بادرنجبویه

 نام علمی : Melisa officinalis L.

نام انگلیسی : Lemon balm 

خصوصیات گیاهی :

بادرنجبویه گیاهی علفی و چند ساله است . منشا این گیاه شــرق مدیترانه و جنوب اروپا گزارش شده است .ارتـفاع آن بین 50 تا 100 سانتی مترمتفاوت است. برگها پهن و تــخم مرغی شکل به طول 3 تا 6 سانتی مترو به صورت مـتقابل روی ساقه قرار می گیرند رنگ برگها سـبز تیره است . ســطح آنها ناصاف بوده و برجستگی های متعددی دارد . گلها در قسمت فوقانی ساقه و در ناحیه زاویه بـرگها تشکیل می شوند. غنچه های بادرنـجبویه مــعمولا زردرنگ هستند که پس ازبازشدن گلهای ســفید یا بـنفش پدید می آیند. بر روی ریزوم ، گره های خــاصی وجود دارد که ازاین گره ها اسـتولون ها وسایرانشعاب های ریشه ای به رنگ قهوه ای روشن خارج می شود . میوه این گیاه چهار قسمتی بوده و طول آن 1 تا 1.5 میلی متر است . دانه ، تخم مرغی شکل و رنگ آن تــیره و براق است. وزن هـــــزار دانه 0.6 تا 0.7 گرم است . بذوراین گیاه چنانچه درشرایط مناسبی نگهداری شوند ، تا چهار سال از قوه رویشی مناسبی برخورداند

قسمت دارویی :

پــــیکر رویشی ( برگ ها و ساقه های جوان بــــادرنجبویه ) حاوی مواد موثره بوده وخاصیت دارویی دارند .

مواد موثره :

پیکر رویشی این گیاه محتوی اســــانس است که مــــقدارآن بین 0.2 تا 0.5 درصد می باشد . مهمترین ترکیب تشکیل دهنده اسانس ســـــیترونلال ( 20 تا 50 درصد ) است و از ســـیترال ژرانیول ، لیالول واستات اوژنول نام برداسانس این گیاه حاوی مقادیر کمی اسید رزماری است .

خواص درمانی :

ازمـــواد موثره این گیاه ، داروهایی برای درمان ناراحتی های عصبی وهمچنین داروهایی برای مداوای بیماریهای معدی ، قلبی ، روده ای که منشاء عصبی دارند تهیه میشود .اسانس بادرنجبویه در صنایع دارویی ، غذایی و آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارند .

مواد و عناصر غذایی :

درفصل پـــاییز (قبل کاشت و هنگام آماده سازی خاک)افزودن کودهای حیوانی کـاملا پوسیده به مقدار 25 تا 30 تن در هـکتار ، نقش عمده ای در افـــــزایش عملکرد گیاه دارد پس از افزودن کود حــــیوانی به خاک، با انجام شخم مناسبی بایدآن را به عمق 25 تا 30 سانتی مـــتری زمین منتقل نمود. نحوه اضافه کردن کودهای شــیمیایی به خاک های مختلف متفاوت بوده و به شرایط اقلیمی و بافت خاک بستگی دارد .

به طورکلی باید میزان 50 تا70 کیلوگرم درهکتار ازت، 50 تا60کیلودرهکتار اکسید فسفر و 80 تا 100 کیلو درهکتار اکسید پـــتاس در فصل پاییز یا زمستان، قبل از کشت گــیاه به عنوان مــــقادیر پایه به خاک اــــفزوده شود . همچنین توصیه می شود مــقدار 20 تا 30 کیلو گرم در هـکتار ازت در فـواصل بین ردیف ها (در بهار) پس از رویش گیاهان به طور سرک در اختیار گیاهان قرارگیرد . تحقیقات نشان می دهد اسـتفاده از کودهای مـایع به صورت مـــحلول پاشی به طور چشم گیری سبب افزایش عملکرد میشود .

سازگاری :

بادرنجبویه درطول رویش به هوای گرم و نورکافی نیاز دارد . بذر این گیاه در دمای 10 تا 12 درجه ســانتی گراداست این گیاه قادربه تحمل درجه حرارتهای پایین (20 تا 25) درجه سانتی گراد می باشد ولی برای گیاهان مسن ، درجه حرارتهای پــایین برای مدت طولانی مضـــر است و تـاثیر نامطلوبی بر رشد و همچنین مواد مــوثره آنها دارد رویش این گیاه در ســایه سبب کاهش کمیت و کیفیت اســانس آن می شود. بـــادرنجبویه را در هرنوع خاکی می توان کشت کرد ولی خاکهایی با بافت متــوسط و غنی از تــرکیبات کلسیم و دیگر عناصر غذایی برای رویش این گیاه مناسب هستند .

تکثیر رویشی :

اواخـر تــابستان (اواخرشــهریور) زمان مناسبی برای تکـثیر رویشی بادرنجبویه است . تـکثیر رویــــشی از طریق تقسیم بوته صوت می گیرد. بدین صورت که پس ازخــارج کردن  بوته( بوته های 3 ساله )، آنها را به چــند قسمت تــقسیم کرده و در زمین اصـــلی کشت می کنند.

مراقبت و نگهداری :

رشـــد اولیه بادرنجبویه بسیار کند و بطئی بوده و وجـــین علفهای هرز در طول رویش این گیاه ضـــروری است. بنابراین در سال اول رویش باید 3 بار اقدام به وجین علفهای هرز نمود. این گیاه در طول رویش توسط برخی آفات یا عوامل بیماریزا تهدید می شود.

لاروبعضی حشرات مانند:Melolontha وPhyllotreta sp ممکن است صدمات زیادی به محصول واردکند که بااستفاده از سموم مناسب می توان به مبارزه با آنها پرداخت. کک نباتی شـــــلغم Phyllotreta sp با تــغذیه از بـرگهای گیاه بادرنجبویه، آن را توری شکل می کند. زنجره ها و انواع شته ها از دیگرآفـاتی هستند که با تـغذیه از شــیره گیاه علاوه بر تضعیف آن ، باعث ابــــتلای گیاه به بـیماریهای ویروســی نـیز می شوند و خـسارات ســــنگینی به مـــحصول واردمی آورند .

قارچ لکه برگی septoria melisa نیز از بیماریهای شایع بــادرنجبویه است. با عملیات به زراعی مناسب و ســـموم مناسب می توان این بـیماریها را کنترل کرد .

برداشت :

از سال اول رویــش می توان محصول را برداشت کرد، در سال اول یکبار ولی از سال دوم به بعد دو یا حتی سـه مرتبه می توان پــیکر رویشی بـادرنجبویه را بــرداشت کرد.  زمان مــناسب برای اولین برداشت ، در مــرحله گـــلدهی کامل (تیرماه) است و دومین بـرداشت در اواســــط شـهریور انجام می شود. هنگام برداشت پــیکر رویشی گیاهان را از فاصله 4 تا 5 سانتی متری ســطح زمین برداشـت می کنند ، پــس از برداشت مــحصول را بـاید خـــشک کرد. تــاخیــر در خشک کردن کردن محصول سبب سـیاه و قهوه ای شدن برگها می شود که کاهش شــدید کمیت و کیفیت مــــواد موثره را به هــمراه دارد. دمـــای مناسب برای خشک کردن پـــیکر رویشی گیاه، دمای 45 تا 50 درجه سانتی گراد است. عـملکرد پــیکر رویشی تازه 10 تا 20 تن در هکتار است که پس از خشک شدن 2 تا 4 تن پیکر رویشی خشک به دست می آید .

