ضایعات برنج

ضایعات برنج

(در مراحل تولید و پس از تولید)

تهیه و تنظیم :مهندس عبدالله سلیمانی

تولید هر محصول کشاورزی در مزرعه و پس از تولید در خارج از آن دارای ضایعات زیادی است که این ضایعات شامل برنج هم می‌شود. برنج در فرایند تولید (کاشت، داشت و برداشت) و پس از تولید (مراحل تبدیل و مصرف) ضایعات فراوانی دارد که عبارتند از:

ضایعات بذر:

بذر مصرفی مورد نیاز در واحد سطح خیلی کمتر از آن مقداری است که کشاورزان مصرف می‌کنند. بطور معمول با 30 تا 60 کیلوگرم بذر می‌توان یک هکتار را نشاء کرد. بنا به دلائلی خیلی از کشاورزان 60 تا 90 کیلوگرم بذر در هر هکتار مصرف می‌کنند. لذا می‌توان بطور متوسط 30 کیلوگرم در هر هکتار در مصرف بذر صرفه‌جوئی کرد.

برخی از علل زیادی مصرف بذر:

- از بین رفتن جوانه‌ها در اثر گرمای زیاد آب و محیط در موقع جوانه‌زنی.

- از بین رفتن بذر و گیاه در اثر ضدعفونی نکردن بذر.

- بذرپاشی انبوه و با تراکم زیاد در خزانه برای مقابله با علف‌های هرز. متراکم پاشیدن بذر سبب می‌شود تا گیاه ضعیف و باریکی بدست آید و در موقع نشاء عملاً به جای 5 تا 6 بوته، 10 تا 15 بوته در هر کپه استفاده شود.

- از بین رفتن بذر و گیاه در اثر حمله پرندگان خصوصاً گنجشک، موش، حلزون، خوک، گاو و مگس خزانه و غیره.

- از بین رفتن بوته‌ها در اثر مصرف زیاد علف کش‌ها در خزانه.

- از بین رفتن گیاه به علت پوسیدن در اثر عدم تخلیه آب و آب‌ماندگی.

- از بین رفتن گیاه در اثر سرمای خزانه خصوصاً خزانه‌های سنتی.

ضایعات سرما در زمان کاشت و داشت و برداشت:

سرما در خزانه در بعضی از سالها باعث خسارت زیادی می‌شود خصوصاً خزانه‌های بدون پوشش نایلن. سرما در زمان نشاء سبب تأخیر در رشد نشاء شده و در بعضی مواقع باعث از بین رفتن گیاه می‌گردد که در این صورت برای جبران خسارت وارده باید واکاری نمود.

سرما در زمان زایشی خصوصاً در مرحله تقسیم سلولی و تشکیل سلول‌های جنسی در قبل از ظهور خوشه و قبل از گل‌دهی باعث عقیمی و پوک شدن دانه می‌شود. حرارت کمتر از 12 درجه سانتیگراد به مدت دو روز تأثیر چندانی در عقیمی دانه‌ها ندارد لیکن اگر این حالت به مدت 6 روز ادامه یابد تقریباً صددرصد دانه‌ها عقیم می‌شوند.

سرما در مرحله گل‌دهی (گرده افشانی و تلقیح) باعث عدم تلقیح و پوکی دانه می‌شود. حرارت 10 تا 13 درجه برای گرده‌افشانی ارقام دانه گرد و حرارت کمتر از 15 درجه برای تلقیح آنها مناسب نیست و حرارت کمتر از 18 درجه نیز برای ارقام دانه دراز مناسب نیست. سرمای آب در پوکی دانه نقش دارد. اراضی زیر سدها که از آب سرد مشروب می‌شوند و نیز اراضی که با آب چاه‌های عمیق آبیاری می‌گردند، بیشتر در معرض پوکی دانه قرار دارند. در ورودی آب‌های سرد مزرعه با پوکی دانه و شدت بیماری بلاست و لکه قهوه‌ای مواجه هستیم.

سرما در موقع رسیدن باعث تأخیر در رسیدن و شکم سفیدی دانه و حتی ریزش بیشتر دانه می‌شود. درجه حرارت کمتر از 20 درجه سانتیگراد برای رسیدن مناسب نیست.

ضایعات گرما در خزانه و مراحل داشت و برداشت:

گرمای زیاد در خزانه‌های با پوشش نایلن و عدم مدیریت صحیح باعث خسارت به گیاه در خزانه شده و سبب افت محصول (به علت تنفس زیاد و غیره) نیز خواهد شد.

گرمای زیاد در خزانه با پوشش یا بدون پوشش نایلن، سبب از بین رفتن سریعتر مواد آلی و مواد غذایی خاک می‌شود. لذا در خاکهائی که از لحاظ مواد آلی فقیر هستند باعث تسریع رشد زایشی گیاه در خزانه خصوصاً برای ارقام زودرس می‌شود. وقتی گیاه در خزانه به رشد زایشی برود پس از انتقال نشاء به زمین اصلی مجدداً پنجه دهی نموده، در نتیجه تعدادی از بوته‌ها زودتر به خوشه رفته ولی پنجه‌ها دیرتر خوشه می‌دهند. در این حالت، عدم یکنواختی در رسیدن باعث ایجاد مشکلاتی در برداشت محصول شده که ضایعات زیادی را بدنبال دارد.

گرمای زیاد در موقع آبستنی (Booting) سبب عقیمی دانه‌ها و در موقع گل‌دهی و تلقیح باعث عدم باروری می‌گردد. گرمای زیاد در موقع رسیدن سبب زودتر رسیدن محصول می‌گردد. به علت زودتر رسیدن محصول، وزن هزار دانه کاهش یافته و عملکرد تقلیل می‌یابد.

گرمای بیش از 40 درجه سانتیگراد در مراحل مختلف رشد و نمو برای گیاه برنج مناسب نیست.

ضایعات ناشی از رطوبت هوا:

رطوبت نسبی هوا در افزایش یا کاهش محصول تأثیر دارد. بالا بودن رطوبت نسبی هوا (ابری و بارانی بودن هوا به مدت چندین روز) باعث ازدیاد کرم ساقه‌خوار- برگخوار و شدت بیماری بلاست، شیت بلایت، سیاهک دروغی و غیره می‌گردد. در صورت عدم کنترل، خسارت جبران ناپذیری وارد می‌شود. در صورت کنترل هم تا حدی خسارت وارد می‌شود.

بالا بودن رطوبت هوا (بیش از 90 درصد در اثر بارانی و ابری بودن هوا) قبل از ظهور خوشه و بعد از ظهور خوشه (زمان گرده‌افشانی و تلقیح) باعث کاهش تلقیح و در نتیجه پوکی دانه می‌شود. کمبود رطوبت نسبی هوا نیز باعث طغیان کرم تک نقطه‌ای برنج و از طرف دیگر باعث کاهش گرده افشانی و تلقیح می‌گردد. رطوبت کمتر از 40 درصد و بیش از 90 درصد در زمان گرده‌افشانی و تلقیح باعث پوکی دانه می‌شود. رطوبت نسبی مناسب در زمان گل‌دهی 70 تا 80 درصد است.

ضایعات باد و باران و تگرگ:

بادهای سرد و گرم و خشک برای برنج زیان‌آور می‌باشند و بادهای شدید باعث ورس گیاه و ریزش دانه می‌گردد. باران قبل از خوشه‌دهی و گل‌دهی باعث افزایش دانه‌های پوک می‌گردد. باران در موقع رسیدن باعث ریزش دانه شده و باران مداوم نیز سبب تأخیر در برداشت و جمع‌آوری شالی‌های درو شده می‌شود. تأخیر در برداشت و تأخیر در جمع‌آوری شالی‌های درو شده نه تنها باعث ریزش بیشتر دانه می‌گردد بلکه در ارقام بدون خواب (Dormancy) باعث جوانه‌زنی دانه‌ها بر روی خوشه‌های درو نشده یا درو شده می‌شود که در نتیجه از کمیت و کیفیت محصول می‌کاهد. در اثر بارندگی مداوم و طولانی رنگ‌ دانه به رنگ زرد تیره درمی‌آید و از بازارپسندی دانه می‌کاهد و طعم آن تا حدی تغییر خواهد کرد. تگرگ در بعضی مواقع آنچنان شدید و سنگین است که خسارت غیرقابل جبرانی به محصول وارد می‌کند.

ضایعات ناشی از آب:

آب‌ماندگی و زیادی آب در خزانه باعث مرگ گیاهچه می‌شود. زیادی عمق آب در زمان نشاء‌کاری افزایش عمق کاشت نشاء شده و تأخیر در رشد و پنجه‌دهی را به دنبال خواهد داشت. زیادی عمق آب بعد از نشاء‌کاری سبب کاهش پنجه‌دهی و طویل شدن گیاه گشته و طویل‌تر شدن گیاه در ارقام پابلند نیز موجب ورس گیاه می‌گردد. اگر ورس گیاه در موقع گل‌دهی و شیری شد دانه صورت گیرد باعث کاهش شدید محصول می‌گردد. عمق زیاد آب باعث افزایش شدت بیماریها می‌شود. غوطه‌ور شدن گیاه در آب به مدت چند روز ممکن است تا 90 درصد موجب افت محصول گردد.

