سبز نیوز
مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسایسبز نیوز
مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسایپرورش زعفران در گلخانه
زعفران (Crocus sativus) از تیره زنبق سانان (Iridaceae) می باشد. زعفران گیاهی است علفی، چند ساله، دارای کورم (پداژه) سفید رنگ که روی آن جوانه های راسی و جانبی وجود دارد. ریشه افشان، کوتاه و به طور معمول از قاعده کورم بر روی یک دایره خارج می شود. گل شامل گلپوش ۶ قطعه ای ۳ کاسبرگ و ۳ گلبرگ، همرنگ و خوشبو، دارای ۳ پرچم با بساک زرد رنگ، مادگی آن دارای خامه سفید، کلاله ۳ شاخه ای و قرمز رنگ است.
برگ ها باریک و بلند به رنگ سبز تیره یا چمنی به طول حدود ۲۰ تا ۵۰سانتی متر، به تعداد ۱۱- ۵ برگ، گل ها و برگ ها داخل لوله ای غشایی به نام اسپات ( چمچه ) قرار می گیرند که وظیفه حمایت برگ و گل تا خارج شدن از خاک را به عهده دارد. این گیاه سه گان می باشد و تولید بذر نمی کند.
آب و هوای مناسب جهت کاشت زعفران
زعفران گیاهی است گرمسیری و در نقاطی که آب و هوای معتدل داشته و دارای تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبی رشد می کند و می شود در این مناطق کاشت زعفران را انجام داد. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتی با محیط سازگار شود چنانچه در همدان که در ردیف شهرهای سردسیری ایران است، زراعت و کاشت زعفران نتایج رضایت بخشی داده است.
پیاز زعفران تابستان فعالیت ندارد، دوره بیداری و فعالیت آن از حدود آبان تا اردیبهشت است و با شروع فصل گرما برگ هایش زرد شده و می خشکد و پیاز به خواب می رود پس زمین های گرم و خشک جای مناسبی برای کشت زعفران است.
طرح احداث گلخانه زعفران
گذر زمان و افزایش سطح کشت این گیاه هم نتوانسته است از ارزش بالای آن کم کند، ارزش افزوده و سود تجارت جهانی بالای این محصول موجب شده است که بسیاری از کشورهای پیشرفته و صنعتی که به شدت درصدد افزایش قدرت اقتصادی و صادرات خود هستند به دنبال تولید این محصول در کشورهای خود باشند.کی از این کشورها، چین است که در نیازسنجی جوامع و ملل مختلف برای تولید محصولات صادراتی دارای تقاضای بالا، به خوبی برنامه‌ریزی می کند و بی شک محصول ارزشمندی مانند زعفران چیزی نیست که از این قاعده مستثنی بماند.
طرح
کشت گلخانه ای زعفران برای اولین بار در کشور چین منطقه خودمختار ثبت در
سال ۲۰۰۶ توسط جوان چینی به نام آقای (بِن) که تحصیلات خود را در رشته‌ی
کشاورزی به اتمام رسانیده بود برای اولین بار در جهان اجرایی شد.این طرح در
همان اوایل کار توسط اهل فن رد و ناکارآمد و غیراصولی شناخته شد. آقای
(بِن) دست از تلاش نکشید و موفق به برداشت محصول بسیار با کیفیت و با
راندمان بالا شد.
بعد از مطالعات و تحقیقات بسیار توسط مهندسین امر این نوع کشت به خاطر
بهداشت، کیفیت در سال ۲۰۱۲ به دستور رئیس‌جمهوری وقت چین ملّی شد.
کشت گلخانه‌ای زعفران در حال حاضر اصلی‌ترین نوع کشت زعفران در چین
میباشد. این طرح در کشورهای دیگر نیز مورد استقبال قرار گرفته و به دنبال
درخواست و تحقیقات در این مورد با همکاری مهندس چینی موفق به کشت و برداشت
شدند.
کشورهایی از قبیل اسپانیا، امارات، ترکیه، شمال افغانستان و هندوستان وارد رقابت در این مورد شده‌اند.
نکته اینجاست که این کشور با این روش کشت و سیستم تولید گل زعفران، آیا ممکن است روزی به عنوان رقیبی جدی در کنار زعفران ایرانی وارد عرصه جهانی شود؟برای پیبردن به این سوال بهتر است کمی در مورد این سیستم کشت صحبت کنیم، سیستم‌های کشت در محیط های بسته و یا سیستم‌های کشت هیدروپونیک یکی از روشهای مدرن در تولید برخی از گیاهان با دوره رشد کوتاه و سرعت رشدی بالا به حساب می آید.
