بصورت طبیعی (در داخل گیاه) ساخته می‌شوندPlant Hormone و موادی که بطور مصنوعی (در خارج از گیاه)‌ساخته می‌شوند را تحت عنوانPlant Growth Regulators یعنی تنظیم کننده‌های رشد گیاهی می‌شناسند. در تقسیم بندی‌های خیلی قدیمی‌تر هورمون‌ها بر حسب نوع قابلیت یا کاری که به عهده دارند، به پنج دسته تقسیم می‌شوند.
هورمون‌ها
1- اکسین‌ها Auxines
2- ژیبرلین‌ها Giberellines
3- سیتوکینین‌ها Cytokinines
4- بازدارنده‌های رشد Inhibitors
5- اتیلن Ethylene
اکسین‌ها Auxines
عوامل موثر بر عملکرد هورمون‌ها در روی گیاهان زینتی
غلظت Dosageهورمون مصرفی؛
سن فیزیولوژیکی گیاه
اکسین‌ها جزء اولین گروه هورمون‌های کشف شده هستند که وظایفی همچون تسریع در ریشه‌زایی گیاهان و ریزش گل‌های اضافی درختان میوه را بر عهده دارند. مهم‌ترین عاملی که روی عملکرد اکسین‌ها تأثیر گذار بوده مقدار مصرف اکسین و یا غلظت هورمون مصرفی است. گاهی اوقات یک اکسین معین عامل رشد و تقسیم سلولی است. اما اگر همین ماده را در غلظت Dosage خیلی زیاد بکار بریم، باعث مرگ و از بین رفتن گیاه می‌شود. بنابراین در مصرف هورمون‌ها مخصوصاً اکسین‌ها غلظت مصرف اهمیت زیادی دارد. عامل دیگری که در روی عملکرد و یا وظیفه خاص اکسین اثر گذار است سن فیزیولوژیکی گیاه مورد استفاده است. بسته به اینکه گیاهان در چه مقطع سنی قرار گرفته‌اند غلظت مصرفی اکسین و زمان القا آن به سن متغیر است و نتایج متفاوتی دارد. اما بطور کلی مهم‌ترین وظایفی را که برای اکسین‌ها می‌شناسیم عبارتند از :
تسریع در ریشه زایی گیاهان سخت ریشه‌زا 3000 ppm - 8000 ppm- مخصوصاً در سطوح بزرگ و واحدهای تولیدی بزرگ که سرعت ریشه‌دار شدن گیاه و زمان آن اهمیت دارد، مصرف و کاربرد اکسین‌ها دارای جایگاه ویژه‌ای است؛
عامل تُنُک کننده در محصولات سال‌آور- به این طریق باعث ریزش گل‌های اضافی درختان می‌شود. مثلاً در درخت سیب حالت سال‌آوری وجود دارد. بدین صورت که در بعضی از سال‌ها میوه زیاد تولید می‌کند و در سال دیگر محصول بسیار ناچیزی دارد. کاربرد اکسین‌ها باعث می‌شود که در سال‌های پر محصول تعداد گل‌های قابل تبدیل به میوه کم شود و در نتیجه عملکرد گیاه در سال‌های مختلف به شکل متعادلی نگه داشته شود.
ژیبرلین‌ها Giberellines
مهم‌ترین کاربرد ژیبرلین‌ها GA
جایگزینی سرما در غده‌ها؛
جایگزینی سرما در بذر
دسته نسبتاً بزرگ از هورمون‌های گیاهی ژیبرلین‌ها هستند که در سال‌های حدود 1940 شناخته شدند. کاربرد ژیبرلین‌ها در باغبانی به درشت کردن حبه‌های انگور، وادار کردن غده یا پیاز برای گل‌دهی و جایگزینی سرما در بعضی از بذرهای گیاهان است. بهترین و پرمصرف‌ترین جای مصرف GA در ژیبرلین‌ها در Flowery culture است که غده‌ها و پیاز‌ها را به کمک سرما وادار به گل‌دهی می‌کنیم، بنابراین ژیبرلین‌ها جایگزین سرما می‌شوند. با تیمار ژیبرلین دوره 3 تا 5 ماهه را که پیازها لازم دارند تا وارد مرحله گل‌دهی شوند را بسیار کوتاه‌تر می‌کنند.