بی‌آب و خشک شدن مزرعه پس از نشاء‌کاری باعث افزایش علف‌های هرز، عدم پنجه‌دهی مناسب، عقیمی و پوک شدن دانه‌ها، پرنشدن کامل دانه‌ها و کاهش شدید محصول می گردد «خصوصاً اگر در زمان گل‌دهی و قبل از رسیدن دانه باشد».

کیفیت آب آبیاری:

کیفیت آب آبیاری در افزایش و کاهش محصول نقش بسزایی دارد. آبهایی که دارای املاح مفید هستند مانند پتاسیم، منیزیم، کلسیم، گوگرد و غیره در افزایش عملکرد تأثیر مثبت دارند، ولی آبهائی که بیش از اندازه کلر، بیکربناتها، بر، سدیم و عناصر سنگین داشته باشند در کاهش عملکرد نقش دارند. اگر S.A.R, EC و PH آب و خاک زیاد باشد، باعث کاهش محصول می‌شوند. چنانچه EC آب و خاک بیش از 2، S.A.R بیش از 10 و PH بیش از 7 باشد، افت محصول را به همراه دارند.

ضایعات ناشی از خاک:

برنج در خاکهائی که دارای 40 تا 60 درصد رس به همراه 2 تا 5/2 درصد مواد آلی باشند، خوب رشد می‌کند و محصول خوبی می‌دهد. خاکهای شنی به علت فقر مواد آلی و مواد غذایی و شستشوی عناصر مغذی عملکرد خوب ندارند. خاکهای با بافت خیلی سنگین به علت نفوذپذیری کم، خصوصاً اگر با تراکتور آماده گردند به علت افزایش و تراکم گازهای زیان‌آور و عدم جذب عناصر غذایی خصوصاً روی، پتاس و غیره باعث کاهش عملکرد می‌شوند.

ضایعات ناشی از مصرف کود:

مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی علاوه بر از دست رفتن سرمایه ملی و پول کشاورز، موجب آلودگی محیط زیست نیز می‌شود. زیادی یا کمی هر عنصر در خاک و گیاه مسمومیت یا کمبود و یا کاهش کمی و کیفی محصول را به همراه دارد.

مثلاً مصرف زیاد و نادرست کود ازته (اوره و غیره) باعث افزایش آفات و امراض گشته و همچنین ورس گیاه، عدم تلقیح و پوکی دانه را در پی دارد. مصرف بهینه و متعادل کودهای مصرفی و کلیه عناصر مورد نیاز گیاه می‌تواند اثر مثبتی در کمیت و کیفیت محصول داشته باشد.

ضایعات ناشی از مصرف سموم و علف‌کش‌ها:

به کارگیری نادرست، مصرف کم و یا زیاد سموم و علف‌کش‌ها نه تنها باعث عدم حفظ مؤثر محصول می‌گردد بلکه باعث آلودگی محیط زیست و از بین رفتن حشرات مفید و کاهش محصول نیز می‌گردد. بعنوان مثال مصرف زیاد علف‌کش‌های ساترن و ماچتی قبل از بذرپاشی باعث از بین رفتن بذر و گیاهچه شده و مصرف زیاد این علف‌کش‌ها در زمین اصلی باعث اختلال در جذب سیلیس می‌گردد. کم جذب شدن سیلیس در گیاه خصوصاً ارقام پابلند و حساس به بیماری مانند طارم باعث ورس و شدت بیماریها و آفت خواهد شد.

ضایعات ناشی از آفات و بیماریها:

آفات و بیماریها از عوامل مهم ضایعات در مراحل تولید و پس از تولید برنج می‌باشند. هر ساله علیرغم اقداماتی که در جهت کنترل و مبارزه با آفات و بیماریها به عمل می‌آید معهذا خسارت قابل توجهی به برنج وارد می‌کنند. چنانچه برای کنترل و مبارزه با آفات و بیماریها از سموم استفاده گردد، ممکن است مقداری از سموم مصرفی همراه با تغذیه برنج وارد بدن مصرف‌کننده گردد. لذا شایسته است در کنترل آفات و بیماریها از روشهای غیرشیمیایی، بیولوژیک یا تلفیقی استفاده گردد.

ضایعات ناشی از علف هرز:

علیرغم مبارزه زراعی، مکانیکی و شیمیایی بر علیه علف‌های هرز، آنها هر ساله خسارت سنگینی از نظر کمی و کیفی به محصول وارد می‌آوردند. در صورت عدم کنترل در خزانه و زمین اصلی بیش از 70 درصد محصول کاهش می‌یابد. علف‌های هرز تقریباً دو برابر گیاه برنج آب مصرف می‌کنند و 2 تا 3 برابر نبات اصلی از املاح فسفری و پتاسی خاک استفاده می‌کنند. عمده علف‌های هرز عبارتند از سوروف- اویارسلام- پهن‌برگها و غیره.

ضایعات ناشی از عدم تسطیح و کوچک بودن قطعات برنجکاری:

یکی از مشکلاتی که همواره در زراعت باعث محدود شدن هر چه بیشتر بکارگیری ماشین‌آلات و انجام هرچه بهتر عملیات بهزارعی شده و نیز باعث اتلاف زمینهای حاصلخیز جهت مرزبندی شالیزاریها در کشورمان می‌شود، عدم تسطیح اراضی و کوچک بودن اندازه کرتهای مزارع شالیزاری است. کوچک بودن اندازه کرتهای زیر کشت و متعدد بودن قطعات شالیزارها موجب گردیده است که سطح قابل توجهی از زمینهای مستعد صرف مرزبندی و قطعات مربوط به آنها گردد، بعلاوه اینکه این امر همواره به عنوان یکی از موانع اصلی و اساسی برای استفاده هر چه بیشتر و بهتر از ماشین‌آلات در زراعت برنج مطرح بوده و مانع کاهش هزینه‌های نیروی انسانی می‌شود که 90-80 درصد هزینه تولید برنج کشور را تشکیل می‌دهد. تجهیز و نوسازی و یکپارچه‌سازی اراضی (یکجا نمودن قطعات پراکنده و تسطیح و تجهیز آن) موجب افزایش بهره‌وری از زمین، آب، ماشین‌آلات و سایر نهادها می‌گردد.

ضایعات ناشی از عدم کاربرد صحیح ماشین‌آلات:

عدم آموزش کافی برنجکاران و دارندگان ماشین آلات در نحوه نگهداری و استفاده صحیح از ماشین‌آلات کشاورزی (تیلر، تراکتور، خرمن‌کوب تیلری و تراکتوری، کمباین دروگر و موتور پمپ و غیره) عامل مهم دیگری از ضایعات وارده از طریق عدم شناخت و استفاده صحیح از ماشین‌آلات کشاورزی می‌باشد. از آنجائیکه در حدود 95 درصد کمباین و دروگرها و 40 درصد تیلرها و تراکتورها استیجاری می‌باشند در نتیجه زمین خوب شخم زده نمی‌شود و در موقع خرمن‌کوبی با کمباین نیز ریزش، شکستن و ترک خوردن (بنددار شدن) دانه‌ها بیشتر می‌گردد. خصوصاً اینکه اگر کمباین‌های مورد استفاده مستعمل و کهنه باشند این مسئله حادتر است.

ضایعات در مراحل برداشت، جمع‌آوری و حمل و نقل:

برداشت با دست، دروگر یا کمباین مخصوص برنج، ضایعاتی را به همراه دارد، خصوصاً اگر محصول ورس کرده باشد یا بیش از اندازه رسیده باشد. بیش از اندازه رسیدن محصول نه تنها باعث ریزش دانه‌ها در زمان برداشت و جمع‌آوری و حمل و نقل می‌گردد، بلکه باعث بنددار شدن دانه در زمان تبدیل و افزایش دانه‌های شکسته و نیمدانه می‌گردد. جمع‌آوری و حمل و نقل شالی‌های درو شده چه توسط دست و یا توسط گاو، اسب، تیلر یا تراکتور خصوصاً در ارقام حساس به ریزش، ضایعاتی را در بر دارند. در ارقام حساس به ریزش باید تا حدی زودتر از موعد اقدام به برداشت محصول نمود.

