شنبلیله

کلیات گیاه شناسی

شنبلیله سبزی اصلی قورمه سبزی ، غذای مطبوع ایرانی است. این گیاه در نواحی مختلف ایران ، هند ،‌ الجزیره ، ایتالیا و اسپانیا می‌روید. شنبلیله دارای مواد چرب ، مواد نشاسته‌ای ، مواد ازته ، مواد فسفره و ماده‌ای به نام گونل‌لین می‌باشد.

ترکیبات شیمیایی

البته این گیاه دارای طعم و اسانس معطر می‌باشد. تحقیقات جدید نشان داده است که شنبلیله دارای اسید نیکوتینیک یا نیاسین می‌باشد. این ویتامین عامل جلوگیری کننده از بیماری پلاگر می‌باشد و همچنین اثر گشاد کننده عروق را نیز دارا است.

خواص داروئی

یکی از دانشمندان با تحقیقات زیادی که روی شنبیلیه انجام داد دریافت که شنبلیله در رفع سل استخوانی اطفال بسیار موثر است. شنبلیله در طی قرون گذشته در ایران برای بسیاری از بیماریها مصرف می‌شده است. برای این منظور حتی از دانه شنبلیله استفاده شده است و بیماریها سریعا بهبود پیدا می‌کند. شنبلیله چون دارای مواد فسفره ،‌ آهن ، ‌ازت می‌باشد تقویت کننده لوزوالمعده نیز می‌باشد.

بنابراین دستگاه هاضمه را بکار انداخته و لاغری‌های مفرط را از بین می‌برد. شنبلیله بطور کلی شفادهنده بیماریهای روحی و جسمی است و حتی اثرات مفیدی در اشخاص مبتلا به مرض قند و سل ریوی و استخوانی دارد. در قدیم شنبلیله برای مداوای بیماری قند بکار می‌رفته است. دانه شنبلیله با این همه خواص مفید دارای بوی ناپسند است بنابراین برای استفاده از آن دانه آنرا با مواد معطر باید مخلوط می‌کنند که بوی بد آن را تا اندازه‌ای

طرز استفاده

برای تهیه پماد شنبلیله 3 تا 4 قاشق سوپخوری در دانه شنبلیله را با سرکه مخلوط کرده و برای رفع التهابهای سطحی پوست بدن مصرف کنید. برای تقویت عمومی بدن بهتر است که دانه شنبلیله و گیاه آن را قبل از غذا مصرف کرد.

سیر

کلیات گیاه شناسی

سیر گیاهی است علفی و دائمی که ساقه آن تا ارتفاع 40 سانتیمتر نیز می رسد . قسمت زیر زمینی آن متورم و مرکب از 5 تا 12 قطعه و محصور در غشاهای نازک و ظریف برنگ خاکستری مایل به سفید می باشد . برگهای آن باریک و نواری شکل برنگ سبز تیره و گلهای آن کوچک و صورتی رنگ که بصورت یک چتر در انتهای ساقه ظاهر می شود . سیر و پیاز رابطه ای نزدیک با هم دارند که شاید بدلیل بوی بد آنها می باشد .

نام سیر در کتاب مقدس آمده است و در مصر قدیم برای مومیائی مردگان و خوش طعم کردن غذاها بکار میرفته است . هومر شاعر باستان در نوشته های خود از آن یاد برده است .مردم در اروپا و اسپانیا از قبل از میلاد مسیح آنرا می شناختند و از آن استفاده می کردند .بقراط پدر علم طب در نوشته های خود از خواص آن یاد کرده و یکی دیگر از دانشمندان قدیم 61 خاصیت مختلف برای سیر قائل شده است .

سه نوع سیر وجود دارد :

1-سیر آمریکایی بنام Greole نامیده می شود . این نوع سیر دارای پوست سفید بوده و از انواع دیگر قوی تر است .

2-سیر تاهیتی که از بقیه درشت تر است و گاهی قطر آم به 8 سانتیمتر می رسد .