وظیفه دیگر ژیبرلین‌ها جایگزینی سرما در بعضی از بذرها می‌باشد. بعضی از بذرهای گیاهان زینتی نظیرانواع نسترن‌ها نیازمند طی یک دوره سرما قبل از جوانه‌زنی هستند، لذا وقتی این بذرها را با GA که مخفف ژیبرلین اسید است تیمار کنیم آن را جایگزین یک دوره سرما کرده‌ایم. لازم به ذکر است که تعداد ایزومرهای ژیبرلین خیلی زیاد است از GA1- GA47 شناخته شده‌اند، و در کارخانجات مواد شیمیایی تولید می شوند اما GA3 کاربرد بیشتری دارد. مشخص کردن نوع هورمون و مقدار آن کار بسیار دقیق و ظریفی است که در آزمایشگاه‌های تخصصی با استفاده از دستگاه HPLC صورت می‌گیرد.
سیتوکینین‌ها Cytokinines
سیتوکنین‌ها دسته‌ای از هورمون‌ها هستند که وظایف خاص و بسیار تخصصی بر عهده دارند. سیتوکنین‌ها وظایفی همچون کمک به تقسیم سلولی و جلوگیری از پیر شدن گل‌های شاخه بریده را بر عهده دارند که کمیاب و گران قیمت بوده و دز مصرفی آن‌ها کم است. نقش دیگر سیتوکنین‌ها جلوگیری از پیر شدن گل‌های شاخه بریده Cut flowers است. سیتوکنین‌ها در محلول پاشی‌های آبی و شیمیایی روی شاخه‌های بریده شده که برای مدت طولانی نگهداری می‌شوند، کاربرد بسیار خوبی دارند. انواع سیتوکنین‌ها عبارتست از بنزیل آمینوپورین، زآتین و کینیتین.
بازدارنده‌های رشد Inhibitors
دسته چهارم از هورمون‌های گیاهی بازدارندگان رشد هستند که نقش متضاد بقیه هورمون‌ها را دارند.نقش سه دسته اول اکسین‌ها، ژیبرلین‌ها و سیتوکینین‌ها در تشویق گیاه به رشد و نمو است ولی ایندسته نقش جلوگیری کننده در رشد را دارند. در گیاه بنت قنسول Euphorbia Pulcherrimaصورت می‌توان از بازدارنده‌ای مثل B9 استفاده کرد. گیاهان زینتی کاربرد خوب و بسیار اقتصادی دارند واستفاده از این بازدارنده‌ها باعث می‌شود گیاهان کوتاه اما کامل از نظر ساختمان رشدی داشته باشیم. یک پا کوتاهی دسته‌ای دیگر از مواد بازدارنده که در گیاهان زینتی استفاده می‌شوند آلار SADH است، گر چه در بعضی از مجامع جهانی منع شده است اما چون مورد استفاده آن برای گیاهان زینتی است و مصرف خوراکی ندارد همچنان قابل استفاده است. بهترین مورد استفاده از آلار یا SADH در طولانی کردن خوشه‌های گل گیاه کاغذی است.
اتیلن Ethylene
بر خلاف چهار دسته دیگر (که ابتدا خاصیت هورمونی آن‌ها شناخته شده)، اتیلن ابتدا به عنوان گازی فرار شناخته شد بعد بعنوان هورمون شناسایی شد. اتیلن را در گیاهان زینتی عمدتاً بعنوان هورمون پیری می‌شناسیم، هر وقت که بخواهیم گیاهان را به سمت بلوغ و پیری ببریم کاربرد اتیلن توصیه می‌شود. اتیلن گازی فرار است که در گیاهان زینتی به هورمون پیری شهرت داشته و باعث رسیده شدن میوه‌هایی هم‌چون موز و گوجه‌فرنگی می‌شود. مصرف اتیلن بر روی سبز زدایی یا رسیدن میوه‌جات مفید است. اما در گیاهان زینتی بدلیل تشویق به طرف پیری و بلوغ خیلی مفید نیست. اتیلن بر روی گیاهان خانواده Coleus blumei خصوصاً گیاه آیکما Aechema خیلی مؤثر بوده و باعث رشد و انگیزه گل دهی در گیاه می‌شود. برای جلوگیری از فعالیت اتیلن و جوان ماندن گیاه از مواد شیمیایی و ترکیبات نقره مثل نیترات نقره و تیو سولفات نقره 8-Hydroxy puinoline استفاده می‌کنند. هم‌چنین ماده‌ی شیمیایی دیگر به نام متیل سیکلو پروپان Methyle Cyclo Propane (1-MCP) را بصورت قر‌ص‌هایی در ظرف‌های بسته‌بندی گیاه قرار می‌دهند تا گل مدتی شاداب باقی بماند.
تکثیر گیاهان
طریق مختلف تکثیر
1- مستقیم یا جنسی Sexual Propagation
2- غیر مستقیم یا رویشی Vegetative Propagation
تکثیر مستقیم Sexual Propagation