ضایعات در تبدیل و نحوه کاهش آن:

در زمان تبدیل شلتوک به برنج میزان ضایعات بین 5 تا 15 درصد متغیر است. با توجه به سطح 630000 هکتار کشت برنج کشور و با متوسط تولید 4 تن شلتوک در هر هکتار، میزان ضایعات با حداقل 5 درصد در حدود 126000 تن شلتوک می‌گردد که با احتساب هر کیلو 1800 ریال (در سال 79) مالی آن 8/226 میلیارد ریال خواهد بود.

مراحل مختلف کشت نیشکر

مراحل مختلف کشت نیشکر

---

 مبدا نیشکر

نیشکر یک نی شیرین است که توجه انسان های زیادی از جمله راهب تا پادشاه را به خود جلب کرده است. نیشکر جدید یک هیبرید مرکب از دو یا بیش از 5 گونه ی جنس ساخاروم است.

نیشکر در ابتدا در هندوستان مورد کشت قرار گرفته است و از آنجا به اسپانیا و اروپا و از اروپا به آمریکای جنوبی و شمالی راه یافته است که امروزه بیشترین سطح زیر کشت این محصول در آمریکای جنوبی دیده می شود. بر اساس مستندات دیگر برخی معتقدند که منشا گیاه نیشکر گینه ی نو می باشد.

گیاه شناسی نیشکر

نیشکر گیاهی است بلند و چندساله و مخصوص آب و هوای گرم و مرطوب. این گیاه جهت تولید، ساقه های بدون انشعاب، با ارتفاع سه تا چهار متر و قطر حدود پنج سانتی متر که از ناحیه ی پایه پنجه هایی را ایجاد می نماید. در درون این ساقه ها عصاره ای وجود دارد که از این عصاره جهت تولید شکر استفاده می شود.

ساقه ی توپر و غیر منشعب این گیاه در برش عرضی، تقریبا استوانه ای یا بیضی شکل بوده و دارای بندهای مشخصی است که هر کدام شامل یک گره و میان گره می باشد. هر گره شامل یک جوانه ی جانبی ، یک نوار حاوی ریشه های اولیه و یک حلقه ی رشد می باشد.

میان گره ها در قسمت های بالایی نیشکر بدلیل رشد طولی ساقه کوتاهتر از میان گره های پایینی هستند که جهت تولید ریشه و پنجه مورد استفاده  قرار می گیرند. تکثیر نیشکر در تولید تجاری توسط ساقه (قلمه یا قطعه های بذری) انجام  می شود که هر کدام دارای دو جوانه یا بیشتر است. قند در درون ساقه ها(نی ها) ذخیره می گردد.

سختی ساقه ها بر اساس واریته ی نیشکر متفاوت است. ساقه ها دارای پوشش مومی هستند که از اتلاف آب به واسطه ی تعرق می کاهد.

 برگ ها به صورت  متناوب و در دو ردیف متقابل،  در پایه ی گره ها به ساقه متصـل هستند. هر برگ شامل دو قسمـت غلاف و پهنک است. غلاف که لوله ای شکل بوده و در قسمت پایین، پهن تر از بالاست. غلاف اطراف ساقه را احاطه نموده و به وسیله ی یک زبانک و دو غبغب، از پهنک طویل و نوک تیزی که به تدریج باریک می شود مجزا می باشد.

مدت کوتاهی پس از کشت قلمه ی نیشکر، دو نوع ریشه به وجود می آید، ریشه هایی که از قلمه تولید می شوند نازک و منشعب هستند و ریشه هایی که از ناحیه ی تولید ریشه ی پنجه ها به وجود می آیند ضخیم و آبدار بوده و خیلی کمتر منشعب می شوند. هنگامی که گیاه رشد بیشتری می کند، شکل سیستم ریشه ای تحت تاثیر شرایط خاکی که نی در آن کشت شده قرار می گیرد. ریشه ها در هر جایی که شرایط از نظر تامین رطوبت و تهویه مناسب باشد رشد می نمایند. عمق شخم، نیم رخ خاک و رطوبت آن از اهمیت خاصی برخوردار است.

محیط رشدی نیشکر (خاک وآب و هوا)

از نظر تجاری نیشکر در طیف وسیعی از اراضی و خاک ها کشت شده است. در زمین های مسطح تا خیلی شیب دار و در خاک های آبرفتی و انواع زمین های سنگلاخی به استثنای زمین های فوق قلیایی که ذاتا دارای مشکل مسمومیت ناشی از وجود فلزات سنگین هستند عمل کشت آن با موفقیت انجام می شود. به طور کلی در زمین های آتشفشانی نیز می توان براحتی کشت نیشکر را با موفقیت صورت داد، همچون مناطقی از کوبا، استرالیا، برزیل و ماریتیوس.

روش های کشت تا حدود زیادی به خصوصیات فیزیکی خاک بستگی دارد.

بهترین محیط رشد برای نیشکر احتمالا خاک لوم تا لومی رسی با عمق بیشتر از یک متر و ساختمان خوب و پایدار است. نیشکر قابلیت ریشه زایی عمیق(بیش از 5 متر) می باشد. نیشکر کشت شده در چنین خاک هایی به خوبی در مقابل خشکی مقاومت می نماید. این خاک می باید دارای خلل و فرج  50  درصد باشد تا در ظرفیت زراعی، حدود نیمی از آن با آب پر شود.

به طور کلی گیاه نیشکر در مقابل شوری مقاومت خوبی از خود نشان می دهد اما در برخی موارد به علت وجود شوری

بسیار زیاد گیاه رشد کافی نمی نماید و رنگ برگ، به سمت بی رنگی و زردی تمایل پیدا می کند.

از نظر آب و هوایی نیز به طور کلی گیاه نیشکر یک گیاه گرمسیری می باشد و در عرض 15 تا 30 درجه کشت نیشکر با موفقیت صورت می پذیرد. به صورت جزئی تر می توان این شرایط آب و هوایی را بدین گونه تشریح نمود: هوا در دوره ی رشد باید گرم و متوسط حرارت روزانه در حدود 30 درجه سانتی گراد باشد. رطوبت مورد نیاز باید تامین شود و میزان تابش آفتاب باید زیاد باشد. در زمان برداشت نیشکر، نیز می باید هوا خنک باشد و درجه حرارت در حدود 10 تا 20 درجه سانتی گراد و عاری از یخبندان باشد. در زمان برداشت توصیه می شود بدلیل ذخیره ی ساکارز و خشک شدن ساقه ها، آبیاری متوقف گردد و در اصطلاح به یک دوره ی خشک نیاز می باشد.

عناصر و مواد مورد نیاز نیشکر

به طور کلی، نیشکر به دلیل تولید مواد قندی و هیدرات کربن این خصوصیت را دارا می باشد که اگر تمامی محصولات برداشت شده به خاک بازگردانده شوند، در مقدار مواد معدنی موجود در خاک تغییری حاصل نمی شود. به طور کلی نیاز نیشکر تنها به برخی از عناصر همچون ازت، پتاسیم و گاهی فسفر و منیزیم محدود می گردد.

ازت عنصری است که جهت افزایش رشد رویشی مورد استفاده قرار می گیرد و در صورت کمبود ازت، رشد گیاه کم شده و رنگ برگ ها، بی رنگ و زرد می گردد که بسیار شبیه به زمانی است که خاک بسیار شور است. جهت تامین ازت مورد نیاز در کشت های نیشکر از کود اوره استفاده می شود که بسیار معمول است.

فسفر ماده ی دیگری است که به صورت طبیعی از ترکیب P2O5 تامین می گردد. وجود این ماده باعث به وجود آمدن ریشه های شاداب در گیاه نیشکر می شود. به همین دلیل در خاک هایی که کمبود فسفر مشاهده می گردد گیاه از رشد کافی  برخوردار نمی باشد.

پتاسیم عنصری است که در رشد و سلامتی و شادابی گیاه نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. علایم کمبود پتاسیم به صورت بروز لکه های قرمز متمایل به مشکی و سوختگی در انتهای برگ بروز می نماید. منبع تامین کننده ی پتاسیم، K2O می باشد.

کلسیم از دیگر عناصر مورد نیاز گیاه نیشکر است که وجود این عنصر در سلامتی و شادابی گیاه تاثیر گذار است. کمبود شدیده این عنصر و دیگر عناصر کم مصرف، به صورت لکه های رنگ پریده بروز می کند که البته پس از مرگ برگ ها، این نقاط به صورت قرمز رنگ در می آیند. CaO مهمترین منبع تامین کننده ی کلسیم مورد نیاز گیاه نیشکر می باشد.

روش های آبیاری مزارع نیشکر

در زراعت نیشکر از تمامی روش های شناخته شده ی آبیاری استفاده می شود. آبیاری کرتی، آبیاری جویچه ای، آبیاری بارانی قابل حمل، آبیاری بارانی ثابت، آبیاری بارانی با محور مرکزی، آب پاش های تفنگی و آبیاری قطه ای. البته باید توجه گردد که در مورد نیشکر، بدلیل اینکه لوله های آبیاری قطره ای در حین برداشت محصول از بین می روند و صدمه می بینند، از این روش آبیاری زیاد بهره نمی گیرند.