دومین بخش: خاک مناسب در کشت گیاه

برای نشاندن یک درخت در خاک نخست گودالی حفر می کنند و پس از جای دادن درخت درآن , خاک در گودال می ریزند . باید دانست خاک خارج شده ازگودال دیگرآن کیفیت لازم را نخواهد داشت . چنانچه این خاک از نوع رســی سنگین باشد , در این صورت باید مـقداری ماسه نرم بدان افـزوده شود تا ضمن ســبکتر شدن زهکشی و تهویه خاک به آـسانی صورت گیرد  و چنانچه خاک ماسه ای باشد برای تقویت آن درجهت حفظ رطوبت بهتر است بدان هوموس افزوره شود.

 باغبانهای فضای سبز گاهاّ به لایه های سخت کلیسی Hard caliche و نمکی خاک در مسیرهایی که محل تردد یا پیاده رو بوده است - برخورد می کنند و نیز, درمواردی هم ممکن است خاک مورد نظر حاوی مصالح ساختمانی باشد , درچنین مواردی باید بکوشند تا به هرنحوی آن خاک را اصلاح کنند تا قابلیت کاشت گیاه را داشته باشد.

خاک مطلوب خاکی است که اصطلاحاّ به آن لومی غنی می گویند و ان باید دارای  PH مناسب و زهکشی خوب باشد لیکن یافتن چنین خاکی چندان آسان نیست .

گودالی که برای کشت گیاه حفر میشود باید ازهر لحاظ برای رشد و حیات گیاه مناسب باشد تا گیاه بتوانداز راه ریشه مواد غذائی موجود در خاک را به آسانی جذب کند و ریشه های تاره خود را در خاک بگستراند. چنانچه خاک قابلیت زهکشی مطلوب نداشته باشد بر اثر نبود اکسیژن احتمال مرگ گیاه در کار است . هرگاه خاک از نوع ماسه ای و شنی باشد ریشه نمی تواند خود را بگستراند در آن صورت ریشه در همان مقدار خاک اولیه یعنی توده خاکی که قبل از کاشت ریشه را در برگرفته است متوقف می ماند و در شن و ماسه نفوذ نمی کند.

کیفیات خاک مطلوب برای کاشت گیاه عبارتند از :

1- بافت لومی (مخلوطی مساوی از ماسه . پیت و خاک)

2-زهکشی مناسب

3- PH مناسب

4- مود غذائی متعادل

این کیفیات را میتوان از طریق ترکیب مناسبی از ماسه . پیت موس . کمپوست . برگهای پوسیده . کودحیوانی و خاک به دست آورد . خاکی که با این کیفیات تهیه شده است آماده است تا در گودال ریخته شود . در پاره ای موارد خاک بیرون آورده شده از گودال کاملاَ فقیر است پس باید عوض شود . البته طبق تحقیقات اخیراین کار ضرورتی ندارد بلکه پیش از کاشت گیاهان در فضای سبز وسیع نخست باید خاک آن را با روشهای علمی اصلاح کرد . برای این کار نخست میزان قابلیت تهویه خاک را تعیین می کنند و بعد مواد مورد نیاز افزودنی را بدان می افزاید .

اسطو خودوس فرانسوی

فارسی : اسطو خودوس فرانسوی

Lavandula angustifolia L . نام علمی :

 Lavenderنام انگلیسی :

خصوصیات گیاهی :

گونه های مختلف اسطوخودوس گیاهانی خشبی چند ساله هستند . تا کنون حدود 48 گونه از اسطو خودوس شناسایی شده است . اسطوخودوس فرانسوی ( با گونه های اسپیکا ، افیسینالیس و ورا هم نام است ) گیاهی است مدیترانه ای که منشأ آن جنوب اروپا گزارش شده است و در جنوب ایتالیا ، جنوب فرانسه و اسپانیا در خاکهای سبک شنی و در ارتفاعات 1700 متری از سطح دریا به طور خودرو می روید . ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 40 تا 60 سانتی متر است . شکل ظاهری آن در گیاه چند ساله شبیه نیمکره ای است که قطر آن به 80 تا 120 سانتی متر می رسد . برگها به رنگ سبز تیره ، نیزه ای شکل و به طور متقابل روی ساقه قرار می گیرد . طول این برگها سه تا پنج و عرص آن 2/0 تا 5/0 سانتی متر است . برگها پوشیده از کرک و حفره های حاوی اسانس است . گلها به صورت خوشه های مجتمع در انتهای ساقه های گلدهنده قرار می گیرند . ساقه های گل دهنده اسطو خودوس فرانسوی ، غیر منشعب و ارتفاع آنها 20 تا 40 سانتی متر است . گلها به رنگ آبی متمایل به بنفش هستند و ریشه اصلی این گیاه طویل و چوبی است و از انشعابهای متراکم و فراوانی برخوردار است . این ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق چهار متری زمین است . میوه اسطوخودوس فندقه و تخم مرغی شکل بوده و طول آن 8/1 تا 2/2 میلی متر و رنگ آن قهوه ای تیره و براق است . وزن هزار دانه نیز 85/0 تا 1/1 گرم است .

قسمت دارویی :

گلهای اسطوخودوس و پیکر رویشی آن ( برگها و سرشاخه های جوان ) حاوی مواد موثره دارویی می باشند .

مواد موثر :

گلها و پیکر رویشی اسطو خودوس فرانسوی حاوی اسانس است . این اسانس در حفره های مخصوص ساخته و ذخیره می شود . اسانس گلهای این گیاه در مقایسه با اسانس برگها و پیکر رویشی از کیفیت مناسب تری برخوردارند . مقدار اسانس بین 5/0تا 5/1 درصد بوده و مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده آن لینالیل استات ، لینالیل ، کامفور و گرانیول می باشد .

خواص درمانی :

در زمانهای گذشته مردم از این گیاه استفاده های دارویی متعددی می کردند . آنها اعتقاد داشتند استفاده از این گیاه سبب معالجه افراد فلج و به کار افتادن مجدد دست و پای افراد می شود . در حال حاضر در اکثر فارماکوپه های معتبر از گلهای اسطوخودوس به عنوان دارو یاد شده است واز مواد موثره آن به عنوان عاملی که سبب معالجه بیماریهای مربوط به سیستم عصبی و درمان روماتیسم می شود یاد شده است .