تکثیر مستقیم بیشتر بعنوان تکثیر بذری شناخته شده است. اساس کار در این روش استفاده از بذر گیاه است. بذر یا Seed از ترکیب دانه‌های گرده گل‌های نر و خامه گل‌های ماده بوجود می‌آیند که به دو شکل هموزیگوت و هتروزیگوت وجود دارند. بعد از این ترکیب چنانچه گرده و مادگی از یک جنس باشند بذر حاصل را بذر همگن یا اصطلاحاً Homozygot می‌نامند و چنانچه بذر بدست آمده از آمیزش دانه‌های گرده غیر از گیاه مادر باشد بذر حاصل را ناهمگن یا اصطلاحاً Heterozygot ‌گویند. معمولاً این روش برای گیاهانی که ناهمگنی یا Heterozygot دارند (مثل گل‌های یک ساله که نیاز به تنوع و چند رنگی بیشتری دارند) از دیدگاه تولید کننده بهتر است. هم‌چنین در جاییکه این روش مقرون به صرفه است (مثلاً در گیاهانی که تکثیر به روش غیر بذری مدت زمان طولانی می‌گیرد) استفاده می‌شود. مزایای بذر کاری
1) ارزانتر بودن نسبت به روش غیر جنسی؛
2) انبار کردن بذر به مدت طولانی؛
3) کنترل بیماری‌های ویروسی.
می‌توان بذر را برای مدت طولانی در انبار نگهداری کرد بدون آنکه آسیبی به وضعیت رویشی و ژنتیکی آن وارد شود. هم‌چنین از آنجا که بیماری‌های ویروسی عموماً بوسیله بذر انتقال پیدا نمی‌کنند لذا تکثیر بذری راه مطمئن برای کنترل بیماری‌های ویروسی است.
معایب کشت و کار با بذر
1) به علت تفرقه صفات، یکنواختی لازم وجود ندارد؛
2) دوره نو نهالی طولانی‌تر است؛
3) کیفیت اولیه بذر از بین می‌رود.
برای آن دسته از گیاهان که نیاز به یکنواختی دارند روش بذر کاری برای تکثیر آن‌ها مشکل آفرین است. هم‌چنین در بعضی از گیاهانی که زمان لازم برای بلوغ و به گل رفتن گیاه طولانی است، هزینه زیادی دارد. مثلاً زمان لازم برای درخت گلابی حداقل 7 تا 8 سال است تا یک پایه بذری به درخت میوه تبدیل شود.
روش‌های بذرکاری
بذر کاری به دو روش مستقیم و نشا کاری انجام می‌شود. روش مستقیم برای بذرهایی با اندازه متوسط عملی است که رویش آن‌ها با مشکل زیادی همراه نیست. گل آحار و جعفری به روش مستقیم بذرکاری می‌شوند. تعداد زیادی از بذرهای گیاهان زینتی نیاز به نشا کاری دارند. در روش نشا کاری ابتدا بذرها را در یک جعبه کشت یا گلدان نشا کشت می‌کنیم. بعد از اینکه اندازه گیاهان و نشاها به حد معینی رسید و معمولاً این حد یک اندازه 4 تا 6 برگه است آنوقت گیاهان را به محل اصلی انتقال می‌دهیم.
نکات لازم در روش بذر کاری
1- آماده سازی بذر قبل از بذرکاری؛ آماده کردن بذرهای معمولی کار مشکلی نیست کافی است بذر تازه، کاملاً یکنواخت و فاقد هر گونه بذر علف‌های هرز یا گیاهان دیگر در اختیار داشته باشیم.
2- تیمار قبل از کشت؛ گاهی برای اینکه بذر بعضی از گیاهان سبز شود قبل از رویش یا کشت بذر باید عملیاتی را بر روی آن‌ها انجام دهیم تا بذرها را برای جوانه زدن آماده کنیم و اصطلاحاً به آن تیمارهای قبل از کشت می‌گویند.
کشت بذر (تیمارهای قبل از کشت)
عملیات قبل از کشت بذر را تیمارهای قبل از کاشت می‌گویند.
الف) خیساندن بذرها؛
ب) رفع سرما
Stratification ؛ این اصطلاح برای آن دسته از بذرها استفاده می‌شود که برای رویش نیاز به یک دوره سرما دهی دارند یعنی اگر یک دوره سرما را طی نکنند قادر به جوانه زدن نیستند.