حضرت محمد «ص) برای سیر 70 خاصیت مختلف قائل شده اند و می فرمایند :

از سبزی سیر تا می توانید استفاده کنید زیرا سیر دوای هفتاد درد است اما آنکس که سیر وپیاز خورده به مسجد نیاید و به مردم نزدیک نشود

ترکیبات شیمیایی:

سیر د ارای ترکیبات گوگردی می باشد که خاصیت ضد عفونی کننده میکرب کشی و جرم کشی باین گیاه می دهد .

سیر همچنین دارای موادی بنام آلیسین ، آلیساتین می باشد که میکرب های حصبه و پاراتیفوئید را از بین می برد

خواص داروئی:

سیر از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است . اسانس سیر که در اثر تقطیر سیر با بخار آب حاصل می شود مرکب از مواد سولفوره بوده و مایعی است به رنگ قرمز نارنجی و دارای بوئی کمتراست.

1.           سیر بادشکن وضد عفونی کننده است .

2.           خوردن سیر مصونیت بدن را در مقابل بیماریها افزایش می دهد .

3.           سیر کرم کش است .

4.           سیر محرک و تقویت کننده بدن است .

5.           سیر داروی سرماخوردگی و زکام است .

6.           سیر اثر خوبی در معالجه سل دارد

7.           سیر خون را رقیق می کند

8.           سیر اثر خوبی در تنگی نفس دارد.

9.           خوردن مداوم سیر لقوه و رعشه را از بین می برد .

10.       سیر چون گرم و خشک است بنابراین رطوبت معده را از بین می برد و دردهای مفاصل را خوب می کند.

11.       سیر درمان کننده دردهای مفاصل ، سیاتیک و نقرس می باشد .

12.       سیر برای تقویت نیروی جنسی و افزایش تولید اسپرم در اشخاص سرد مزاج بسیار مفید است .

13.       آنهائی که قطره قطره ادرار می کند باید حتما سیر بخورند تا بیماری آنها درمان شود .

14.       سیر زخم های ریه و درد معده را از بین می برد .

15.       سیر سنگ های کلیه را شکسته و خارج می سازد .

16.       سیر را با زیره بپزید برای تقویت دندان مفید است .

17.       مالیدن سیر پخته به دندان ، درد دندان را تسکین می دهد .

18.   سیر را بسوزانید وبا عسل مخلوط کنید و ضمادی از آن درست کنید این ضماد برای رفع خون مردگی زیر پلک چشم مفید است .

19.       سیر بعلت مدر بودن برای رفع آب آوردن انساج مفید است .

20.       برای از بین بردن میخچه کف پا از ضماد سیر استفاده کنید .

21.       جهت رفع دردهای رماتیمسی و عصبی ضماد سیر بسیار موثر است .

جهت ضد عفونی کردن دستگاه تنفسی در هنگام بیماریهای مربوطه از شربت سیر استفاده کنید :

مقدار 100 گرم سیر را با 200 گرم آب و 200 گرم شکر یا قند مخلوط کرده و آنرا بجوشانید تا له شود . مقدار مصرف برای این منظور سه قاشق سوپخوری در روز است .

1.           جدیدا در یکی از بیمارستان های آمریکا برای ضدعفونی کردن فضای بیمارستان از سیر استفاده میکنند.

2.     پاستور پزشک معروف فرانسوی آزمایشات زیادی روی سیر انجام داد و اثر باکتری کشی سیر را تائید کرده است .

3.           سیر ضد انعقاد و لخته شدن خون است .

4.     در شوروی سیر بنام پنی سیلین معروف است و معمولا هنگامیکه آنفولانزا شیوع دارد مصرف آن بالا می رود درچند سال پیش که آنفلوانزا شیوع پیدا کرد مردم شوروی 500 تن سیر مصرف کردند .

5.           خوردن سیر سلولهای سرطانی را از بین می برد .

6.     یکی از دانشمندان آمریکایی که در دانشگاه فلوریدا روی مرض ایدز تحققی می کند معتقد است که سیر روی مرض ایدز اثر مثبت دارد .