مواد و عناصر غذایی :

اگر چه اسطوخودوس در زمین های فقیر می روید ولی در سطوح وسیع کشت باید از زمینهای غنی و حاصلخیز استفاده شود . از آنجائیکه این گیاه 15 تا20 سال در یک مکان باقی می ماند ، از این رو تمام نیازهای غذایی آن در این مدت باید توسط خاکی که در آن کشت می شود تأمین گردد . تحقیقات نشان می دهد برای تولید هر یکصد کیلوگرم گل ، گیاهان 8/0 کیلوگرم ازت ، 2/0 کیلوگرم اکسید قسقر و 8/0 کیلوگرم اکسید پتاس از خاک جذب می کنند . کودهای کاملاً پوسیده حیوانی نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد . از این رو توصیه می شود فصل پاییز هنگام آماده ساختن زمین ، 35 تا 50 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه شود . همچنین در فصل پاییز باید 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 100 تا 120 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه به خاک اضافه شود .

در سال اول رویش و در اواخر بهار نیز 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار ازت باید به صورت سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد . با توجه به طولانی بودن دوره رویش اسطوخودوس توصیه می شود در طول رویش این گیاه ، خاک مورد تجزیه قرار گیرد و با توجه به وضعیت خاک از نظر موتد و عناصر ضروری اقدام به کوددهی زمین نمود .

سازگاری :

اسطوخودوس از گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک است . در طول رویش به تابش نور فراوان و هوای گرم و رطوبت کم نیاز دارد .چنانچه این گیاه در چنین شرایطی رشد کند عملکرد گل ، مقدار اسانس و همچنین کیفیت آن افزایش می یابد . تحقیقات نشان می دهد که مقدار و کیفیت اسانس با نور رابطه مستقیم دارد به طوری که چنانچه اسطوخودوس در مناطقی که دارای نور کافی نباشد کشت شود ، نه تنها از نقدار اسانس گلها کاسته شود بلکه ترکیبات استری ( لینالیل استات ) آن نیز کاهش می یابد و گیاهانی که در سایه کشت می شوند در مقایسه با گیاهان کشت شده در آفتاب ، اسانس و ترکیبات استری آنها به ترتیب 55 تا 41 درصد کاهش نشان می دهد . اسطوخودوس فرانسوی در هر نوع خاکی قادر به رویش است . ولی خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم و غنی از مواد و عناصر غذایی خاکهای مناسبی برای تولید انبوه این گیاه است . خاکهای سنگین که تهویه هوا در آنجا به شختی انجام می گیرد و همچنین سبب آب ایستایی می شوند برای کشت این گیاه مناسب نیستند .

آماده سازی خاک :

پس از افزون کودهای حیوانی به زمین می بایست با شخم مناسبی این کودها را به عمق 35 تا 40 سانتی متر زمین منتقل کرده که البته 5/1 تا 2 ماه قبل از کشت نیز باید اقدام به افزون کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاه ( مانند قسقر و پتاس ) به خاک کرده و با شخم متوسطی آنها را به عمق 18 تا 20 سانتی متری زمین منتقل نمود . اواخر زمستان پس از شکستن سله ها ، جمع آوری سنگها و قلوه سنگها و تسطیح ، زمین برای کاشت کاملاً آماده می شود .

کاشت :

کاشت اسطوخودوس توسط بذر و از طریق رویشی امکان پذیر است . کاشت توسط بذر به روش غیر مستقیم انجام می گیرد و فصل پاییز ( آذر ) یا اوایل بهار ( نیمه دوم اسفند ) زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد است . در این صورت فاصله مناسب ردیفهای کاشت از یکدیگر در سطح وسیع خزانه 35 تا40 سانتی متر و در سطح کوچک خزانه نیز 15 تا 29 سانتی متر می باشد . اگر بذرها در فصل پاییز کشت شوند عمق مناسب کاشت بذر 5/0 تا 1 سانتی متر و اگر در فصل بهار کشت شوند 1 تا 5/1 سانتی متر می باشد . برای هر هکتار زمین به 7 تا 9 کیلوگرم بذر ( با کیفیت مطلو ب) نیاز است . اواخر شهریور تا اوایل مهر ماه سال بعد زمان های مناسبی برای انتقال نشاء ها به زمین اصلی است و در مدت زمان مذکور ارتفاع گیاهان در خزانه به 18 تا 20 سانتی متر می رسد . هنگام انتقال نشاءها به زمین اصلی ساقه آنها را باید از فاصله 8 تا 10 سانتی متری سطح زمین هرس کرد . این عمل سبب تولید شاخه های متعدد می شود . توصیه می شود در هنگام انتقال نشا به زمین اصلی ، نشاء ها از فاصله پنج سانتی متری بالای یقه در خاک کشت شوند در ضمن برای هر هکتار زمین به 20 هزار بوته نیاز است .

تکثیر رویشی :

تکثیر رویشی اسطوخودو فرانسوی از طریق ریشه دار کردن ساقه های سبز و جوان یا ساقه های خشبی و انتقال آنها به زمین اصلی می باشد . اوایل شهریور از پایه های مادری یک ساله ساقه های سبز و از پایه های مادری چهار تا پنج ساله ساقه های خشبی به طول 12 تا 20 سانتی متر جدا کرده سپس اقدام به کاشت آنها در خزانه ( اعم از خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک ) می نمایند . این قلمه ها در عمق 4 تا 5 سانتی متری و در ردیفهایی به فاصله 6 تا 10 سانتی متر و فاصله دو قلمه از یکدیگر 2تا 3 سانتی متر کشت می شوند . در هر متر مربع از سطح خزانه 600 تا 800 قلمه کشت کرد . ایجاد سایبان روی قلمه ها سبب تسریع در ریشه دار شدن آنها می شود . بهار ( اردیبهشت ) یا پاییز سال بعد زمان  مناسبی است برای انتقال قلمه های ریشه دار شده به زمین اصلی بوته ها در ردیفهایی به فاصله 100 ساتنی متر ( فاصله دو بوته در طول ردیف 50 تا 80 سانتی متر ) در زمین اصلی کشت می شوند .

مراقبت و نگهداری :

رشد اولیه اسطوخودوس در سال اول رویش بسیار کند است و علفهای هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند . از این رو کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و تهیه بستر فاقد علف هرز ضرورت دارد . در سال اول رویش به منظور تولید شاخه های متعدد ، باید قسمت هوایی گیاهان را به طول 8 تا10 سانتی متر هرس کرد . این هرس نه تنها مانع رشد نامناسب طول ساقه می شود بلکه با تولید شاخه های متعدد سبب پرپشت شدن بوته ها می شود .سال دوم رویش نیز عمل هرس  اندام هوایی را از قسنت 15 تا 18 سانتی متر باید تکرار کرد . در سطوح وسیع کشت ، عمل هرس با دست امکان پذیر نیست و باید با ماشینهای مخصوص هرس  انجام گیرد . هرس گیاهانی در سال دوم رویش سبب می شود تا ساقه های گل دهنده از طول یکسانی برخوردار شوند . از سال سوم نیازی به هرس نیست زیرا گیاهان به شکل ثابت خود که نیمکره است می رسند. اواخر سال اول رویش نیز زمان مناسبی برای واکاری و جایگزینی کردن بوته های خشک شده است . وجین علفهای هرز در طول رویش گیاهان ضروری است . از آنجائیکه چند سال پس از کشت ، خاک بین ردیفها متراکم شده و عمل تهویه هوا به شختی انجام می گیرد . لذا  هر چهار تا شش سال باید خاک بین ردیفها را تا عمق 40 تا 60 سانتی متری برگردان کرد .