ج) نرم کردن پوست‌های سخت گیاهان به وسیله اسید سولفوریک؛ پوست‌های بسیار سخت بعضی از گیاهان تا نرم نشوند قادر به جوانه زنی نخواهند بود. بسته به نوع گیاه و نیاز ما روش تکثیر جنسی یا غیر جنسی را انتخاب می‌کنیم. اگر نیاز به گیاهان یکدست و یکنواخت داریم از تکثیر غیر جنسی استفاده می‌کنیم. اما بیشتر برای گیاهان فضای سبز از روش تکثیر بذری استفاده می‌شود.
هم‌چنین بسته به نوع بذر (ریزی و درشتی بذر)‌ نوع کاشت فرق می‌کند. بذرهای ریز اطلسی را ابتدا با خاک خیلی سبک مخلوط نموده و سپس در سطح خاک گلدان مورد نظر پخش می‌کنیم. از آنجا که پوشش روی بذر نیز به اندازه‌ی بذر بستگی دارد، حدود نیم سانتی‌متر خاک روی بذرها ریخته و آبیاری نیز با احتیاط انجام می‌گیرد. هنگامیکه بذرها رشد کرده و 4 برگی شدند گیاه به گلدان اصلی منتقل می‌شود. بذرهای همیشه بهار درشت هستند و به فواصل معین در گلدان کاشته می‌شوند و روی آن‌ها را با خاک بیشتری (حدود 2- 5/1 سانتی‌متر) می‌پوشانیم و آب می‌دهیم.
تکثیر غیر جنسی
اساس روش تکثیر غیر جنسی
هر یک از سلول‌های هر کدام از گیاهان توانایی ساخت یک گیاه کامل همانند پایه مادری خود را دارند. و کلاً هر روشی که بوسیله آن هر یک از اندام‌های گیاهی به یک گیاه کامل تبدیل شود، یکی از زیر رده‌های این روش است.
انواع روش‌های تکثیر غیر جنسی
1) کشت بافت؛
2) تقسیم بوته؛
3) استفاده از اندام‌های زیرزمینی؛
4) استفاده از ساقه و برگ بعنوان قلمه؛
5) استفاده از جوانه‌ها بعنوان پیوند؛
6) استفاده از ساقه‌های رونده؛
7) خوابانیدن.
کشت بافت
کشت بافت کار نسبتاً تخصصی بوده و نیاز به دستگاه‌های مخصوص دارد که در اینجا مورد بحث نیست.
تقسیم بوته Succres
استفاده از تقسیم بوته برای تکثیر گیاهان زینتی کاربرد زیادی دارد و تعداد زیادی از گیاهان به این روش تکثیر می‌شوند. استفاده از این روش بدلیل اینکه گیاه کامل و ریشه‌دار از پایه مادری جدا می‌شود و عیناً شبیه پایه مادری شروع به رشد و نمو می کند، یک روش نسبتاً آسان و بدون هیچ گونه خطر از نظر سازگاری با محیط است و هیچ تغییر ژنتیکی در آن اتفاق نمی‌افتد. نمونه این نوع تکثیر را می‌توان در دیفن باخیا، سانسویریا و آنتوریوم مشاهده کرد.
استفاده از اندام‌های زیرزمینی
انواع پیازها و ریزوم‌ها از این طریق تکثیر می‌شوند. در جلسه آینده به بحث در این مورد می‌پردازیم.
خوابانیدن Layering
تکثیر بوسیله خوابانیدن یاLayering یک روش نسبتاً ساده و کم هزینه است. فقط باید دقت داشت که همه گیاهان با این روش قابل تکثیر نیستند. برخی از درختان و درختچه‌ها و تعدادی از پیچ‌های زینتی با این روش تکثیر می‌شوند.
روش کار بدین صورت است که بخش‌هایی از ساقه که در حال رشد است را درون خاک حفر می‌کنیم و مقداری خاک بر روی آن می‌ریزیم. بخش‌هایی که در زیر خاک هستند ریشه‌دار می‌شوند و بعد از ریشه‌دار شدن آن‌ها را از پایین‌ترین محلی که برای خاک ریختن انتخاب کرده‌ایم قطع می‌کنیم و بعنوان یک گیاه جدید به محل مورد نظر انتقال می‌دهیم. این روش تکثیر در گیاهانی نظیر پیچ لونی سرا (یاس امین‌الدوله)، یاس زرد و پیچ اناری و تعداد دیگر از گیاهان قابل استفاده است.
استفاده از ساقه و برگ به عنوان قلمه
روش‌های قلمه برداشتن بر حسب اینکه از کدام قسمت ساقه صورت گیرد اسامی مختلفی دارند.
انواع قلمه ساقه
- قلمه چوبی Wood Cutting
- قلمه نیمه چوبی؛
- قلمه سبز؛
- قلمه علفی؛
- قلمه برگ.