نحوه ی خاکورزی و ادوات مورد استفاده

در مورد نیشکر طرق مختلفی در تهیه ی زمین در مناطق مختلف جهان وجود دارد.

به عنوان مثال در جامائیکا در سال های گذشته  نیشکر در درون گودال هایی کشت می شد که عملیات تهیه ی زمین بدلیل نبود ادوات مناسب به صورت سنتی صورت می پذیرفت، اما در حال حاضر این نوع کشت منسوخ گردیده است. روش دیگر کاشت نیشکر در مناطق بارانی، کشت بر روی پشته های قوسی شکل است که تهیه و آماده سازی زمین در این مناطق بدین شرح صورت می پذیرد.

ابتدا توسط گاوآهن و یا اسکنه بوته های قبلی را ریشه کن نموده و زمین را شخم می زنیم. پس از تقریبا 10 روز، از دندانه جهت ایجاد یک سطح صاف با دانه بندی مناسب بهره می گیرند و اگر به دانه بندی مطلوب دست نیافته شد، عمل دندانه زنی مجددا  صورت می پذیرد. به کمک ادوات مختلف از جمله نهر کن ها و فاروئه ها در داخل مزرعه جوی هایی کوچک ایجاد می شود. به صورتی که در شکل زیر مشاهده می شود.

در ایران و در مناطق جنوبی کشور و علی الخصوص استان خوزستان، کشت نیشکر به صورت جوی و پشته ای صورت می پذیرد و کلیه ی عملیات خاکورزی شامل شخم و ایجاد جوی و پشته و از بین بردن کلوخه ها است که توسط ادواتی از قیبل گاوآهن های برگردان دار، دیسک ها و فاروئه ها و دندانه صورت می پذیرد و به صورت تفصیلی این عملیات بدین صورت انجام می گیرد.

1- ابتدا بوته های قدیمی باقی مانده در زمین به واسطه ی حرکت دیسک و گاوآهن های برگردان دار، ایپرها و ساب ـ سویلرها(زیرشکن) از بین می روند که البته این کار موجب به وجود آمدن کلوخه های بزرگ در سطح زمین می گردد.(لازم به توضیح است که گاوآهن های برگردان دار، 3 تا 5 خیش و سوار و نیمه سوار می باشند و توسط تراکتورهای سنگین کشیده می شوند)

2- سپس به کمک ادواتی چون دیسک ها و دندانه ها تمامی کلوخه های بزرگ موجود در سطح زمین از بین رفته یا کوچک می شوند. البته در صورت نیاز برای تسطیح زمین از ماله نیز بهره گرفته می شود.

3- سپس به کمک ادواتی چون فاروئه ها، جوی و پشته های مورد نیاز در سطح زمین به وجود می آیند.

عملیات کاشت

پس از تهیه زمین، قلمه های آماده را به صورت های دستی یا ماشینی در داخل جویچه ها قرار می دهند.

قبل از استفاده از جویچه ها، روش رایج کشت دستی بدین صورت بود که قلمه هایی با دو یا سه چشم(جوانه) را با استفاده از وسیله ای شبیه به کلنگ در گودال هایی می کاشتند و یا آن ها را در فواصلی از یکدیگر در امتداد خطوطی با طرح های معمول کشت می کردند. هر قلمه یک بوته ی گیاه تولید می نمود. امروزه از این روش در مزارع کوچک(در مناطقی که عاری از نیشکر است) و یا در عمل واکاری استفاده می شود. در نقاطی که نیشکر به صورت دستی و با استفاده از جویچه کشت می شود، نی های کامل و قطعه نشده را در جویچه ها به صورتی که بخشی از آن ها بر روی یکدیگر قرار می گیرند، می گذارند. سپس این ساقه ها را در همان محل جویچه ها با شمشیر یا ساطور به قطعاتی با اندازه های مختلف(ترجیحا قلمه هایی با سه جوانه) تقسیم می کنند. دلیل تقسیم کردن ساقه ها این است که نیشکر تا حدودی از خود پدیده ی قالبیت نهایی را نشان می دهد. هنگامی که بالاترین جوانه ی ساقه رشد می کند، هورمون اُکسین موجب تحریک آن شده و همزمان، از رشد جوانه های پایین تر جلوگیری می کند(شدت تاثیر، از بالا به پایین نی به قدری افزایش می یابد که جوانه های کاملا پایین در حالت خواب باقی می مانند). بنابراین، چنانچه ساقه ها را به صورت کامل و قطعه نشده کشت نمایند، لکه های سبز نشده ی بزرگی بر روی ردیف های ساقه های جوان تولید شده از این ساقه ها مشاهده خواهد شد. این لکه ها را باید با هزینه ی فراوان واکاری و سبز نمود. به هر حال چنانچه قبل از پوشاندن ساقه ها توسط خاک، آن ها را به قلمه هایی سه جوانه ای تقسیم نمایند، تمام جوانه ها، سبز شده و ردیف هایی با رشد یکنواخت تولید می شود که غالبا نیازی به تامین قلمه های اضافی جهت واکاری نمی باشد. سپس با شکافتن دستی به وسیله ی کج بیل یا شکافتن ماشینی پشته ها، قلمه ها را با خاک می پوشانند.

در کشور های مختلف نوع کاشت ماشینی متفاوت می باشد. به عنوان مثال در برخی کشورها از ادواتی بهره می گیرند که توسط تراکتورهای چرخ دار کشیده می شوند و دارای مخزن قلمه و کود می باشند و پس از کاشت قلمه و کوددهی، به کمک یک دیسک که در پشت وسیله و تراکتور حرکت می کند خاک را برگردانده و روی قلمه ها را می پوشانند.

در ایران از وسیله ای بنام کارنده (Planter) بهره گرفته می شود که قلمه های به طول 20 سانتیمتر توسط این دستگاه به صورت مکانیزه در داخل خاک قرار می گیرد.

مبارزه با علف هرز

یکی از مشکلاتی که در پرورش نیشکر وجود دارد وجود علف های هرز در مزرعه می باشد که اگر بدقت تحت کنترل قرار نگیرند می توانند مشکلات زیادی را برای کشاورز ایجاد نماید. در مزارع متروکه علف های هرز، ظرف مدت کوتاهی ساقه های نیشکر را فرا گرفته و به سرعت آن را از بین می برند. به طور کلی دو نوع مکانیکی و شیمیایی جهت مبارزه با علف های هرز موجود در مزارع نیشکر وجود دارد که البته روش های مکانیکی بدلیل آلودگی زیست محیطی کمتر و با توجه به زمان مناسب آن (توصیه می شود گیاهان هرز را در زمان جوانی از بین بُرد) بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.

در روش های مکانیکی سنتی، در برخی از مناطق که میزان کارگر در دسترس بسیار زیاد است و یا اینکه کشاورز از افراد خانواده ی خود بهره می گیرد توسط کج بیل های مخصوص این عملیات صورت می گیرد. اما امروزه با پیشرفت صنعت تجهیزات و ادوات کشاورزی، شاهد هستیم که در بسیاری از کشورها همچون استرالیا، از دیسک ها جهت مبارزه با علف هرز بهره می گیرند. روش کار بدین صورت است که در زمان خاک دهی به بوته های نیشکر در پشت تراکتور دیسک بسته می شود و با حرکت دیسک، ریشه ی گیاهان هرز از داخل خاک خارج می گردد. البته با وجود کارساز بودن این روش، مقداری از سیستم ریشه ی نیشکر کشت شده، قطع می شود و به این ترتیب رشد نیشکر با کندی صورت می پذیرد.

در روش های شیمیایی ، از مواد و  سموم مختلف ، جهت مبارزه  با علف های هـرز موجود  در مزارع  نیشکر استفـاده می شود. البته باید توجه داشت که نوع ماده ی مورد استفاده  بر حسب دوره های مختلف رشدی علف هرز و گیاه نیشکر مختلف می باشد. پاشش این مواد بر روی زمین نیز در مزارع کوچک توسط پاشنده های دو قلوی تی جت صورت می گرفته است و در مزارع بزرگ تر این کار توسط سم پاش های پشت تراکتوری و همچنین هواپیماهای سم پاشی انجام می شود.

بیماری و آفات

به طور کلی آفات مهم نیشکر عبارتند از: شب پره های حفار، زنجره های قورباغه ای، کرم های سفید و جوندگان . علاوه بر این آفات، آفات دیگری نیز وجود دارند که البته میزان خسارت آن ها محدود بوده و یا گهگاهی در مزرعه دیده می شوند و خسارت اندکی را وارد می کنند. برخی از حشرات به ویژه زنجره ها و شته ها ناقل بیماری های ویروسی به گیاه نیشکر می باشند.