برداشت :

گلهای اسطوخودس از اواخر بهار پدیدار شده و گلهای باز شده از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند . از آنجایی که گیاهان معمولاً هفت تا هشت روز در مرحله  گلدهی هستند ، در سطوح وسیع کشت امکان برداشت آنها در این مدت کوتاه وجود ندارد . به همین خاطر از بدو باز شدن گلها می بایست آنها را برداشت کرد . هنگام برداشت گلها ، ساقه ها از نیمه قطع شوند سبب ناهماهنگی در نمو گلها در سالهای بعد می شوند و برداشت گلها ، آنها را در کیسه های بزرگ ریخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس ، گلها را به کارخانه های مربوط منتقل می کنند . مقدار عملکرد گل متفاوت است و به نوع گیاه و شرایط اقیلمی محل رویش گیاه بستگی دارد . عملکرد گل تازه  در سال اول رویش 4/0 تا 7/0 تن در هکتار ، در سال دوم 5/1 تا 2 تن در هکتار ، در سال سوم 3 تا 5/3 تن در هکتار و از سال چهار به بعد 5/3 تا 4 تن در هکتار می باشد . معمولاً از هر 8 تا 10 کیلوگرم تازه یک کیلوگرم گل خشک به دست می آید . مقدار اسانس نیز متفاوت است به طوری که در سال دوم رویش سه تا شش کیلوگرم ، سال سوم 8 تا 16 کیلوگرم ، سال چهارم 15 تا 20 کیلوگرم و در سالهای بعد 20 تا 26 کیلوگرم اسانس از هر هکتار زمین استحصال می شود

آویشن

نام فارسی : آویشن

نام علمی : Thymus Vulgaris L

 نام انگلیسی : Garden thyme

خصوصیات گیاهی :

آویشن یکی از قدیمی ترین گیا هان دارویی و ادویه ای است . تیموس کلمه ای یونانی و به معنای شجاع می باشد و به طوری که زنان یونان باستان این گیاه را به لباس شوهرانشان که عازم جنگ بودند می دوختند . زیرا آنها معتقد بودند آویشن سبب شجاعت و در نتیجه پیروزی آنها در جنگ می شود . آویشن گیاهی است خشبی و چند ساله . منشأ آن نواجی مدیترانه گزارش شده است و در جنوب اروپا در سطوح وسیعی کشت می شود .ریشه آویشن مستقیم ، کم و بیش چوبس و انشعابهای فراوانی دارد و سافه آن مستقیم و چهار گوش است . ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 20 تا 50 سانتی متر  می باشد . برگها کوچک ،  متقابل و کم وبیش نیزه ای شکل ، بدون نوک و دمبرگ ، پوشیده از کرکهای خاکستری رنگ و حاوی اسانس هستند . گلها کوچک  و به صورت مجتمع در قسمت فوقانی ساقه هایی که از بغل برگها خارج می شوند روی چرخه هایی مجتمع پدیدار می شوند . میوه چهار بذر به رنگ قهوه ای تیره وجود دارد . بذر آویشن بسیار ریز بوده و وزن هزار دانه آن 25/0 تا 28/0 گرم است .

قسمت دارویی :

پیکر رویشی آویشن حاوی اسانس است . از این رو دارای بویی مطبوع می باشد . پیکر رویشی در مرحله گلدهی از بیشترین مقدار اسانس برخوردار است .

مواد موثره :

ماده موثر آویشن از نوع اسانس است . اسانس آویشن مایعی زرد رنگ و سبکتر از آب است . تا کنون 38 ترکیب در اسانس این گیاه شناسایی شده است که مهمتر آنها را تیمول تشکیل می دهد . از ترکیبات دیگر اسانس می توان از کارواکرول ، پاراسیمول ، لینالول و سینئول نام برد .

خواص در مانی :

اسانس آویشن خاصیت ضد باکتری و ضد قارچی دارد . مجموعه مواد موثر آویشن خلط آور است و ار آن برای معالجه سرفه استفاده می شود .

مواد و عناصر غذایی :

به زمینهای تهی از مواد و عناصر غذایی در فصل پاییز ( هنگام اماده ساختن زمین )20 تا 30 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده اضافه می شود . فصل بهار قبل از کشت گیاه نیز 50تا 80 کیلو گرم د رهکتار اکسید قسقر و همین مقدار پتاس به همراه 40 تا 60 کیلو گرم  در هکتار ازت باید در اختیار گیاه قرار گیرد . از سال دوم رویش ، همه ساله در فصل بهار 30 تا 50 کیلو گرم در هکتار ازت در اختیار گیاهان قرار می دهند . به طور کلی در افزون کودهای شیمیایی به خاک هایی که آویشن در آن می روید باید دقت کرد . زیرا زیادی مواد غذلیی یا کمبود آن مناسب نبوده و هر دو حالت سبب کاهش عملکرد پیکر رویشی می شود .

سازگاری :

آویشن گیاهی مدیترانه ای است و در طول رویش به هوای گرم و نور کافی نیاز دارد .  این گیاه ، خشکی دوست بوده و به سهولت قادر به تحمل کم آبی و خشکی است . آویشن به آب ایستایی حساس است به طوریکه این امر می تواند سبب خشک شدن آن شود . خاک های سبک حاوی ترکیبات کلسیم و با ضخامت زیاد سطح الارض ، خاکهای مناسبی برای کشت آویشن است و خاکهای سنگین مناسب نیست زیرا این نوع خاکها سبب کاهش شدید عملکرد پیکر رویشی و اسانس آن می شود . (( پی اچ )) مناسب خاک نیز برای کاشت آویشن بین 5/4 تا 8 است .

آماده سازی خاک :

پس از برداشت گیاهانی که با آویشن به تناوب کشت شده اند ( در فصل پاییز ) کودهای حیوانی مورد نیاز به خاک اضافه شده و سپس با شخم مناسبی به عمق 20تا 25 سانتی متری خاک فرستاده می شود . اوایل بهار پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخه ها ، زمین را باید برای کشت کاملاً تسطیح کرد .

کاشت :

کاشت آویشن از طریق بذر یا از طریق امکان پذیر است . کاشت از طریق بذر به دو روش مستقیم وغیر مستقیم صورت می گیرد .

کاشت مستقیم :

زمان مناسب برای کاشت بذر در زمین اصلی اوائل بهار ( فروردین ) می باشد . در این صورت بذور در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متری کشت می شوند . عمق بذر نباید از 5/0 سانتی متری تجاوز کند و برای هر هکتار زمین نیز به 5 تا 6 کیلوگرم بذر احتیاج است . در ضمن از آنجایکه رشد اولیه آویشن و بطئی است از روش کاشت مستفیم فقط در سطوح کوچک کشت استفاده می شود .

