سرمازدگی در باغهای پسته

همانطور که می دانیم تنشهای غیر زیستی-Abiotis stress- از جمله سرمازگی می توانند موجب خسارات روی کلیه گیاهان از جمله درختان پسته شوند.

در پسته سرمازدگی اگر شدید باشد علاوه بر جوانه ها، گلها و اندامهای لطیف تر و گاها می تواند شاخه ها را در گیر نماید. تجربه نشان داده که سرمازدگی بهاره قسمت ریشه گیاه را نمی تواند مورد آسیب قرار دهد.

بعبارت دیگر بعلت وجود خاک وافی در اطراف ریشه درختان پسته احتمال آسیب دیدن ریشه درختان پسته بسیار ضعیف است.

در پسته حداکثر خسارت سرمازدگی مربوط به جوانه های تازه رشد یافته و گلها در اویل فصل بهار است.

در باغهای پسته مواردی از سرمازدگی وجود دارد که سرما موجب از بین رفتن 100 درصد قسمته های هوایی گیاه شده اما به علت زنده و پویا بودن ریشه در سالهای بعد از کنار شاخه های خشک شده ساقه های جدید شروع به رشد نموده و درخت دوباره سرزنده شده است.

علایم ظاهری سرمازدگی در باغهای پسته عبارتند از سیاه شدگی و خشکیدگی بافت های برگی و شاخه های تازه رشد یافته در فصل بهار و شل شدگی و ریزش جوانه های زایشی و رویشی. اثرات سرما گاه ممکن است در زمان خوشه دهی نمایان شوند که در آن صورت جوانه های زایشی آسیب دیده در فصل بهار در هنگام محصول دهی خوشه های کمتری تولید کرده و تعداد دانه ها در خوشه نیز کاهش قابل ملاحظه ای را نشان می دهند.

یخ زدگی موجب قهوه ای شدن گلبرگ شکوفه ها و ریزش آنها خواهد شد. ممکن است بعد از کشته شدن جوانه اول در مواجهه با سرما بهاره جوانه دیگری روی همان شاخه رشد نماید. درختان پسته نسبت به سرمای دیررس بهاره بسیار حساس می باشند و در دمای انجماد و نزدیک به آن خسارات فراوانی به درختان وارد خواهد شد.

تجربه نشان داده که در دمای زیر 5 درجه سانتی گراد سرمازدگی بهاره قطعی خواهد بود. بر اساس آمار و تجربیات کشاورزان پسته کار سرمازدگی درختان پسته در سالیان اخیر در محدوده زمانی 26-18فروردین اتفاق افتاده است. اصولا در باغهای پسته از 18 فروردین هر سال تا 40 روز بعد احتمال سرمازدگی بهاره بسیار جدی است. بنابر نظر کشاورزان کهنه کار از 60 روز پس از نوروز هر سال خطر سرمازدگی در باغهای پسته منتفی می شود. خطر سرمازدگی در ارقام زود رس مانند کله قوچی زیادتر است و دلیل آن هم به علت رشد سریع و رویش زودتر درختان کله قوچی است. میزان خسارت سرمازدگی در سالهای مختلف متفاوت است و گاها به 100 درصد محصول نیز رسیده است اما به صورت متوسط خسارت سرمازدگی 30-25 درصد برآورد می شود. در کشورهای پیشرو مانند ایالات متحده آمریکا خسارت سرمازدگی سالیانه 4-3 درصد برآورد می شود.

مشاهدات نشان داده که میزان سرمازدگی یا خسارات ناشی از آن در درختان پسته در شاخه های بالایی نسبت به شاخه های پایینی از شدت کمتری برخوردار است و در تابستان نیز محصول در قسمتهای پایینی یا نیمه پایینی درخت کمتر است. علت این امر آن است که اولا احتمالا در نیمه بالایی درختان تهویه هوا زیادتر انجام می شود و در نتیجه هوای سرد نسبت به نیمه پایینی درخت از جابجایی بیشتری برخوردار می شود و ثانیا به علت سنگینی هوای سرد این توده هوا بیشتر قسمت های پایین تر درختان را درگیر خواهد کرد.

مطالعات و مشاهدات نشان داده که سرمازدگی در باغهایی که از نظر تغذیه ای، آبیاری و سایر روش های خاکورزی مطلوب تر هستند خسارت کمتری از سرمازدگی متحمل می شوند. نکته قابل تامل دادن کودهای پرخاصیت مخصوصا اوره در اوایل بهار بعلت بیشتر کردن رشد و نمو درختان ریسک سرمازدگی را بالاتر خواهد برد. وزش باد یا آبیاری در شب هجوم توده سرد هوایی به باغها خطر سرمازدگی را کاهش خواهد داد. در ارتباط با روش های مبارزه و یا درست تر مقابله با سرمازدگی بهاره متاسفانه راههای چندانی وجود ندارد. دود کردن لاستیک، استفاده از دستگاههایی مانند سرمابان ودمنده هوای معکوس، آبیاری، بخاری های باغی و ... کمک چندانی به کاهش خسارت ناشی از سرمازدگی نخواهند کرد. و ما در استفاده از این روش ها با محدودیت نهای زیادی مواجه هستیم. استفاده از کودهای پتاسیمی به دلیل بالابردن تحمل درختان نسبت به سرما می توانند تا حدی مفید باشد.

در مورد هرس درختان این نکته قابل ذکر است که هرس بی دلیل و غیرموجه مخصوصا در اواخر زمستان و اوایل بهار آسیب خوردگی درختان را نسبت به سرمازدگی بالا خواهد برد. به نظر بنده به عنوان کارشناس کشاورزی لازم که در جهت کاهش خسارات ناشی از سرمازدگی اهمیت بیشتری به طرح های تحقیقاتی همچون

1- استفاده از ارقام دیررس به عنوان پایه

2- کاربرد آب به صورت پاشش روی درختان یا محیط اطراف درختان

3- استفاده از مواد شیمیایی که پاشش آنها روی درختان به صورت ضد یخ یا عایق عمل کند یا موجب تاخیر در گلدهی یا رشد سریع گلها در بهار داده شود.