7.     مصرف سیر مقدار کلسترول خون را پائین می آورد . مقدار LDH را کاهش می دهد . مقدار مصرف سیر برای این منظور 30 گرم در روز است . جالب است که با مصرف سیر در چند ماه اول مقدار کلسترول ممکن است بالا رود و این بدین علت است که کلسترول از داخل نسوج خارج شده و داخل خون می شود که از آنجا دفع گردد بعد از اینکه کلسترول بحالت نرمال رسید باید برای نگاهداری آن روزی نصف سیر خام مصرف کرد .

8.           خوردن سیر از سرطان جهاز هاضمه جلوگیری می کند .

9.           چینی ها قرن هاست که برای پائین آوردن فشار خون از سیر استفاده می کنند .

مضرات : سیر با آنکه خواص بسیاری دارد باید بحد اعتدال مصرف شود زیرا استفاده زیاد از آن در بعضی اشخاص موجب سردرد ، ضعف نیروی جنسی ، ضعف چشم و عوارض بواسیر می شود . سیر برای آنهائیکه اسهال دارند مضر است .

آنهائیکه معده ضعیف دارند و بطور کلی سیستم هاضمه آنها ضعیف است نباید در خوردن سیر افراط کنند . کسانیکه یبوست دارند نباید سیر بخورند و برای رفع مضرات آن سیر را باید با آب و نمک پخته و کمی به آن روغن بادام اضافه کنید تا مضر نباشد .

اشخاصی که گرم مزاج هستند اگر می خواهند سیر بخورند طبق توصیه ابن سینا حکیم ایرانی باید سیر را بپزند یا از سیر ترشی استفاده کنند .

برای پختن سیر پس از پوست کندن آنرا بمدت سه دقیقه بخار دهید . اشخاصی که دارای فشار خون پائین هستند نیز نباید سیر بخورند و همینطور کسانیکه آلرژی دارند نباید از سیر استفاده کنند.

سدر

برگهای خشک شدۀ گیاه Zizyphos spina – Christi (L.) willd. از خانوادۀ عناب (Rhamnaceae) است.

نامهای گیاه:

لاتین: Zizyphos spina – Christi (L.) willd

Syn: Rhamnus spina Christi L., Rhamnus heterogenea Burne

فارسی: سدر، کنار، منبل داوود، سنجد گربی، منال

عربی: شجرالنبق، السدر

انگلیسی: Christ's thorn, Nabk tree

آلمانی: Christdornbrustbeere, Christdorn

فرانسه: Nabca, Epine du christ

ریخت شناسی: درخت تیغ‌دار، نسبتاً کوچک که ارتفاع آن به 5ـ3 متر می‌رسد. برگها متناوب، مدور، در پائین تقریباً قلبی‌شکل، تخم مرغی یا دراز پهن با گوشوارک تیغی شده دارای گلهای پنج‌پر و محوری، ظاهر شده بطور دسته‌ای در پایه برگها و کرک‌پوش است. میوه شفت گوشتدار، کروی، به بزرگی تقریباً یک گیلاس با هستۀ چوبی یا استخوانی می‌باشد. میوۀ آن را به عربی نبق گویند. برگهای سائیده کنار را سدر گویند.

اندام داروئی: برگها بخش داروئی این گیاه را تشکیل می‌دهند. همیشه سبز یا خزان‌کننده، متناوب، ساده، بدون بریدگی غالباً گوشواره، گوشواره‌دار، گوشواره تقریباً چوبی و خارمانند است.

زمان جمع‌آوری: مناسبترین زمان جمع‌آوری برگهای این گیاه اواخر تابستان می‌باشد.

دامنۀ انتشار: انتشار عمومی این گونه در عربستان، حبشه، آفریقای شمالی و ایران می‌باشد. در ایران، در کازرون، اطراف نیک شهر، چابهار، بم، جزیرۀ خارک، لار، بندرعباس بطور خودرو یافت می‌گردد.