امروزه این تکنیک به‌طور خاص در مورد سبزیجاتی مثل: کاهو، گوجه‌فرنگی، خیار و سایر سبزیجات و همین‌طور برخی از گیاهان زینتی نظیر لاله، سنبل، آلسترومریا و غیره مورد استفاده قرار گرفته و به طور کاملا اقتصادی و با سود بالا این تکنیک انجام می گیرد. بزرگترین مزیت این سیستم‌های کشت استفاده حداکثر از فضا و سطح زیرکشت به سبب طبقاتی بودن و تراکم کشت بالاست که این موضوع هزینه تهیه زمین زراعی و عملیات مربوط به آماده‌سازی زمین را به شدت کاهش می دهد.
آشنایی با روش کشت گلخانه ای زعفران
در
خردادماه پس از زردشدن علف گیاه پیاز از خاک جدا شده و در محیطی با تهویه
هوای مناسب و خنک انبار می‌کنیم. در اول شهریور ماه پیازهای بالای ده گرم
در طبق‌های چوبی قرار داده شده و به محیط گلخانه‌ای برده می‌شود. در دمای و
نور و رطوبت مناسب که در بازه‌ی زمانی متغییر میباشد، نگه‌داری می‌شود.
در مهرماه پیازها شروع به جوانه‌زدن میکند. در این مدت از اطراف پیاز
جوانه‌های بسیاری می‌روید که باید به جز دو یا سه جوانه اصلی، دیگر
جوانه‌ها از پیاز حذف گردد این کار باعث جلوگیری از هدررفتن توان پیاز برای
گلدهی میباشد.
ناگفته نماند آب موردنیاز برای رشد فقط از طریق رطوبت محیطی تأمین می‌شود و
هیچ‌گونه تماس مستقیم و هیچ‌گونه آب تماس مستقیم با پیاز داشته باشد. به
این دلیل که باعث رشد ریشه در پیاز می‌شود:
- باعث رشد ریشه در پیاز می‌شود
- احتمال پوسیدگی پیاز بالا می‌رود
- باعث انتقال بیماری می‌شود.
پیاز در اواخر آبان یا اوایل آذر شروع به گلدهی میکند و بعد از برداشت گل پیاز و گذران مراحل ضدعفونی و حذف جوانه‌های اضافی به زمین بازگردانده می‌شود در سال بعد مراحل تکرار می‌شود.
مزایای کشت گلخانه ای زعفران
مزیت
نسبی دیگر این روشهای کشت، نسبت به روشهای مرسوم، جلوگیری از هرزروی آب و
خارج شدن آن از دسترس گیاه می باشد که این موضوع به شدت میزان آب مصرفی را
کاهش می دهد. در کنار این مزایا، هزینه اولیه بالا برای تاسیس و
راه‌اندازی این سیستم‌ها را می توان از معایب مهم آن در نظر گرفت که ممکن
است تصمیم‌گیری را برای تولیدکنندگان جهت ورود به این عرصه کمی سخت کند.
هر چند طی سالهای آینده به خاطر صرفه‌جویی هایی که به سبب حذف برخی
عملیات‌های هزینه‌بر کشاورزی از قبیل آماده‌سازی زمین، آبیاری، مبارزه با
آفات و بیماریها و وجین علفهای هرز بوجود می آید به نوعی این هزینه اولیه
بازگشته و سودی چند برابر را نصیب تولیدکنندگان میکند. کشور چین با توجه به
نیروی کارگری ارزان قیمت و هزینه‌های تولید پایین، با قیمت نسبتا
پایین‌تری زعفران را تولید و به بازار عرضه کرده است، با این حال هنوز
نتوانسته به عنوان یک رقیب جدی برای کشور ایران در تولید زعفران قرار
بگیرد. چرا که ایران به عنوان زادگاه زعفران و تولیدکننده بی رقیب این گیاه
(بیش از ۹۰ درصد تولید خالص جهانی) همواره جایگاه خود را در این صنعت حفظ
کرده است و رسیدن به این جایگاه برای سایرکشورها کمی دور از ذهن به نظر می
رسد.
در این شرایط نگرانی که به شدت در بلندمدت بایستی به آن توجه کرد ورود رقیبی مانند کشور چین در بازار تجارت جهانی زعفران نیست، چون با این سطح زیرکشت و تولید زعفران قدرت رقابت سایر کشورها با ایران بسیار سخت و محال به نظر می رسد، بلکه نگرانی آینده، ورود زعفران چینی به بازار مبادلات جهانی با قیمت بسیار پایین‌تر از هزینه تمام شده این محصول برای کشاورزان و تولیدکنندگان ایرانی می باشد. همچنین افزایش ورود زعفران تقلبی و با کیفیت‌های بسیار پایین به بازار مبادلات جهانی را نیز می توان از تبعات آن در نظر گرفت.