قلمه یا Cuttingاستفاده ا ز بخش‌های ساقه و گاهی برگی بعضی از گیاهان زینتی می‌باشد که قابلیت ریشه‌زایی سریع دارند. اگر آخرین قسمت ساقه یا بخش رشد یافته سال قبل در قلمه استفاده شود، قلمه چوبی یا اصطلاحاً Wood Cutting می‌گویند. بیشتر درختان میوه، درختچه‌های زینتی، گیاهان برگ ریز و گیاهان خزان دار به کمک این روش تکثیر می‌شوند. در این روش طول قلمه 10 تا 25 سانتی‌متر است و بسته به نوع قلمه و تعداد، 3 تا 7 گره در قلمه باقی می‌ماند. این چنین قلمه‌هایی فاقد برگ هستند، چون زمان قلمه گیری این گونه گیاهان به دوره خواب گیاهان نزدیک می‌شود (حدوداً از اواسط آبان به بعد) .
قلمه‌هایی که بافت محکمی دارند، کمی خشبی شده ولی انعطاف لازم را دارند و حاصل رشد سال جاری هستند را قلمه‌های نیمه چوبی یا نیمه خشبی گویند. درختچه‌های زینتی و سوزنی برگان و تعدادی از گیاهان گلخانه‌ای نظیر آکالیفا Acalypha و گل کاغذی به این وسیله تکثیر می‌شوند. طول قلمه‌ها حدود 10 تا 15 سانتی‌متر بوده و 3 تا 4 گره روی ساقه بجای می‌ماند. قلمه‌ها بدون برگ یا با داشتن یک یا دو برگ کشت می‌شوند.
قلمه‌های سبز، حاصل رشد جاری گیاه و حامل مریستم انتهایی هستند و به سرعت ریشه‌دار می‌شوند. چنین قلمه‌هایی طولی در حدود 5 تا 10 سانتی‌متر دارند و حداقل دارای دو گره هستند و معمولاً برگ دارند و با یک یا دو برگ در محیط ریشه زایی کشت می‌شوند. این قلمه‌ها تقریبا در تمام گیاهان زینتی مانند سوزنی برگ‌ها از قبیل کاج مطبق و آلوکالیاها قابل استفاده می‌باشند.
نوع دیگر قلمه‌های ساقه، قلمه‌های علفی یا Herbaceous Cutting است که در گیاهان زینتی نظیر انواع فوتوس‌ها، دیفن باخیا و برگ انجیری کاربرد دارند.
نوع دیگر قلمه، قلمه برگ است. برگ‌های بعضی از گیاهان قابلیت ریشه دار شدن دارند. عمده برگ‌های ریشه زا برگ‌های کامل هستند. یعنی باید یک برگ کامل همراه با دم برگش در بسترهای تکثیر کشت شود در حالیکه بعضی از برگ‌ها را بوسیله تکه کردن یا قطعه کردن، می‌توان تکثیر کرد مانند برگ‌های بگونیای ریزوم‌دار و سانسویریا.
تکثیر بوسیله اندام‌های زیر زمینی
اندام‌های زیرزمینی
- ساقه‌های تغییر شکل یافته (پیازها)؛
- بخش‌های گوشتی ریشه.
گل گلایول با پیاز تو پر بوسیله اندام‌های زیرزمینی تکثیر می‌شود. هم‌چنین گل سنبل با پیازهای حساس و سخت ریشه‌زا تکثیر پیدا می‌کند. ریزوم‌ها بخشی از ساقه زیرزمینی گیاه هستند که بعنوان عامل تکثیر از آن استفاده می‌شود. حال به معرفی بعضی از گیاهانی که به این وسیله تکثیر می‌شوند، می‌پردازیم.
گل اختر