مواد متشکله: برگ سدر دارای تانن و استرول‌های گیاهی مانند بتاسیتوسترول، بتاسیتوسترول گلوکوزید و همچنین دارای ساپونین Ebelinlacton می‌باشد که عامل کف‌کنندگی آن می‌باشد. ابلین لاکتون از دستۀ ساپونین‌های استروئیدی است و به علت فراوانی در برگ سدر، می‌تواند بعنوان مادۀ اولیه برای تهیۀ هورمون‌های استروئیدی به کار رود. از عصارۀ بوتانلی برگهای سدر، چهارساپونین گلیکوزید به نامهای کریستینین‌های A,B,C,D جدا گردیده است.

موارد استعمال و کاربرد درمانی: گیاه قابض، ملین، تقویت‌کنندۀ عمومی و مقوی معده است. برای تسکین دندان‌درد به صورت دهانشویه به کار می‌رود. دم‌کردۀ آن برای شستشوی چشم، میوۀ آن برای درمان برونشیت، سرفه و سل و جوشاندۀ برگ آن برای درمان سرماخوردگی و افزایش فشار خون استفاده می‌شود.

از برگ سدر برای شستشوی موی سر و بدن استفاده می‌شود. همچنین بعنوان ضد عفونی‌کننده و ضد قارچ مصرف موضعی دارد. از میوۀ آن به عنوان خشک‌کننده و قابض برای رفع ناراحتی‌های ناشی از صفرا استفاده می‌شود. برگهای له شدۀ آن را برای رفع ناراحتی پوست، خارش، جرب و جوش و کورک روی پوست می‌اندازند.

موارد استعمال در پزشکی گذشته:

در طب گذشته از سدر جهت بهبود زخمها و شستشوی موی سر و بدن استفاده می‌شده است.

آثار فارماکولوژیکی:

 برگ سدر علاوه بر خاصیت شستشودهندۀ موی سر و بدن، دارای خاصیت پائین‌آورندۀ قند خون نیز می‌باشد. به طوری که در مطالعه‌ای مشخص گردیده که عصاره بوتانلی سدر، همچنین ساپونین موجود در آن یعنی کریستینین A به مدت 4 هفته در موش‌های صحرائی که دارای قند خون طبیعی بوده‌اند اثر معنی‌داری بر قند خون آنها نداشته است، ولی در موش‌هائی که توسط استرپتوروتوسین دیابتی شده بوده‌اند هر دو عامل مذکور به طور معنی‌دار موجب کاهش سطح قند سرم همچنین کاهش فعالیت فسفوریلاز و گلوکز 6 ـ فسفاتاز و افزایش سطح پیروات و گلیکوژن کبدی گردیده و موجب بهبود در مصرف گلوکز می‌گردد.

اثرات ضد میکروبی و ضد قارچی به خصوص اثرات ضد کاندیدا آلبیکانس از گیاه گزارش شده است.

رزماری،

رزماری، برگ و سرشاخه‌های گلدار خشک شدۀ گیاه Rosmarinus officinalis از خانوادۀ نعناعیان (Lamiaceae) است که حداقل دارای 1 درصد (حجم/وزن) روغن فرار می‌باشد. 

درمنه

درمنها و افسنطین‌ها نامی است که در زبان فارسی به اغلب قریب به اتفاق گیاهان جنس Artemisa که در ایران می‌روید گفته می‌شود. این گیاهان از خانوادۀ Compositae تیرۀ فرعی Radiae هستند. دارای گونه‌های مختلف با نامهای متفاوت می‌باشند که اغلب آنها دارای برگهای تلخ و معطر و خواص داروئی کم و بیش مشابه هم می‌باشند. این جنس در ایران 34 گونه گیاهی علفی یکساله و چند ساله دارد که در سراسر ایران پراکنده‌اند. گونه‌های انحصاری آن در ایران عبارتند از A. Melanolepis-A. Kermanensis. گونه A. Sieberi با ارزش‌ترین آنها از نظر تغذیه دام و از گیاهان بردبار مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی ایران است.