 کاشت غیر مستقیم :

نیمه دوم اسفند زمان مناسبی برای کاشت بذر  آویشن در خزانه هوای ازاد است و در این صورت بذور در ردیفهایی به فاصله 25 تا 30 سانتی متری با ید کاشته شوند . هنگامی در ارتفاع نشاء ها به 10 تا 15 سانتی متر رسطد ( اواخر شهریور ) آنها را می توان به زمین اصلی ( فاصله ردیف ها از هم 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر ) منتقل کرد .

تکثیر رویشی :

 تکثیر رویشی آویشن از طریق تقسیم بوته انجام می گیرد . به این صورت که پس از خارج کردن بوته های دو ساله سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی آنها را به چند قسمت تقسیم کرده و در زمین اصلی کشت می نمایند . فصل پاییز یا اوایل بهار ( قبل از رویش گیاهان ) زمان مناسبی برای تکثیر رویشی آویشن است . بوته ها باید در ردیف هایی به فاصله 50 سانتی متر ( فاصله دو بوته در طول ردیف 25 سانتی متر ) کشت شوند .

مراقبت و نگهداری :

آبیاری منظم و وجین علفهای هرز سطح خزانه ضرورت دارد . از آنجائیکه تهویه خاک نقش عمده ای در افزایش عملکرد پیکر رویشی گیاهان دارد توصیه می شود در طول رویشی چند بار خاک بین ردیفها توسط کولتیواتر برگردان شود . اویشی گیاهی مقاوم است و تا کنون آفت و یا بیماری خاصی برای این گیاه گزارش نشده است .

برداشت :

در سال اول رویش فقط یکبار محصول را می توان برداشت کرد . در حالی که از سال دوم رویش به بعد ، دو و یا حتی سه مرتبه می توان اقدام به برداشت پیکر رویشی آویشن نمود . اولین برداشت هم زمان با آغاز گلدهی ( اواسط بهار ) ، دومین برداشت در آغاز دومین مرحله گادهی ( اواسط تابستان ) و سومین و آخرین برداشت نیز در اواسط پاییز ( آبان ) انجام می گیرد . گیاهان از فاصله 10 تا 15 سانتی متری از شطح زمین باید برداشت شوند . تحقیقات نشان می دهد اگر پیکر رویشی آویشن در ظهر ( هنگام تابش آفتاب )  برداشت شوند ( نسبت به برداشت آنها در روزهای غیر آفتابی ) دارای اسانس بیشتری خواهند بود . پیکر رویشی خشک از سال دوم رویشی 5/1 تا 2 تن در هکتار می باشد

گیاهان داروئی جنگلی مناسب برای ناهنجاری های کلیه

یکی ازمشکلاتی که طب جدید با وجودامتیازهای ظاهری
ان نسبت به طب سنتی باخود به ارمغان آورده است
مصرف روزافزون داروهای شیمیایی است که متاسفانه
روزبه روزشکل حادتری به خودمی گیرد. دررابطه
باپیامدهای این مسئله می توان به پدیده ای به نام
خودایمنی اشاره کرد ...
-------------------------------------------------------------------

مقدمه
یکی ازمشکلاتی که طب جدید با وجودامتیازهای ظاهری
ان نسبت به طب سنتی باخودبه ارمغان اورده است مصرف
روزافزون داروهای شیمیایی است که متاسفانه روزبه
روزشکل حادتری به خودمی گیرد.دررابطه باپیامدهای
این مسئله می توان به دوموردبسیارمهم اشاره کرد:
نخست این که به تدریج پدیده ای به نام خودایمنی
شکل گرفته است که براثر مصرف مداوم وبی رویه وگاهی
بدون توجه به طریقه خاص مصرف برخی داروها درمیکروب
هاوویروس ها ایجاد می شودوازاین طریق تاثیراین
داروهاراضعیف وحتی خنثی می سازدودرنتیجه باعث
افزایش مصرف وروی اوردن به انواع قوی تری ازان
هامی شود.
درثانی اگرچه ممکن استاستفاده از داروهای شیمیایی
دررابطه با بیماری های خاصی که موردنظراست
مفیدواقع شوندولی مصرف طولانی انها عوارض خاصی
ازخودبه جای می گذاردکه عوارض جانبی نامیده می
شود. مهمترین دستگاه دفعی بدن کلیه ها هستند که
میزان مواد مختلف بدن راتنظیم می کنندومقدار قند
ونمک (به ویژه سدیم وپتاسیم) را همیشه درخون ثابت
نگه میدارند. کلیه ها 3 نوع هورمون ترشح می کنند
که هورمون اول درتنظیم عمل خون سازی ودو هورمون
دیگرفشارخون ومیزان سدیم را دربدن تنظیم میکنند
از مهمترین بیماری های شایع کلیه می توان به سنگ
کلیه، ناراحتی، نارسائی والتهاب کلیه اشاره
کرد.گیاهان داروئی ازکم عوارض ترین موارد درمان
درتمام بیماری ها می باشند که دارای شمارزیادی
دربیماری های کلیه می باشند که می توانند چه به
عنوان داروی اصلی وچه به عنوان داروی حمایتی
دردرمان این بیماری ها به کارروند.

مواد وروشها
این تحقیق با بررسی کتب مختلف علمی موجود ومقالات
اینترنتی وتکمیل پرسشنامه توسط دست اندرکاران طب
سنتی ورایج و عطاری ها انجام گرفته است.



نتایج
برای درمان سنگ کلیه28تیره12گونه جنگلی ،برای
درمان ورم کلیه 20تیره 2گونه جنگلی، برای درمان
ناراحتی کلیه8 تیره، برای قولنج کلیوی 17
تیره3گونه جنگلی، برای گرم کردن کلیه 1تیره، برای
آب آوردن ماهیچه کلیه1تیره1گونه جنگلی، برای
التهاب کلیه14 تیره، برای خونریزی کلیه1 تیره،
برای نارسائی کلیه1 تیره، برای تقویت کلیه1تیره و
برای درد کلیه 4تیره شناسائی شده اندکه در جداول
زیر به معرفی آنها می پردازیم.

معرفی گیاهان داروئی جنگلی مناسب برای درمان
ناهنجاری های کلیه

رویشگاهبرای درماننام فارسیتیرهنام علمیردیف
نواحی مرطوب ایران.دره های اطراف دریای خزر. بندر
گز .لاهیجان.رشت.سنگ کلیهکوله
خاسAsparagaceaeRuscus aculeatus1.
سنگ کلیهشقاقل ایرانیAsparagaceaePolygantum
officinalis2.
آذربایجان.جنگل قره داغ وحسن بگلوسنگ
کلیهپیروCupressaceaeJuniperus communis3.
کرج-چالوس-آذربایجان-عمارلو-اردبیل-خراسان-لرستان-اردبیلسنگ
کلیهعلف چایHypericaceaeHypericum perforatum4.