ایران برای حفظ جایگاه خود در بازار تجارت جهانی زعفران و جلوگیری از سقوط قیمت و کیفیت این محصول با ارزش بایستی به راهکارهایی جهت بالا بردن راندمان تولید در مزارع زعفران و کاهش هزینه‌های تولید دست یابد. همچنین توجه بیشتر به بخش صادرات زعفران و فرآورده‌های وابسته آن با برندهای ایرانی میتواند به حفظ این جایگاه کمک کند که رسیدن به این مهم، همکاری و ارتباط جدی واحدهای تحقیقاتی، اجرایی و تولیدی بخش کشاورزی کشور را می طلبد. امیدواریم روزی در بازارهای ایران به سبب گرانی زعفران اصیل ایرانی، محصولی به عنوان زعفران چینی به فروش نرسد.
مزایای کلی کشت گلخانه ای زعفران
- نیازی به عملیات تهیه زمین نیست.
- خاک مناسب را می توان بطور دستی از مخلوط انواع مفید، تهیه کرد.
- نور مورد نیاز قابل تنظیم است.
- آب به صورت قطره ای بوده و کاملا مصرفش قابل کنترل وبه صرفه خواهد بود.
- رطوبت قابل تنظیم است.
- پیاز زعفران از حمله جوندگان مخصوصا موشها در امان است.
- در یک سال می توان به جای تولید یکبار ، دو بار محصول برداشت کرد.
- عملیات سمپاشی بسیار راحت وکنترل شده است.
- عملیات وجین و مبارزه با علفهای هرز بسیار ساده وناچیز خواهد بود.
- عملیات برداشت کنترل شده وراحت خواهد بود.
- میزان کیفیت وکمیت افزایش می یابد.
معایب کشت گلخانه ای زعفران
با توجه به جداسازی پیاز از خاک و کشت دوباره پیاز در هر سال هزینه این کار بالا رفته و در قیاس با کشت به روش سنتی صرفه اقتصادی ندارد. زحمات و صرف وقت و به کارگیری نیروی کار بیشتر نیز از مشکلات این طرح میباشد.
شرایط کاشت و عملکرد زعفران گلخانه ای و بررسی پرونده کشت گلخانه ای در ایران
با توجه به تحقیقات انجام شده توسط Maggio et al در سال ۲۰۰۶ در ارزیابی قابلیت سازگاری زعفران در شرایط کشت هیدروپونیک میتوان به برداشت بیش از یکبار در سال دست یافت و به طور متوسط ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم زعفران در هکتار برداشت نمود. به نظر میرسد با الگوی کشت بدون خاک نمیتوان به توجیه مناسبی در طرح تولید زعفران در گلخانه دست یافت. هر چند کیفیت تولیدی زعفران بر اساس استانداردهای iso از کیفیت بالاتری در مقایسه با کشت مزرعه برخوردار خواهد بود.
نکته حائز اهمیت این است که در کشت مزرعه ای زعفران و در روش جدید کاشت (دانه تسبیحی) پیازها دستی کشت می شود و براساس دستورالعمل وزارت جهاد باید در هر ردیف بین ۵ تا ۷ سانتیمتر فاصله و فاصله بین دو ردیف هم باید ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر باشد. در این روش طی سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵ بیش از ۱۵ کیلوگرم در هکتار زعفران خشک شده تولید می گردد که با محاسبه سرانگشتی تقریبا ۲٫۵ برابر شرایط ایده آل کشت زعفران گلخانه ای می باشد. با این اوصاف کشت مزرعه ای زعفران با سیستم جدید علاوه بر اینکه میزان مصرف آب را به یک ششم سیستم های مرسوم کاهش میدهد در مقایسه ا عملکرد کش گلخانه ای حداقل تا ۵۰% شرایط بهتری را دارا خواهد بود.
میزان سرمایه گذاری لازم جهت راه اندازی گلخانه زعفران
با بررسی های صورت گرفته میزان سرمایه مورد نیاز جهت راه اندازی گلخانه زعفران به روش آبکشت به میزان ۵۰۰ هزار ریال در هر مترمربع فضای گلخانه ای می باشد. نرخ بازدهی طرح برای سطح کشت ۱ هکتار گلخانه نزدیک به ۲۰ درصد میباشد و نرخ بازگشت سرمایه گذاری حدود ۵ سال پیش بینی می گردد.
***طرح توجیهی احداث گلخانه هیدروپونیک زعفران سال 96
مطالب مرتبط:
کسب و کار بسته بندی طلای سرخ در خانه
کاشت بلوبری و توت فرنگی در گلدان