نامهای گیاه:

لاتین: Artemisia sieberi Besser

Syn: Artemesia herb alba, A. Sogdiana bunge, A. Oliveriana

فارسی: درمنه

ریخت شناسی: گیاهی است بوته‌ای به رنگ سبز متمایل به خاکستری، بسیار پرشاخه، انبوه، کولنی شکل، دارای ریشۀ عمودی، چوبی شده ضخیم و در انتها منشعب گیاهی است به ارتفاع 30 تا 40 سانتی‌متر و دارای 2 نوع برگ با تقسیمات متفاوت است به طوری که برگهای تحتانی آن دارای تقسیمات باریک و کوچک ولی برگهای قسمت انتهائی ساقه، کوچکتر و منقسم به 3 لوب مشخص با ظاهر کاملاً متفاوت است.

اندام داروئی: قسمتهای هوائی گیاه

فصل جمع‌آوری: اواخر خرداد ماه می‌باشد.

دامنۀ انتشار: خمسه، مهاباد، اراک، اردستان، نائین، مورچه خورت، کاشان، یزد، فارس، کرمان، بیرجند، سبزوار، گنبد، طبس، سمنان و تقریباً در سراسر ایران گسترده شده است. در فلور ایران محل رویش گیاه در اطراف تهران، رباط کریم، شیراز و شمال هرزویل ذکر گردیده است ولی در کتب علمی دیگر وارد نشده است.

اجزاء متشکله گیاه: این گیاه دارای 2/1% اسانس نسبت به وزن گیاه خشک می‌باشد که حاوی 39% کامفر، لیمونن و 1و8 سینئول (15%)، کامفن (6%) و آلفاپینن 5% می‌باشد. کامفور یکی از اجزاء عمده اسانس درمنه است. کامفور ضد عفونی‌کننده است. از کامفور در شیمی لاستیک و کاغذ، عطرسازی، لوازم آرایشی، صابون‌سازی، صنایع چسب، مواد افزایشی، روان کننده، ترکیب رزین‌ها، حلالها، پلاستیک‌ها و رنگها نیز استفاده می‌شود. 1و8 سینئول بعد از آلفا پینن فراوانترین جزء ترکیبی در اسانسهاست و به طور گسترده در تهیه مواد داروئی کاربرد دارد. به طور موضعی داروئی بی‌حس کننده و ضد عفونی‌کننده است که در درمان حالتهای تورم بکار می‌رود. سینئول در اسپریهای خانگی، داروهای شستشو و در انواع روغن‌های پوست و مو مصرف می‌شود. در مقابل حشرات اثر کشندگی دارد و در تهیه عطر و مواد معطرکننده نیز بکار می‌رود. لیمونن جزء اصلی اسانس مرکبات است. اثر سمی و محرک روی پوست دارد. بخارهای آن اثر میکروبهای مولد بیماری منگوکوک را در مدت 15 دقیقه، باسیل ابرت (تیفوئید) را حداقل در یکساعت، پنوموکوک را در مدت 3ـ1 ساعت، استافیلوکوک طلائی را در 30 دقیقه و استرپتوکوک را در 3 الی 12 ساعت خنثی می‌نماید. اثر باسیل ابرت (مولد حصبه) را در 5 دقیقه، استافیلوکوک را در 5 دقیقه، باسیل دیفتری را در 20 دقیقه خنثی می‌نماید. لیمونن در فرمول فرآورده‌ای داروئی نظیر قرص بی‌کربنات سدیم و پمادهای ضد عفونی‌کننده وارد می‌شود. در ساخت ویتامین A، نیر از لیمونن استفاده می‌شود.

خواص درمانی: در نواحی مختلف از آن برای دفع کرم استفاده بعمل می‌آید. بعلاوه اثر ضد نفخ، رفع سرفه و سردرد، ضد کرم، ضد عفونی‌کننده و حشره‌کش دارد. اسانس آن به طور خفیف دارای اثر ضد کرم است. آزمایش‌های مختلف، جودسانتونین را حتی در مقادیر کم در آن مشخص ننموده است. میزان اثر اساسن درمنه روی کاندیدا آلبیکنس با می‌باشد.