درمراکز علمی وکشاورزی ایران پرورش می یابدسنگ
کلیهسدرمقدسPinaceaeCedrus deodara5.
جنگل آستارا.کجور.بین کنیج ودشت نظیر در1800 تا
1300متریسنگ کلیهالولک هلی لک RosaceaeCerasus
ovium6.
دره چالوس.زنگوله.کجور.دره هراز.کلاردشتسنگ
کلیهتیسRosaceaeSorbus boissieri7.
شمال ایرانسنگ کلیهآلبالوی وحشیRosaceaeCerasus
vulgaris8.
شمال ایرانسنگ کلیهگیلاسRosaceaeCerasus avium9.

مازندران.شمال ایرانسنگ کلیهتوت فرنگی (جلوگیری
کننده)RosaceaeFragaria vesca10.
شمال ایرانسنگ کلیهتمشک (جلوگیری
کننده)RosaceaeRubus sp11.
به حالت وحشی نمی رویدسنگ کلیهگالش
انگورSaxifragaceaeRibes nigrum 12.
شمال.آذربایجان.قره داغ.حسن بگلوورم کلیه
CupressaceaeJuniperus communis13.
غالب جنگلهای شمال.مازندران.خوزستان. گیلان .
شیراز.اصفهانورم کلیهانجیرMoraceaeFicus carica14.

قولنج کلیویزرشکBerberidaceaeBerberis
vulgaris15.
تهران.شهرستانک.چالوس.دره تلار.زیرابقولنج
کلیویتوسBetulaceaeBetula pendula16.
مازندران چالوس.کلاردشت.هراز.کجورقولنج
کلیویتیسRosaceaeSorbus boissier17.
تهران.مازندران.دره چالوس.توچالآب آوردن ماهیچه
کلیه
غان.توسBetulaceaeBetula pendula18.

 

بحث ونتیجه گیری
برای درمان ورم کلیه 20تیره از 20جنس و20
گونه2گونه جنگلی18گونه مرتعی،برای درمان ناراحتی
کلیه8 تیره از8جنس وگونه،برای قولنج کلیوی 17 تیره
از17جنس وگونه3گونه جنگلی14گونه مرتعی،برای گرم
کردن کلیه 1تیره از1جنس و1گونه،برای آب آوردن
ماهیچه کلیه1تیره از1جنس و1 گونه1گونه جنگلی،برای
التهاب کلیه14 تیره13 جنس و14 گونه،برای خونریزی
کلیه1 تیره از1جنس و1گونه،برای نارسائی کلیه1 تیره
از1جنس و1گونه،برای تقویت کلیه1تیره از1جنس
و1گونه،برای درد کلیه 4تیره از4 جنس و4 گونه و
برای درمان سنگ کلیه28تیره از63 جنس
از77گونه12گونه جنگلی65گونه مرتعی شناسائی شدند

فرآوری گیاهان دارویی

مسلماً اطلاعات مربوط به اثرات و خواص دارویی گیاهان از زمان های بسیار دور به تدریج به دست آمده و سینه به سینه منتقل گشته است . بر طبق سنگ نوشته ها و شواهد دیگر به نظر می رسد مصریان و چینیان در زمره اولین جمعیت های بشری بوده اند که فراتر از 27 قرن قبل از میلاد مسیح از گیاهان به عنوان دارو استفاده می کردند .

مردم یونان باستان خواص دارویی گیاهان را به خوبی می دانستند . بقراط حکیم بنیانگذار طب یونان قدیم و شاگرد وی ارسطو برای استفاده از گیاه در درمان بیماری ها ارزش زیادی قائل بودند . آنها علاوه بر استفاده از گیاهان یونان از گیاهان کشورهای دیگر نیز استفاده می کردند . بعد از اینان یکی از شاگردان ارسطو به نام تئوفراست مکتب درمان با گیاه را بنیانگذاری کرد . یعنی در درمان بیماری ها فقط از گیاهان استفاده می نمود. پس از آن دیوسکورید در قرن اول میلادی مجموعه ای از 600 گیاه دارویی با ذکر خواص درمانی هر یک را تهیه و به شکل کتابی درآورد که این کتاب بعدها سرآغاز بسیاری از مطالعات علمی در زمینه گیاهان مذکور گردید بطوریکه مثلاً جالینوس پزشک معروف یونانی در کارهای خود از کتاب دیوسکورید استفاده کرد .

در قرون هشتم تا دهم میلادی دانشمندان ایرانی ، ابوعلی سینا ، محمد زکریای رازی و دیگران به دانش درمان با گیاه رونق زیادی دادند و کتابهای چون قانون و الحادی را به رشته تحریر درآوردند . در قرن سیزدهم ابن بیطار مطالعات فراوانی در مورد خواص دارویی گیاهان انجام داد و خصوصیات بیش از 1400 گیاه دارویی را در کتابی که از خود به جای گذاشته یادآور شد .

پیشرفت اروپائیان در استفاده از گیاهان دارویی در قرن هفده و هجده ابعاد وسیعی یافت و از قرن نوزدهم کوشش های همه جانبه جهت استخراج مواد مؤثره از گیاهان دارویی ، تعیین معیار معین برای تجویز و مصرف آن شروع شد . و اکنون با در دست داشتن نتایج آزمایش ها و تحقیقات بسیار با کمال اطمینان می توان به تشریح علمی مزایای موجود در مواد مؤثره گیاهان دارویی در رابطه با انسان و حیوانات پرداخت.

جمع آوری و محصول برداری گیاهان دارویی

نکات لازم در بهره برداری گیاهان دارویی

تعداد گیاهانی که امروزه به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گیرد بسیار زیاد است ولی تنها عده ای از این گیاهان در فارماکوپه ها و کتب دارویی به عنوان گونه دارویی یا افیسینال ( officinal) قلمداد می شود و در بین این تعداد تنها گیاهانی که دارای اثر درمانی مهم هستند و یا مواد مؤثره خاصی دارند به علت مصارف زیادی که دارند بطور انبوه پرورش داده می شوند.

پرورش گونه های دیگر از این گیاهان که دارویی نیستند، چون در طب عوام مورد توجه است معمول می‌باشد .

بهره برداری از گیاهان دارویی خودرو و همچنین پرورش آنها بایستی متناسب با میزان احتیاجات سالانه یک ناحیه صورت گیرد، زیرا اگر بیش از حد مورد نیاز بهره برداری یا کشت شود، باعث می شود به علت عدم مصرف در انبارها باقی بماند و در نتیجه غالب آنها که حاوی اسانس می باشند، خواص درمانی خود را به خاطر از دست دادن اسانس از دست می دهند و تنها مخارج بیهوده ای صرف تهیه آنها می‌گردد.

بطور کلی در بهره برداری از گیاهان خودرو این نکات باید مورد توجه قرار گیرد :

الف ـ مطابق قوانین حفظ محیط زیست از هر گونه گیاهی باید در هر منطقه تعداد قابل ملاحظه و مشخصی موجود باشد. یعنی اگر تعداد پایه های یک گیاه در ناحیه ای کم باشد با جمع آوری آن جز زیان نتیجه ای حاصل نخواهد شد و از گسترش آن جلوگیری خواهد شد.