به طور کلی جهت مبارزه با این آفات روش های زیست محیطی و طبیعی و استفاده از واریته های مقاوم به کار گرفته می شوند و مبارزه ی شیمیایی به عنوان آخرین راه حل مد نظر قرار می گیرد.

با بهره گیری از حشرات مختلف که در واقع دشمن لارو های آفات می باشند به طرز قابل ملاحظه ای کنترل میزان آفات در زمین های نیشکر دیده می شود. علاوه براین با سوزاندن باقی مانده ی محصولات زراعی و از بین بردن مکان هایی که جهت زمستان گذری آفات مورد استفاده قرار می گیرد می توان آفات نیشکر را تحت کنترل درآورد.

در مبارزه ی شیمیایی نیز با بهره گیری از حشره کش های مختلف تا حدی می توان از میزان خسارت وارده از هجوم آفات کاست اما این کنترل تنها محدود به یک بازه ی زمانی خاص می باشد. جهت پاشش این مواد در سطح مزرعه از سم پاش های دستی و پشت تراکتوری بهره می توان گرفت.

از مهمترین بیماری هایی که در مزارع نیشکر دیده می شود می توان بیماری های قارچی، بیماری آناناسی، پوکابونگ، پوسیدگی قرمز و ... را نام برد، که البته جهت مبارزه با این بیماری ها می باید در درجه اول بوته ی آلوده را از زمین خارج نموده و قلمه های موجود را ضدعفونی کرد. مهمترین راه حل مبارزه با بیماری های نیشکر بهره گیری از واریته های مقاوم می باشد.

جهت دستیابی به اطلاعات بیشتر در مورد بیماری های گیاه نیشکر به کتاب های مرتبط با کشت نیشکر مراجعه گردد.

رسیدن نیشکر

به طور کلی در رسیدن نیشکر دو عامل میزان آب فراهم شده ی گیاه نیشکر و میزان درجه حرارت محیط کشت تاثیرگذار می باشند. به طور کلی اثبات گشته است که در خلال ماه های آوریل تا اکتبر در نیمکره شمالی بدلیل وجود شب های سرد، زمینه برای رسیدن گیاه نیشکر و ذخیره ی حداکثر میزان ساکارز فراهم می گردد. اما در کنار کاهش نسبی دما، قطع آبیاری عامل دیگری است که فرآیند رسیدن نیشکر را به همراه دارد. باید توجه نمود که اگر دما به نقطه ی انجماد نزدیک گردد گیاه به مرحله ی ذخیره سازی ساکارز و قند نزدیک نمی گردد و به رشد رویشی خود ادامه می دهد. به عنوان نمونه بر اساس تحقیقات انجام گرفته، در مزارع نیشکر خوزستان و علی الخصوص هفت تپه در شمال استان خوزستان، در خلال ماه های فروردین تا مهر بدلیل کاهش نسبی دما و توقف آبیاری رسیدن گیاه نیشکر صورت می پذیرد.

علاوه بر دو عامل فوق الذکر عواملی چون سن گیاه، نوع تغذیه و شرایط خاک در زمان رسیدن گیاه نیشکر مؤثر می باشد.

برای سنجش اینکه گیاه رسیده است یا خیر، از مزارع مختلف و از گیاهان مختلف به فاصله ی زمانی دو هفته یکبار نمونه گیری صورت می پذیرد و با اندازه گیری مقدار قند موجود در ساقه زمان رسیدن گیاه مشخص می گردد. برای سهولت در این کار از وسیله ای بنام رفراکتومتر دستی استفاده می شود که این وسیله عصاره ی ساقه و در نتیجه ساکارز موجود در ساقه را تخمین می زند.

برداشت نیشکر

جهت برداشت محصول نیشکر، که همان ساقه است در ابتدا از کارگرهای مجهز به ساطور استفاده می شد که البته با گذشت زمان و با افزایش هزینه ی کارگری، تمایل به سمت برداشت مکانیزه افزایش یافت. در این زمان از ادوات برداشت محصول؛ که یکی از مهمترین آن ها Hrvester نیشکر است استفاده شد اما بدلیل وجود کاه و کلش فراوان بازده بسیار پایینی را به همراه داشتند. جهت رفع این مشکل کشاورزان از روش سوزاندن مزارع بهره گرفتند. بدین ترتیب که زمین مورد نظر جهت برداشت را 24 ساعت قبل از برداشت می سوزانند، سپس به کمک ماشین برداشت نیشکر، نی های باقی مانده بر روی سطح زمین را برداشت می نمایند. البته باید توجه شود که تنها زمین هایی سوزانده می شوند که حداکثر در طی 24 ساعت محصولاتشان برداشت می شوند، در غیر این صورت نه تنها این روش باعث افزایش بازده نمی شود بلکه به طور قابل ملاحظه ی مقدار ساکارز برداشت شده را کاهش می دهد.

همانطور که گفته شد بریدن ساقه ها به دو صورت مکانیکی و دستی صورت می گیرد. حال می خواهیم به برداشت نیشکر با دیدی وسیع تر بنگریم و ادوات مورد استفاده در برداشت نیشکر در برخی از نقاط مختلف جهان را بررسی نماییم.

در مناطقی که برداشت مکانیکی امکان پذیر نمی باشد و برداشت دستی صورت می گیرد ادواتی جهت جمع کردن نی ها و انتقال آن ها به کارخانه مورد استفاه قرار می گیرند. این ادوات عبارتند از:

1- تریلر بل: این وسیله در آفریقای جنوبی طراحی شد و مورد استفاده قرار گرفت. این وسیله دارای یک تیغه در قسمت انتهایی است که دارای شیبی در جهت مخالف زمین است و در پشت تراکتور قرار می گیرد و ساقه های ریخته شده بر روی سطح زمین را برداشت کرده و جهت انتقال به کارخانه آماده می کند.

2- سیستم ماسکن: در سیستم های بارگیری از عقب توسط تریلر های بل بدلیل اینکه یک تریلر در پشت تراکتور قرار می گیرد، مسافت طی شده بسیار زیاد خواهد بود که به صرفه نمی باشد. جهت رفع این مشکل از سیستم ماسکن که در کنیا، مالاوی، آفریقای جنوبی، تانزانیا و زامبیا به طور گسترده استفاده می شود، بهره می گیرند که شامل یک تراکتور است که در پشت آن تا 5 مخزن وجود دارد و از پهلو عمل جمع کردن نی ها را انجام می دهد. بار کردن توسط جرثقیل های مخصوص صورت می گیرد.

3- تریلر جاکوبیل: این تریلر نیز در آفریقای جنوبی طراحی شد. این وسیله همانند تریلر بل می باشد با این تفاوت که از سه سمت عمل بارگیری در آن امکان پذیر است. از جلو ، از سمت راست و از سمت چپ.

ماشین برداشت مکانیکی

به طور کلی ماشین برداشت مکانیکی به دو دسته تقسیم می شوند:

1- دستگا های برداشت نی کامل و یک تکه(Whole-Stick harvester)

 در برخی از ایالت های کشور آمریکا، برداشت نیِ نیشکر به صورت یک تکه و کامل صورت می پذیرد. در این روش، نی ها به هم جمع شده و از قسمت نزدیک به زمین به وسیله ی یک تیغه ی دوار، بریده و سرزنی می شوند و سپس از ته به داخل ماشین های پاک کننده وارد می شوند. سپس  دسته بندی شده و به داخل تریلی هایی با ظرفیت 5 تن که به وسیله ی تراکتور کشیده می شوند انتقال داده می شوند. مشکل عمده ی این نوع از برداشت کننده های مکانیکی نیشکر، عدم قابلیت برداشت نی های خوابیده بر روی سطح زمین است و به همین دلیل، در اراضی‌ای که نی ها به صورت قائم ایستاده اند، از این ماشین ها استفاده می شود.

2- دستگاه ها برداشت برش و خردکن(‍Cut-Chop harvester)

به طور کلی در زمین هایی که مسطح نمی باشند و کشت در داخل جویچه ها صورت می پذیرد و علاوه براین مقدار زیادی از نی ها بر روی سطح زمین خوابیده اند نمی توان از ادوات برداشت کامل، بهره گرفت لذا طراحان ادوات کشاورزی بدنبال راه حل مناسب، توانستند دستگاه های برداشت برش و خردکن را طراحی کنند. از این وسایل به طور وسیع در کشور استرالیا استفاده می شود. این ماشین نی ها را از سطح زمین جمع آوری کرده و به داخل دستگاه منتقل می کند و سپس آن ها را به قطعاتی 35/0 متری تقسیم  می کند و در انتها توسط غلتک هایی به داخل کامیون جهت انتقال به کارخانه ارسال می کند. این نوع از ماشین ها توسط شرکت های متعددی از قبیل کلاس آلمان، مسی فرگوسن و ... به تولید انبوه رسید و امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرد.    