گل اختر یا کانا از خانواده کاناسل است که یک گیاه تابستانه با گل‌های بسیار زیبا به رنگ‌های متنوع می‌باشد. بدلیل اینکه برگ‌های بزرگ و متراکم تولید می‌کند در زمانی که گیاه روی گل نیست برای فضای سبز مناسب است. بخش تکثیری این گیاه، یک ریزوم بسیار جوان، فعال و مرتب در حال جوانه زدن است بنابراین می‌توان با قطعه کردن ریزوم این گیاه را تکثیر کرد. هم‌چنین ریزوم‌های برخی از بگونیاها و اخترها نمونه بارز این دسته از گیاهان می‌باشند.
عامل تکثیر در گیاهان پیازی (بعنوان مثال گلایول)، پیازچه‌های بسیار کوچک هستند که در کنار پیاز مادری رشد می‌کنند. پیازچه‌ها را چند سال‌ متوالی (3 تا 4 سال) در زمین مرغوب می‌کارند و زمانی که پیازها به اندازه معین رسیدند، گل می‌دهند.
استفاده از جوانه‌ها بعنوان پیوند
عمل پیوند یاGrafting متصل کردن دو قسمت گیاهی است، بطوریکه این دو قسمت بوسیله باززایی با هم کاملاً جوش خورده و یک گیاه را تشکیل دهند. معمولا بر روی همه درختان میوه عمل پیوند صورت می‌گیرد. هم‌چنین گل سرخ از خانواده رزاسه عموماً با روش پیوند تکثیر می‌شود.
در عمل پیوند دو بخش پایه و پیوندک وجود دارد. بخش پایینی و اصلی که پایه یاStock نامیده می‌شود و بخشی را که از گیاه دیگر جدا می‌شود و روی گیاه مادری چسبانده می‌شود را اصطلاحاً پیوندک Scion می‌گویند. بنابراین پایه و پیوندک دو عامل مهم در موفقیت پیوند هستند. انتخاب پیوندک و سازگاری پیوندک مهم می‌باشد، زیرا هر پایه با هر پیوندکی عمل پیوند موفقی نخواهد داشت.
پایه بسته به نوع گیاه می‌تواند نهال یک ساله یا شاخه بسیار باریک باشد. نسترن‌ها گیاه بومی کشور ایران هستند. در پایان سال اول یا دوم وقتی ضخامت پایه نسترن به اندازه یک مداد معمولی شد مناسب پیوند است. دو نوع پیوند وجود دارد. پیوند جوانه و پیوند شاخه که هر دو آن بر روی نسترن انجام می‌شود.
پیوند
1) نیمانیم یا انگلیسی
2) پیوند اسکنه از انواع پیوند شاخه هستند.
پیوند انگلیسی در فصل زمستان و بر روی گیاهانی چون رز، نسترن و کلماتیس انجام می‌گیرد. لازم به ذکر است که پیوند اسکنه احتیاج به چسب پیوند دارد تا باز زایی بخش‌های جدا از هم راحت صورت گیرد.
معمول‌ترین پیوند جوانه، پیوند شکمی یا Tاست، که در اواسط فصل بهار یا اواخر شهریور قابل انجام است و نیازی به چسب پیوند ندارد.
معمولاً پایه و پیوندک را از یک خانواده انتخاب می‌کنند تا شانس سازگاری بیشتر باشد. دو نشانه بارز ناسازگاری پایه و پیوندک عبارتند از
الف) برجستگی در بخش طوقه،
ب) نامتناسب بودن رشد پایه و پیوندک.
معمولاً بعد از گذشتن 2 یا 3 سال از پیوند علائم ناسازگاری مشخص می‌شوند.