ب ـ اگر مکان وسیع و مجهزی برای خشک کردن گیاهان دارویی موجود نباشد هرگز نباید اقدام به جمع آوری مقدار زیادی از گیاهان گردد زیرا همیشه بعد از جمع آوری باید مقدمات خشک کردن فراهم شود تا حداکثر استفاده را از گیاهان به عمل آورد .

2 – بررسی و مطالعه گیاهان منطقه بهره برداری

منظور از بررسی گیاهان یک منطقه این نیست که تمامی گونه های گیاهی موجود در آن ناحیه مورد مطالعه قرار بگیرد زیرا این عمل مستلزم وقت زیاد و دانش گیاهشناسی است که تنها از عهدة عده محدودی از گیاهشناسان مجرب برمی آید.

بنابراین اطلاعات گیاهشناسی متخصصین مذکور باید در حدی باشد که تشخیص انواع دارویی از غیر دارویی برای آنها میسر باشد. در غیر اینصورت ممکن است به جای جمع آوری یک گونه دارویی گونه مشابه آن که فاقد اثر درمانی است یا حتی حاوی مواد سمی است جمع آوری شود

نکات فنی در جمع آوری و محصول برداری گیاهان دارویی

مواد متشکله اندامهای یک گیاه بسیار متفاوت است و تنها قسمتهای بخصوصی از گیاه برای تهیه دارو مورد استفاده قرار می گیرد. باید توجه داشت که میزان مواد مؤثر در اندامهای گیاه ثابت نیست و متناسب با کیفیت رشد گیاه تغییر می کند.. عوامل مهمی که در میزان مواد مؤثره و جمع آوری اندام دارویی مؤثر است عبارتند از:

1-3 ) زمان جمع آوری

جمع آوری گیاهان دارویی در زمانی که گیاه دارای حداکثر میزان مواد مؤثره است باید انجام گیرد زیرا میزان مواد مؤثره گیاه در طول سال و حتی در ساعات یک روز متغیر است.

به عنوان مثال کورم سورنجان در پاییز فاقد مواد تلخ و عاری از کلشی سین است و در عوض دارای مقادیر زیادی نشاسته می باشد، در صورتی که در فصل بهار و اوایل تابستان کورم گیاه دارای مزه تلخ و حداکثر مقدار ماده مؤثره کلشی سین بوده و جهت رفع نقرس جمع آوری می شود و یا در گیاه بذر البنج میزان آلکالوئید آن در فصل زمستان کمتر از تابستان می باشد و میوه شوکران که دارای 3 درصد آلکالوئید کونی این می باشد که در هنگام رسیدن میوه مقدارآن به 1 درصد می رسد.

در مورد اهمیت ساعات مختلف روز در امر جمع آوری گیاه، می توان برگهای گل انگشتانه را در نظر گرفت که مقدار گلیکوزید آن در بعدازظهر بیشتر از صبح می باشد و یا برگهای بید که میزان گلیکوزیدهای آن در روز بیشتر از ساعات شب می باشد. مثال قابل توجه دیگر در مورد خانواده سیب زمینی است که میزان آلکالوئیدهای آنها در هنگام صبح بیش از بعدازظهر است.

نکته مهم در مورد گیاهان اسانس دار این است که برداشت آنها باید در صبح زود انجام گیرد یعنی درست در زمانی که خورشید از روی برگها شبنم ها را خشک می‌کند چون در این زمان میزان اسانس بالا می باشد. در صورتیکه در طی روز بر اثر نور خورشید واکنش های شیمیایی در گیاه انجام می گیرد و مقدار اسانس کم خواهد شد.

علاوه بر این باید سعی شود که محصول برداری در یک روز صاف انجام گیرد

زمان برداشت اندامهای مختلف گیاهان داروئی

معمولاً به استثنای عده ای از گیاهان که محصول برداری آنها تابع شرایط خاصی می باشد، بقیه اندام ها را در مواقع زیر بهره برداری می نمایند :

a ) ریشه

اندامهای زیرزمینی به خصوص ریشه و ریزوم ها را بطور کلی در اوخر پائیز (زمان استراحت گیاه) محصول برداری می نمایند. ولی باید توجه داشت بهره برداری ریشه ها بر حسب گیاه یکساله، دو ساله و چند ساله فرق می‌کند:

ریشه و ریزوم گیاهان یکساله : قبل از گل دادن گیاه

ریشه و ریزوم گیاهان دو ساله : بعد از پایان رشد و نمو سال اول (در پائیز و اواخر زمستان)

ریشه و ریزوم گیاهان چند ساله یا دائمی هم در بهار قبل از رشد و نمو گیاه و هم در پاییز بعد از پایان رشد و نمو گیاه (در سال دوم به بعد)

در بهره برداری از ریشه گیاهان همواره باید توجه داشت که انواع سخت و چوبی شده یا تیره رنگ و فاسد و توخالی جمع آوری نشود.

ریشه درختان و درختچه های دارویی را در پاییز یا زمستان از زمین خارج می سازند.

معمولاً ریشه هایی که پوست آنها مصرف دارویی دارد باید زمانی که قسمت مرکزی ریشه رشد کرده و سخت شده است بهره برداری شود. بعلاوه بایستی ریشه گیاه در مرحله ای باشد که پوست آن رشد قابل ملاحظه ای پیدا نموده باشد تا جداکردن آن از قسمت سخت و چوبی شده به راحتی مقدور گردد.

بنابراین اگر برداشت ریشه ها و ریزوم ها زودتر از موعد انجام گیرد ریشه ها و ریزوم ها، گوشتی و اسفنجی شکل بوده و در اثر خشک شدن به سرعت خرد شده و کیفیت خود را از دست می دهند و اگر دیرتر جمع آوری شوند سخت و غیر قابل استفاده خواهند شد.

b ) پوست

پوست گیاهان دارویی را هم در بهار (قبل از شروع فعالیتهای گیاهی) و هم در پائیز برداشت می‌کنند. معمولاً پوست ریشه و ساقه های نسبتاً مسن ارزش بیشتری دارند.

پوست ریشه و ساقه گیاهان دارویی اگر دارای مواد رزینی باشد باید در بهار (یعنی هنگام شروع جریان شیره گیاهی) از قسمت میانی (چوبی) جداسازی شوند.

C ) پیاز

پیازها را در پائیز کمی پس از خاتمه گل دادن و ظاهر شدن میوه جمع آوری می‌نمایند.

d ) برگ

برگهای گیاهان علفی و یکساله را باید خیلی زود و قبل از اینکه برگهای آن پیر شود چید.

برگهای گیاهان دو ساله باید در سال دوم برداشت شود.

باید توجه کرد که محصول برداری باید در صبح و در هوای خشک و بدون شبنم انجام گیرد.

برگ درختان دارویی را از زمان ظاهر شدن گلها تا رسیدن کامل میوه بایستی چید.

برگ گیاهان اسانس دار در زمان گل دادن چیده می شود.

ساقه برگ دار گیاهان علفی پس از رشد کامل برگها و کمی قبل از شکفته شدن گلها چیده می‌شود.

برگهای بدون اسانس در صورتیکه دارای پهنک و برگ باشند را کمی قبل از ظاهر شدن گلها می‌چینند.