در انتها لازم به توضیح است که شرکت های متعددی در سطح دنیا با ایجاد تغییرات مختلف اقدام به طراحی مدل های جدیدی از ماشین های برداشت کننده ی نیشکر نموده اند که از ذکر این موارد در این گزارش خودداری می گردد.

منابع و مآخذ

کتاب نیشکر ـ ترجمه ی دکتر محمد رضا راهدار ـ انتشارات دانشگاه شهید چمران

زراعت نیشکر ـ ترجمه ی بهرام میرشکاری ـ انتشارات دانشگاه آزاد تبریز

سایت رسمی سازمان خوار و بار جهانی (FAO)

مصرف بهینه کود راهکاری برای بهبود کمی و کیفی چای

مصرف بهینه کود راهکاری برای بهبود کمی و کیفی چای

چای (Camellia sinensis) یکی از نوشیدنیهای عمده و ساده درجهان بالاخص در کشور ما می‌باشد. مصرف سرانه چای در کشور حدود 7/1 کیلوگرم بوده و حدود 6/1 برابر مصرف سرانه دنیاست که این امر بازگو کننده گرایش فوق العاده مردم ایران به مصرف چای می باشد ... خاکهای مناسب پرورش و نیاز غذایی بوته چای : چای گیاهی دائمی با محصولی برگی و اسیدی پسند است و در PHحدود 5/5-5/4 رشد بهتری دارد. چون چای نیاز فراوانی به AlوMn دارد لذا در خاکهای اسیدی بهتر رشد می‌کند. چای خاکهای سبک و سرشار از مواد آلی را ترجیح می دهد و به رطوبت خاک نیاز فراوان دارد و در عین حال نفوذپذیری خاک و زهکشی مناسب حائز اهمیت است. در خاکهای زیر کشت چای سطح آب زیر زمینی باید پایینتر از cm90 باشد و چنانچه بارندگی زیاد و خاک خیلی سنگین باشد محدودیت کشت پیش می آید. بافت ایده آل برای پرورش چای لوم شنی تا لوم می باشد . عناصر غذایی اصلی : { ازت ، فسفر ، پتاسیم } ازت: یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده کلروفیل، اسیدهای آمینه، پروتئین ها، پرتوپلاسم، هورمونها و ویتامین ها می باشد. محصول برداشت شده چای حدود 4الی5 درصد ازت براساس ماده خشک را شامل می شود. هنگامی که مقدار ازت موجود در برگها کمتر از 3 د رصد در ماده خشک چای باشد، علائم کمبود ظاهر می شود و این کمبود رشد همه جانبه گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. ونتیجه آن کوتاه شدن دوره رشد سریع، زردی عمومی برگها، کوچکتر و کوتاه شدن میان گره ها و در کل بد شکل شدن بوته ها ی چای و خزان عمومی گیاه می باشد. با توجه به مقدار مواد آلی و هوموس خاکهای چای و برای رفع کمبود ازت باغهای چای استعمال کودهای ازتی ضروری می باشد. گیاهان چای قادر به استفاده از هر دو یون نیترات و آمونیوم ( NH4+) می باشند ولی یون آمونیوم را ترجیح می دهند. در خاکهایی با PH 5الی 6 سولفات آمونیوم (SOA) بهترین منبع ازت در مقایسه با نیترات آمونیوم و اوره برای چای می باشد زیرا سولفات آمونیوم نه تنها آمونیوم و سولفات را برای تغذیه چای فراهم می سازد بلکه مواد غذایی را نیز از ذخایر خاک آزاد می سازد. نیترات آمونیوم که هم محتوی ازت آمونیوم و هم ازت نیترات می باشد بهترین منبع ازت برای مصرف زمستانه مزارع چای در صورت رعایت تقسیط تشخیص داده شده است. اوره ارزانترین منبع ازت بوده و قسمت بیشتر ازت سالانه در شرایط رطوبی به صورت آمونیوم و نیترات در اختیار گیاه قرار داده می شود. استعمال اوره در هوای سرد و یا در ارتفاعات زیاد، سبب تولید علایم مسمومیت بواسطه تجمع نیتریت می شود که در اثر نیتریفیکاسیون کند بوجود می آید. برای راندمان بهتر ، توصیه می شود که از کل ازت مصرفی، حدود 20 درصد به شکل سولفات آمونیوم برای استعمال در اوایل بهار ، 65 درصد به شکل اوره برای استفاده بین ماههای اردیبهشت تا مهر برای اجتناب از آبشویی و 15 درصد باقیمانده به شکل نیترات آمونیوم برای استفاده در اوایل زمستان در نظر گرفته شود. فسفر: یکی از عناصر ضروری که در خاکهای اسیدی با محدودیت جذب توسط گیاه مواجه می‌شود و نقش مهمی در تشکیل چوب و ریشه های جدید و تشکیل ATP ایفا می کند. فسفر برای تقسیم سلولی و رشد ضروری بوده و بدون فسفر کافی، محصول چای به سطح عملکرد اقتصادی نمی رسد. به طور متوسط مقدار فسفر در شاخساره‌های تازه چای حدود 18/. درصد تا 34/0 درصد ماده خشک می باشد و مقدار فسفر کمتر از 18/0 درصد برای چای حد بحرانی (کمبود) می‌باشد. کمبود فسفر با تیره تر شدن برگهای بالغ پایینی بوته و از بین رفتن شفافیت برگها مشخص می‌شود. بر اثر کمبود فسفر ساقه ها باریک، میان گره ها کوتاه‌تر و تشکیل ریشه ها کاهش می یابد. کمبود این عنصر منجر به کاهش برگهای بوته و حتی مرگ سر شاخه ها می شود. در مناطق چای خیز توصیه می شود فسفر در عمق 15-25 سانتی متری خاک در حفره هایی که با دیلم در کنار بوته های چای ایجاد می شود قرار داده شود. برای رفع نیاز فسفر باغهای چای، استعمال خاکی فسفر بهتر است هر دو سال یکبار انجام شود . پتاسیم : بعد از ازت مهمترین ماده غذایی برای بوته چای می باشد. پتاسیم نقش مهمی را در نگهداری آب، تقسیم سلولی، رشد بوته چای و تشکیل ساختارهای دیواره و اسکلت گیاهان جوان بازی می کند. اهمیت پتاسیم در شرایطی که درجه حرارت پایین و فصل خشک طولانی باشد بیشتر محسوس و قابل توجه است. چای خشک به طور متوسط دارای 5/1 تا 2 درصد پتاسیم خشک می باشد. در مراحل اولیه کمبود پتاسیم، کاهش تدریجی در محصول مشاهده می شود. در مراحل پیشرفته تر، علایم به شرح ذیل مشهود است: الف) نکروز حاشیه ای در برگهای بالغ ، ب)خزان بی موقع و باقیماندن برگهای جوان در نوک شاخساره ، ج)رشد چوب و سر شاخه های باریک و د) سرانجام مرگ بوته‌ها در اکثر باغهای قدیمی خزان، تضعیف برگها و افزایش رنگ قرمز بوته ها بیشتر از علایم دیگر مشاهده می شود که عامل اصلی آن کمبود پتاسیم تشخیص داده شده است. تقسیط کودهای پتاسه به طور معنی داری عملکرد بوته چای را بالا می برد- مصرف پتاسیم عملکرد چای سیاه را 16-5 درصد افزایش می دهد و بعلت افزایش مقدار پلی فنلها در چای سیاه کیفیت آن را بهبود می بخشد. از کودهای پتاسه، سولفات پتاسیم در افزایش رشد رویشی مزرعه چای موثرتر است. عناصر غذایی ثانوی: { کلسیم ، منیزیم ، گوگرد } کلسیم : در اقتصاد آب گیاه، سنتز پروتئین ها، خنثی کردن اسیدهای داخل گیاه، توسعه مناسب ریشه‌ها، جذب ازت و رشد مریستمهای انتهایی موثر می باشد. مقدار متوسط ونرمال کلسیم موجود در شاخساره های تازه حدود 3/0 -9/0 درصد ماده خشک گزارش شده است . کمبود کلسیم بوسیله برگهای پیر شکننده و با برگهای جوان پوشیده از نواحی رنگ پریده در کناره‌های پهنک که بعدا" به رنگ قهوه ای تیره در می آید مشخص می شود. از سوی دیگر زیادی کلسیم در خاکها از سرعت رشد می کاهد. در اثر کمبود کلسیم برگهای جوان زرد شده و به طرف داخل لوله می شوند و نوک و حاشیه برگها در اکثر حالات سیاه سوخته شده و در نهایت بوته برگهایش را از دست می دهد. برای تغذیه بهینه کلسیمPH 5/4 – 5/5 مناسب می باشد. آهک دهی فقط برای باغهای چای بالغ که برداشت منظم دارند قابل توصیه است و برای زمینهای واکاری شده و باغهای چای جوان قابل توصیه نمی باشد. منیزیم : از نظر رشد اقتصادی گیاهان چای بعد از ازت و پتاسیم در درجه سوم اهمیت قرار دارد. تنها ماده تشکیل دهنده ملکول کلروفیل که فتوسنتز را کنترل می کند و در انتقال قندها موثر می باشد. اضافه کردن منیزیم به همراه پتاسیم به باغات چای باعث افزایش 18-10% عملکرد چای سیاه می‌شود. کمبود منیزیم با ریزش بی موقع برگ دربوته های مبتلا و زردی برگهای پیر و تشکیل موزائیک با رنگ قهوه ای - زرد مشخص می شود و در بین رگبرگها شکلV معکوس دیده می شود. مقدار منیزیم در خاکهای پرورش چای عموما" پا یین تر از حد متوسط می باشد و برای حفظ باروری پایدار، کافی نبوده که با مصرف آهک دولومیتی نیاز بوته چای به منیزیم نیز تا حدود زیادی بر طرف می شود. همچنین استفاده از سولفات منیزیم یا سولفات پتاسیم منیزیم به صورت محلول پاشی یا مصرف خاکی نیز در باغهای چای توصیه می شود . گوگرد : یک ماده حیاتی برای بوته های چای است. کمبود گوگرد به نام زردی چای (Tea Yellows) معروف و مشهودترین علامت آن شبکه ای شدن رگبرگها در برگهای جوان می‌باشد به طوری که حاشیه برگها زرد رنگ شده و رگبرگها به طور برجسته به رنگ سبز تیره و در مراحل پیشرفته تر میان گره ها کوتاهتر شده و رشد جوانه های جانبی به صورت شاخه های کوچک و سرانجام بوته خالی از برگ شده و به تدریج سر خشکیدگی شاخه ها و عاقبت مرگ کل بوته ها پیش می آید واز منابع کودی گوگرد سولفات آمونیوم در دسترس می‌باشد. ریز مغذیها : { روی ، مس ، آلومینیوم } روی : روی تنها ریز مغذی است که کمبود آن در بیشتر خاکهای پرورش چای گسترش وسیعی دارد و مصرف آن برای حفظ باروری بالای چای لازم است. روی به جذب ازت و فسفر توسط گیاهان کمک می کند. علایم کمبود زمانی مشاهده می شود که مقدار روی در برگها کمتر از 10ppm در ماده خشک باشد. کمبود روی با میان گره های خیلی کوتاه، برگهای داسی شکل و کلروز و شاخساره های جانبی کوتاه (روزت) مشخص می شود. ریشه بوته های مبتلا اغلب کم بوده و بر روی عملکرد اثر منفی دارد. محلولپاشی بهترین روش مصرف روی برای چای می باشد و روی محلولپاشی شده بر روی شاخه و برگ در عرض 24 ساعت جذب شده و ثابت شده در 8 ساعت اول حداکثر جذب صورت می‌گیرد در حالیکه 3 هفته برای جذب کامل روی مصرف شده در خاک وقت لازم است. همچنین استعمال روی بصورت محلولپاشی در خزانه باعث تقویت رشد گیاهان جوان می شود . مصرف روی برای باغ هرس شده خیلی خطرناک است و باید با دقت زیادی انجام شود .اولین مصرف روی بایستی در طول دوره بهبود بوته های هرس شده و مصرف نوبت دوم آن در مرحله هرس سرزنی انجام شود. براساس آزمایشات انجام شده محلول یک درصد سولفات روی برای محلولپاشی بهتر است و مناسبترین زمان مصرف آن اوایل صبح می باشد . مس : اهمیت بسزایی در مرغوبیت چای دارد به طوری که با دخالت در عمل تخمیر برگ سبز چای مستقیما" در طعم ورنگ آن اثر می گذارد.هر گاه میزان مس به کمتر از ppm15 تقلیل یابد از مرغوبیت چای کاسته می شود. زیرا مس فعال کننده پلی فنل اکسیداز است که در عمل تخمیر اثر مستقیم دارد. در بوته های مبتلا به کمبود مس، نوک برگها زرد شده و رگبرگ اصلی بد شکل می‌شود و به سرعت دچار آفات مختلف می گردند. از بین ریز مغذی ها مس بیش از هر عنصر دیگری در فرآیند تعرق موثر می باشد. بوته های مبتلا ، مقاومت در برابر خشکی، حرارت، سرما و یخبندان را از دست می دهند. از سولفات مس برای محلولپاشی بوته های چای استفاده می کنند . آلومینیوم : موجب جذب بهتر فسفر در گیاه می شود و بیشتر بدین سبب چای را گیاهی آلومینیوم دوست می نامند. غلظت آلومینیوم محلول در خاک با کاهشpH خاک بالا می رود و رشد چای به علت تشکیل فسفات آلومینیوم بهتر صورت می گیرد. در برخی از مناطق مسمومیت ناشی از Al دیده می‌شود. ولی بوته های چای جزو مقاومترین گیاهان در خاکهای اسیدی به زیادی Al می باشد و تا غلظت PPM700 راتحمل می کنند. دیگر ریزمغذیها :آهن و منگنز به مقدار فراوانی در خاکهای اسیدی قابل دسترس هستند. به طوریکه کمبود آنها ناممکن بوده و مسمومیت ناشی از آنها نیز نادراست. کمبود آهن در باغهای چای به صورت زردی عمومی برگها ظاهر می شود. اماغلظت منگنز با بالا رفتن سن برگها، زیاد می شود و کمبود آن بیشتر در خاکهای شدیدا" اسیدی دیده می شود و کمبود آن با برگهای بالغ شکننده مشخص می شود