اثرات فارماکولوژیکی دارو: اسانس درمنه بواسطه بلوک کانال‌های کلسیم دارای اثرات آنتی‌ اسپاسمودیک بوده به گشاد کردن برونشها کمک می‌کند. اسانس درمنه پس از ورود به سیستم تنفسی توسط اکسیژن موجود به لاکتون‌ها تبدیل شده و از طریق مجاری تنفسی و ادرار دفع می‌گرد. همچنین اسانس درمنه روی قارچ‌های درماتوفیتی نظیر ایپیدرموفیتون فلوکوزوم، تریکوفایتون روبروم، تریکوفایتون منتاگروفاتیس، میکروسپورم کانیس مؤثر است و از رشد قارچها جلوگیری می‌کند. همچنین رشد باکتریهای مسبب بوی نامطبوع عرق را مهار می‌کند.

دارچین

دارچین

 (نام علمی: Cinnamomum verum و هم‌چنین Cinnamomum zelanicum)

 درختچه‌ای است از راسته لورالس (Laurales) تیره برگ بوها (Lauraceae) از جنس دارچین‌ها(Cinnamomum).

درختچه دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع ۵ تا ۷ متر که از تمام قسمت های آن بویی مطبوع استشمام می شود. گلهای آن در فاصله ماههای بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می شود. برگ این درخت سبز سیر و دارای گلهایی به رنگ سفید است.

دارچین بومی سری‌لانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن کاربرد فراوانی به عنوان ادویه دارد

حنا

 برگهای خشک شدۀ گیاه Lawsonia inermis L. از خانوادۀ حنا (Lythraceae) است، که حداقل واجد 3/0 درصد لاوسون (Lawsone) می‌باشد. لاوسون دارای فرمول C10H6O3با وزن مولکولی 15/174 می‌باشد.

نامهای گیاه:

لاتین: Lawsonia inermis L.

Syn: Lawsonia spinosa L, Lawsonia alba lam.

فارسی: حنا

عربی: الحنا، القطب، ارقان

انگلیسی: Egyption privet, Cumphier, Hanna

آلمانی: Aegyptisches Faerberkraut, Henna strauch

فرانسه: Hinne, Henne

ریخت شناسی: گیاهی به صورت درختچه یا درختی با برگهای سبز متمایل به خاکستری، بیضوی و گلهائی به صورت خوشه گرزن بزرگ، به رنگ سفید یا زرد بسیار خوشبو، با میوه‌های خشک و شکوفا که حاوی دانه‌هائی خیلی کوچک است.

اندام داروئی: برگهای گیاه، بخش داروئی آن را تشکیل می‌دهد.

زمان جمع‌آوری: برداشت برگ حنا از سال دوم و سوم و کشت آن سالی دو بار صورت می‌گیرد. در اوایل تیرماه به نام حنای گرما و در اواخر آبان‌ماه به نام حنای قوس معروف است.

محل رویش: در مناطق جنوبی ایران، استان‌های کرمان، هرمزگان و بلوچستان کاشته می‌شود. انتشار عمومی این گیاه در مناطق حاره آفریقا و آسیاست. در شمال آفریقا از جمله مصر و همچنین در هندوستان و سیلان کشت می‌شود.

مواد متشکله: برگهای حنا حاوی ماده‌ای رنگی به نام لاوسون یا 1 ـ هیدروکسی نفتوکینون (3/1 ـ 22/0 درصد)، گلیکوزیدهای فنلی متعدد کومارین (Coumarin)، گزانتون (Xanthone)، کینوئید (Quinoids)، گلیکوزید بتاسیتوسترول و فلاونوئیدهائی نظیر لوتئولین (Luteolin) و مشتق 7 ـ 5 ـ گلوکوزیدی آن، چربی، رزین و تانن می‌باشد. سایر مواد حاصل از برگها عبارتند از اسید گالیک، 1و4 ـ نفتوکینون، لاکسانتون 1و2، آکاستین گلیکوزیدی و مقدار کمی آلکالوئید.