در مورد گیاهانی که در طول زمستان هم رشد می‌کنند می‌توان دو مرتبه محصول برداری کرد.

نکته مهم در مورد بعضی گیاهان یکساله مثل ریحان و گاوزبان اینکه نباید برگهای آن را تا نزدیک زمین محصول برداری نمود چون برگهای پایین مجدداً رشد نموده لذا می‌توان عمل محصول برداری را در طول تابستان چندین بار تکرار نمود.

e ) گل

قبل از باز شدن یعنی در زمانیکه عمل آمیزش در شرف انجام شدن است یا بلافاصله بعد از باز شدن در هنگام صبح بعد از تبخیر شبنم چیده می شود.

چند استثناء :

1 – بنفشه سه رنگ و بنفشه معطر باید پس از شکفتن کامل گل و درشرایط خاص محصول برداری شود.

2 – در برخی گیاهان مثل گل سرخ ، افسنطین ، انواع تمشک ، زالزالک به صورت غنچه یا شکفته برداشت می شوند.

3 – سر شاخه گلدار برخی گیاهان معطر و اسانس دار مثل آویشن، زوفا و ریحان وقتی گل در شرف شکفته شدن کامل می باشد برداشت می شود.

f ) میوه

میوه به دو صورت وجود دارد :

1 – آبدار : اگر به حالت تازه مصرف داشته باشد باید بعد از رسیدن کامل برداشت شود.

2 – خشک : قبل از خارج شدن دانه برداشت می شود.
و میوه های اسانس دار (رازیانه ، انیسون ، زیره و …) باید در پائیز به صورت کاملاً خشک برداشت شود به اینصورت که سر شاخه میوه دار را قطع کرده و بر روی پارچه تمیزی تکان می دهیم.

گلرنگ وحشى

نام علمى: Carthamus lanatus L , Syn: Kentrophylhum lanatum DC

نام انگلیسى: Distaff thistle , Woolly safflower, Saffron thistle

کتیرا

کتیرا تراوه‌های صمغی سخت شده بوسیله هوا که به طور طبیعی یا بوسیله ایجاد شکاف از تنه و شاخه‌های گیاه Astragalus gossypinus fisch و برخی گونه‌های جنس Astragalus از خانوادۀ نخود Leguminosae بدست می‌آید.

نامهای گیاه:

لاتین: Astragalus gossypinus fisch

فارسی: گون سفید، گون پنبه‌ای

عربی: کثیراء، قتاد، کثیراء بیضاء، مغلب العقاب

انگلیسی: Locoweed, Milk-Vetch, Astragal, Crow-Toe, Feal broom, Gum-Tragacanth plant

آلمانی: Astragel, Tragant

فرانسه: Astragale, Tragacanthe

جنس گون Astragalus حدود 800 گونه علفی یکساله و چند ساله دارد که اغلب گونه‌های آن انحصاری ایران است.

ریخت شناسی: گیاه Astragalus gossypinus fisch گیاهی است بوته‌ای، کوتاه و بالشتکی به ارتفاع 15ـ10 سانتیمتر. محور میانی برگهای مرکب در انتها نوک‌تیز به طول 5/3ـ5/1 سانتیمتر و راست، برگچه‌ها کشیده تا تخم مرغی پهن دارای پوشش متراکم از کرکهای سفید ظریف و کوتاه، در انتها خاردار گوشوارکها سه گوش، تخم مرغی و پوشیده از کرکهای زبر کوتاه و متراکم، گلها بدون دمگل، گل آذین کروی، برگک‌های سرنیزه‌ای تا کشیده، در نیمه فوقانی پوشیده از موهای کوتاه و ظریف، برگکچه‌ها وجود ندارد. کاسه گل پوشیده از موهای سفید، ظریف و متراکم، لبهای کاسه تا قاعده منقسم گردیده و در رأس برگشت یافته‌اند و گلها (گلبرگها) صورتی رنگند.

فرآوردۀ داروئی: کتیرا به شکل نوارهای نازک پهن به طول mm10×30 و ضخامت تا mm1 می‌باشد. بر روی این نوارها کم و بیش خمیده شیارهای ظریف و برآمدگی‌های متقاطع و متحدالمرکز وجود دارد. کتیرا به رنگ سفید تا سفید مایل به زرد کمرنگ بدون بو، بدون طعم، در حرارت 50 درجه به راحتی به پودر تبدیل می‌شود و با افزودن آب به شکل ژل موسیلاژی در می‌آید .

زمان جمع‌آوری: کتیرا در نیمه دوم تابستان از گیاه 2 ساله بهره‌برداری می‌شود. خاک اطراف یقه گیاه را تا عمق cm5 خالی می‌کنند و در قسمت بدون حفاظ توسط یک چاقوی تیز، شکاف طولی ایجاد کرده سپس بوسیلۀ یک قطعه چوب شبیه گوه با فشار شکاف باز می‌کنند تا صمغ به راحتی تراوش شود به دو صورت عمده در بازار عرضه میگردد. یک نوع کتیرای زرد است که مانند تارها و یا نوارهای پیچیده و دودی‌شکل است و دیگری کتیرای سفید است که به شکل پارچه عریضی می‌باشد و اطراف یا وسط آنها برآمده است.

دامنۀ انتشار: گونه‌های کتیرا در اکثر نقاط ایران بویژه از ناحیه مرکزی به طرف غرب کشور پراکنده است، علاوه بر ایران در سوریه، عراق و ناحیۀ آناتولی گسترش دارد.

مواد متشکله: کتیرا از دو پلی‌ساکارید با سورین (Bassorin) و تراگاکانتین (Tragacanthin) تشکیل شده است. با سورین در آب متورم شده و به فرم محلول ویسکوز درمی‌آید. تراگاکانتین یک ترکیب محلول در آب است. وزن مولکولی کتیرا بالغ بر هشتصد هزار است.

موارد استعمال: کتیرا اثر درمانی معینی در پزشکی ندارد. در داروسازی به مصارف تهیه موسیلاژ و گرد کتیرا و همچنین تهیه قرص‌های مختلف می‌رسد. بعلاوه چون داروئی است امولسیون دهنده جهت معلق نگهداشتن گردهای داروئی غیرمحلول در آب به کار می‌رود. کتیرا ممکن است به فرآورده‌های داروئی کم کننده وزن بدن و یا به عنوان ملین‌های افزاینده حجم به فرآورده‌های داروئی ضد یبوست اضافه شود. همچنین به عنوان نرم‌کننده و تسکین دهنده در فرآورده‌های آرایشی ـ بهداشتی و به عنوان سوسپانسیون‌کننده و امولسیون کننده و به هم چسباننده در صنایع داروئی مورد مصرف قرار می‌گیرد. مصارف صنعتی کتیرا خیلی زیاد است.

موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته کتیرا جهت مداوای سرفه، برطرف کردن گرفتگی و خشونت صدا توصیه شده است. افزون بر آن مالیدن آن بر روی مو مانع شقه شدن آن می‌دانستند. کتیرا کمی ملین و مسهل نیز هست.