پرورش کلزا

کلزا یک محصول روغنی در شمال ایالت داکوتا آمریکا می باشد که حدود ۸۸ درصد کلزای این کشور در این ایالت مورد کشت قرار می گیرد . کلزا یک گیاه روغنی خوراکی است که در سال۱۹۷۰ توسعه یافته و شامل ۴۰ درصد روغن می باشد .
واژه کلزا نامی است که به وسیله کروشرز (انجمن دانه های روغنی غرب کانادا) انتخاب شده است . واریته های کلزا اغلب شامل کمتر از ۲ درصد اسید اورسیک و همچنین ۳۰ میکرو مولکول گلوکز در هر گرم بذر می باشد کشاورزان کانادا و آمریکا واریته هایی که اسید اورسیک و گلوکز کم دارند را مورد کشت قرار می دهند این نوع کلزا اغلب در اروپا و قسمتی از کانادا و آمریکا کاشته می شود .
در ژانویه ۱۹۸۵ سازمان غذا و داروی آمریکا روغن کلزا را برای کاربرد و مصرف در غذای انسان تایید نمود . و در این راستا تقاضا در بازار افزایش یافته و به تناسب آن باعث افزایش عرضه در ایالت متحده شد که فقط قسمتی از تقاضا توسط تولیدکنندگان تأمین میگردد. روغن کلزا در ژاپن، کانادا و اروپا تحت نظر کمیته جهانی مورد مصرف قرار می گیرد.
 

تنظیم کمباین و رفع ایرادهای آن در برداشت گندم

تنظیم کمباین و رفع ایرادهای آن در برداشت گندم

هنگامی که دانه های گندم سخت شدند و دیگر با ناخن تقسیم نمی شدند و رطوبت دانه ۱۴٪ شد، هنگام درو می باشد . برای برداشت باید از کمباین های که معاینه فنی شده اند استفاده شود که بهتر است نو باشند و ریزش بیشتر از ۵٪ نداشته باشند .