گیلاس

• گیلاس درخت یا درختچه ای از تیره گلسرخ ( رز ) با نام علمی #prunus cerasus L# است با شاخه های قهوهای متمایل به قرمز وآویزان است برگهای آن متناوب , براق ودندانه دار است.
•  
• موطن اولیه این گیاه آسیا بوده که به خاطر میوه هایش در تمام دنیا در انواع مختلف کشت می شود.
• بــرای مصارف داروئی از دم این میوه ؛ که از روی میوه های رسیده جمع آوری
• شده و در شرایط مناسبی خشک می شوند استفاده میکنند.

 

 

آنها خصوصا حاوی تانن ها می باشد.

برای درمان برونشیت و اسهال ؛ دم کرده هایی از آنها تهیه می شود.

این دم گیلاسها مــــدر بوده و همچنین در ترکیبات جوشانده های لاغر کننده نیز وجود دارد.

برگ درخت گیلاس دارای همان اثرات بوده و علاوه بر دفع گاز شکم ضد کم خونی نیز است.

میوه گیلاس را تازه و یا بصورت کمپوت مصرف می کنند.

چوب گیلاس محکم بوده ورنگ خوبی دارد. به همین خاطر در صنایع کنده کاری و مبل سازی بکار میرود.این گیاه همچنین گردهدهنده و عسل دهنده خوبی است.

در صورت زخمی شدن درخت ؛صمغ از آن به بیرون جاری می شود .