حنا علاوه بر موارد مذکور دارای مانیتول و موسیلاژ است. وجود موسیلاژ باعث می‌گردد که برگ حنا به سهولت با آب به صورت خمیر درآید. حنا دارای 2/1% اسانس می‌باشد.

موارد استعمال: حنا به صورت موضعی در درمان بیماریهای قارچی پوستی بویژه در قارچ‌های عامل کچلی و تخفیف دردهای روماتیسمی بکار می‌رود. همچنین بعنوان رنگ کننده بویژه رنگ کردن پوست و مو کاربرد دارد. حنا از رنگ‌های طبیعی بی‌زیان است. قابض است و جوشاندۀ برگ آن برای درمان بیماریهای پوستی، گاهی اوقات تسکین سردرد و دهانشویه به کار می‌رود.

عصارۀ برگهای گیاه بعنوان ضد گرفتگی عضلانی دستگاه گوارشی به کار می‌رود. در بعضی نواحی، گرد برگ حنا، برگ هلو و برگ تانن‌دار گیاهان مختلف را مخلوط کرده و برای رفع اگزما و جلوگیری از تعریق دست و پا بدان می‌مالند.

عوارض جانبی: پودر حنا می‌تواند موجب تحریک پوست و درماتیت تماسی شود. برگهای حنا در موش مادۀ ناباروری ایجاد نموده است. بعنوان رنگ‌کنندۀ ابروها و مژه‌ها دقت شود، زیرا خطر آسیب رساندن به چشم وجود دارد. برگها دارای خاصیت مخدر است و مقادیر بالای آن باعث سردرد و مسمومیت می‌شود.

موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته حنا به صورت موضعی در درمان دردهای مفاصل، جوش و زخم بکار می‌رفته است و بعنوان عامل رنگ‌کنندۀ پوست و مو مصرف شده است.

آثار فارماکولوژیکی: به علت وجود تانن، اثرات قابض نشان می‌دهد. به طور کلی عمدۀ آثار رنگ‌کنندگی و درمانی حنا را ناشی از وجود مادۀ لاوسون می‌دانند، اما این ماده به تنهائی عمل نمی‌کند و به خصوص خاصیت رنگ‌کنندگی آن به سایر مواد نیز بستگی دارد.

لاوسون سمیت بسیار کمی دارد و موجب کند شدن زودگذر ضربان قلب با افزایش دامنۀ انقباض آن می‌گردد. اثر ضد اسهالی آن را به علت کاهش تونوس و حرکات دودی شکل روده می‌دانند. اثرات ضد التهاب، ضد درد و ضد تب با مصرف 500 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن لاوسون (مادۀ مؤثر حنا) گزارش شده است. اثر ضد باکتری و ضد قارچی حنا را نیز به لاوسون نسبت می‌دهند.

حنا دارای اثر ضد باکتری خصوصاً در باکتریهای گرم مثبت می‌باشد؛ همچنین دارای اثر ضد قارچی در قارچ‌های مولد کچلی تریکوفایتون، اسپوروتریکوم و کریپتوکوکوس است. لاوسون با غلظت 2 تا 50 میکروگرم در میلی‌لیتر بر روی گونه‌های بروسلا و نایسریا کاتارهالیس مؤثر بوده، همچنین دارای اثر ضد توموری بر روی سارکوما ـ 180 در موش می‌باشد. مهار فعالیت مایکوباکتریوم توبرکولوز بوسیلۀ 006/0 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن گزارش شده است. عصارۀ گیاه به صورت برون‌تنی و درون‌تنی در موش‌ها اثر ضد درد نشان داده است. LD50عصارۀ الکلی حنا در موش mg/kg 665 گزارش شده است.