کیوی

کیوی یک گیاه دوپایه بوده و گرده افشانی آن توسط باد و حشرات انجام می شود ولی زنبور عسل به عنوان حشره ای ویژه برای گرده افشانی گل های کیوی می باشد که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد . ریشه های کیوی بزرگ و گوشتی می باشند . برگ های کیوی دارای پرزهایی است که بر روی تبخیر و تعرق ، آفات و بیماری ها و تبادل گازی گیاه تاثیر می گذارند . برگ ها در کیوی مهم می باشند ، چرا که نسبت بین سطح برگ بر اندازه نهایی میوه تاثیر مستقیم دارد . رشد جوانه ها در درخت کیوی همانند درخت انگور می باشد و گل های آن بر روی شاخه های فصل جاری تشکیل می شوند . کیوی از درختانی است که سال آوری دارد و ازدیاد محصول در یک سال سبب کاهش محصول در سال های آینده می گردد . دوره نونهالی درخت کیوی 3 الی 4 سال می باشد .

تکثیر درخت کیوی : افزایش به وسیله بذر ، قلمه ، پیوند و کشت بافت صورت می گیرد . در افزایش توسط بذر جنسیت کیوی را تا زمان به گل رفتن یعنی 7 سالگی نمی توان تشخیص داد به همین دلیل خیلی مفید نمی باشد . در افزایش توسط قلمه ، قلمه چوب نیمه سخت آن را اواخر بهار تا اواسط تابستان گرفته و در سیستم مه افشان قرار می دهند .

گل در کیوی : گل های کیوی سفید رنگ بوده که در نهایت به زرد طلایی تغییر رنگ می دهند و هیچگونه شهدی ندارند اما رایحه خوشبویی را تولید می کنند . البته به دلیل نداشتن شهد برای زنبورهای عسل جذاب نیستند و به همین دلیل گرده افشانی درخت کیوی با مشکل مواجه می گردد .  بایستی توجه داشت که گل ها در پایه نر زودتر از پایه ماده باز می شوند و این یکی از روش های تشخیص گیاه نر می باشد .

هرس درخت کیوی :  برای گلدهی بیشتر بایستی درخت کیوی را هرس کرد ، که هرس تابستانه و استفاده از کند کننده های رشد سبب تحریک گیاه برای گلدهی بیشتر می شود . البته از پاهنگ برداری نیز استفاده می گردد .

تولید میوه : تعداد گل در کیوی بسیار زیاد است ولی تعداد کمی از آنها به میوه تبدیل می گردند . از عوامل آن عدم گرده افشانی ، سقط جوانه گل ، عدم تامین نیاز سرمایی ، متعادل نبودن نسبت بین برگ و میوه می باشند .

شاید مهمترین مسئله در پرورش کیوی گرده افشانی گل های آن باشد چرا که رابطه مستقیم با تعداد و اندازه نهایی میوه دارد . برای گرده افشانی بیشتر هم راههای زیادی است که از جمله مبارزه با علف های هرز به دلیل داشتن گل های جذاب تر از گل های کیوی ، رعایت اصول فاصله درختان گرده دهنده و گرده پذیر و راههایی برای جذب حشرات و بویژه زنبور عسل به باغ خود . البته فراموش نکنید برای افزایش میوه در کیوی گرده افشانی به صورت مصنوعی هم انجام می گردد .

ارزش غذایی کیوی : این میوه سبز رنگ با پوستی کرکدار دارای مقادیر زیادی ویتامین ث است . ویتامین A ، E و پتاسیم ، فولیک اسید ، آهن نیز دارد . به دلیل وجود آنزیم هایی که در کیوی وجود دارد از آن برای نرم کردن گوشت استفاده می کنند که در اثر حرارت به سرعت از بین می رود . (دوستداران آشپزی حتما از این روش برای نرم و ترد کردن گوشت استفاده کرده اند ) . سعی کنید کیوی را به همراه لبنیات مصرف نکنید