تنظیمات کمباین برای گندم در جدول زیر آمده است:

واحد	تنظمیات
دور خرمن کوب	1000- 700 دور در دقیقه
فاصله خرمن کوب	14-10 میلیمتر
اندازه غربال کاه	19-16 میلیمتر
اندازه الک دانه	7-4 میلیمتر
شدت باد پنکه	800- 600 دور در دقیقه
فاصله هلیس	14- 12 میلیمتر
سرعت فلکه	20 -10 درصد بیشتر از سرعت خطی کمباین

 جدول رفع ایرادهای کمباین

ایراد	رفع نقص
افت دانه در اثر ضربه وارده به خوشه قبل از عمل برش	سرعت چرخ و فلک جلو را تقلیل دهید تا با سرعت حرکت کمباین تطبیق نماید
گندم در جلو تیغه برش جمع شده و در نتیجه منجر به ریزش خوشه در دستگاه برش می گردد	چرخ و فلک را ضمن اینکه کاملاً به پایین می آورید به طرف جلو ببرید به طوری که محصول بریده شده بیرون نریخته و به طرف حلزون بالابر هدایت شود ارتفاع دستگاه درو را تقلیل دهید به طوری که طول محصول بریده شده برای هدایت به هلیس مناسب باشد
طول محصول بریده شده یکنواخت نبوده و ساقه ها پاره شده اند	تمام قسمتای آسیب دیده انگشتی و تیغه ها را تعویض نمایید تا محصول یکنواخت بریده شود تیغه های خم شده را صاف کرده ، انگشتی و تیغه را دوباره آزمایش و در صورت لزوم تنظیم نمایید گره ها را طوری تنظیم کنید که ضمن این که تیغه به آسانی حرکت می کند جای بازی زیادی نداشته باشد پلیت های مربوطه را طوری قرار دهید که بین انگشتی و تیغه فاصله نباشد
علوفه هرز و سنبل ها دور چرخ و فلک می پیچند	چرخ و فلک را کاملاً به طرف جلو برده به پایین بیاورید سرعت چرخ و فلک جلو را تقلیل دهید تا محصولی که دارای علوفه هرز است به سفره پلانفرم بریزد
حمل ساقه توسط چرخ و فلک	ضمن تقلیل سرعت چرخ فلک تطبیق سرعت آن سرعت حرکت کمباین را بررسی کنید ، چنگک ها را در انواع انگشتی دار به طور عمودی تنظیم کنید .
محصول غیرمنظم وارد سیلندر کوبنده می شود	ارتفاع چرخ و فلک جلو و کشیدگی زنجیر دستگاه هدایت کلش را تصحیح نمایید
سیلندر کوبنده غیرمنظم کار کرده و بار زیاد وارد می شود	تسمه انتقال دهنده نیرو را تنظیم کرده تا از یکسوات آن جلوگیری شود ، سرعت حرکت را تقلیل دهید . فاصله را طوری تنظیم کنید که دانه ها به طور کامل از خوشه جدا شوند . دور موتور کمباین توسط متخصص مربوطه تنظیم گردد . به کمک واحد مربوطه دور سیلندر کوبنده را اصلاح کنید .
کزل دانه های جدا نشده در خوشه	مقدار رطوبت محصول را آزمایش کنید . محصول باید کاملاً رسیده باشد . دور سیلندر کوبنده را افزایش دهید البته افزایش دور طوری باشد که ضمن این که دانه کاملاً جدا می شود موجب خرد شدن آن نشود سرعت حرکت کمباین را افزایش دهید فاصله را کاهش دهید تا قدرت کوبیدن افزایش پیدا کند دستگاه درو را آزمایش کنید که عیب و نقص فنی نداشته باشد
در مخزن ، مقدار دانه های خرد و شکسته بیشتر از حد معمولی به چشم می خورد	سرعت دور سیلندر کوبنده را کاهش دهید و یا فاصله کوبنده و ضد کوبنده را اصلاح کنید.
وجود مواد خارجی و خار در مخزن دانه	دور بادبزن را زیاد کنید با دریچه های مربوطه جهت وزش باد را درست تنظیم کنید منافذ الک ها را کمی ببندید فاصله سیلندر کوبنده و زیر سیلندر کوبنده را بیشتر نمایید و دور سیلندر کوبنده را کاهش دهید نوسان الک ها را چک کنید
افت دانه در الک	مقدار باد را بیشتر کرده و روزنه الک ها را بیشتر باز کنید دور بادبزن را کاهش داده و دریچه های باد را تنظیم کنید روزنه الک بالایی را بازتر کرده و فاصله کوبنده و ضد کوبنده را کمتر کنید
مقدار کاه موجود در مخزن زیاد است	دنباله الک بالایی را طوری قرار دهید که از شیب آن کاسته شود و روزنه های الک را کمی ببندید دور بادبزن را افزایش دهید فاصله کوبنده و ضد کوبنده را کاهش داده و یا دور سیلندر کوبنده را کم کنید
در مخزن مقدار دانه های خرد و شکسته بیشتر از حد معمولی به چشم می خورد	روزنه های الک بالایی و پایینی را بیشتر باز نمایید سرعت حرکت کمباین را زیاد نمایید فاصله سیلندر و ضدکوبنده را تنظیم کنید

کلش به طور منظم از کمباین خارج نشده و جلو کاه برها تجمع می کنند	کشش تسمه ای منتقل کننده نیرو به شافت مربوط به کاه برها را کنترل نماید سرعت حرکت شافت اصلی را افزایش دهید
افت دانه در کاه برها	سرعت حرکت را کم کرده و طول کاه برها را افزایش دهید سفره جلوی کاه برهای مایل را ببندید سطح رویی کاه برها را کاملاً تمیز کنید
عمل برش ضعیف است	1ـ نگاهدارنده تیغه ها را دوباره تنظیم کنید . 2ـ تیغه را تمیز کنید . 3ـ میله های انگشتی را در حالت مستقیم تر قرار دهید . 4ـ تیغه های خراب را تعویض نمایید . 5ـ مواد زاید و  خارجی و آشغالهایی که جمع شده ، جمع آوری و پاک نمایید .
تپه به طور ناگهانی متوقف می گردد	1ـ مواد زاید و آشغال هایی را که جمع شده جمع آوری و پاک نمایید . 2ـ میله های انگشتی که خراب شده اند را تعویض نمایید . 3ـ کشش تسمه انتقال حرکت تیغه را تنظیم کنید .
محصولات خوابیده یا کج ، خوب و مناسب برداشت نمی شود .	1ـ فاصله بین میله های بلند کننده های دانه را تنظیم نمایید . 2ـ انگشتی های پروانه را در حالت مورب قرار دهید . 3ـ محصول را از جهت دیگر برداشت نمایید . 4ـ فنرهای شناور را تنظیم کنید . 5ـ پرانه را مقداری به سمت جلو تنظیم کنید .
آشغال و مواد زاید در نوک مقسم ها جمع می شوند	1ـ به وسیله ی تنظیم کشویی مقسم ها را در حالت بالاتری تنظیم کنید . 2ـ از مقسم های مخصوص استفاده کنید . 3ـ چنانچه لازم شد محافظ یا حائل و یا سینی زیر دستگاه برش را تعویض نمایید .

دستگاه برش خیلی آهسته بالا می رود	1ـ تسمه پمپ هیدرولیک تنظیم شود . 2ـ روغن هیدرولیک اندازه گیری و در صورت نیاز مخزن را باید بمقدار مورد لزوم پر کرد . 3ـ باید فشار روغن هیدرولیک کنترل گردد .
چرخ و فلک می خواهد از حرکت باز ایستد	1ـ مقدار کمی کشش کلاچ لغزنده را تنظیم کنید . 2ـ سطوح کشویی پولی های تغییر دهنده دور را روغنکاری کنید دقت شود بیش از اندازه روغنکاری نشود . (تسمه (V) شکل نباید روغنکاری و گریسکاری گردد) 3ـ کابل کنترل دور چرخ و فلک را عوض کنید .
دستگاه برش در زمین مسطح تر از عرض نیست	1ـ مهره های نگاهدارنده را که در روی محفظه خوراک دهنده قرار گرفته اند شل کره و سپس به وسیله ی آنان دستگاه برش را تنظیم کنید تا در یک سطح موازی با زمین قرار گیرد . 2ـ باد لاستیکها را کنترل نمایید .
کلاچ دستگاه برش درگیر نمی شود .	1ـ تنظیم تسمه کلاچ دستگاه برش کنترل گردد 2ـ پولیهای کلاچ دستگاه برش کنترل گردد .
عدم تغذیه یکنواخت دستگاه	1ـ با توجه به وضعیت محصول و متناسب با آن نسبت به تنظیم ارتفاع مارپیچ اصلی نیز اقدام شود . 2ـ وضعیت و حالت انگشتی های پروانه و دور آن را تنظیم نمایید. 3ـ نسبت به وضعیت محصولات پروانه را عمودی تر تنظیم نمایید. 4ـ زنجیر استوانه خوراک دهند یا زنجیر کلش کش را تنظیم کنید . 5ـ نگاهدارنده یا ضامن محفظه خوراک دهنده را نسبت به وضعیت صحیح خود تنظیم نمایید .
مارپیچ اصلی می خواهد از حرکت باز ایستد تا گیر کند	1ـ مارپیچ را به وسیله پره ها به عقب برگردانید و مواد را بیرون آورید . 2ـ کلاچ لغزنده مربوطه را در وضعیت صحیح خود تنظیم نمایید .
محصولات بدور سرشافت پروانه جمع می شوند	1ـ برگردان های داخلی را به مرکز دستگاه برش نزدیکتر نمایید و در صورت امکان کمی بالاتر .

محصولات بدور لوله انگشتی های چرخ و فلک جمع می شوند	2ـ چرخ و فلک را بالا ببرید . 2ـ انگشتی های چرخ و فلک را کمی بیشتر بجلو خم کنید . 4ـ دور پروانه را با سرعت حرکت کمباین هماهنگ نمایید .
در پایین ترین وضعیت انگشتی های چرخ و فلک به تیغه گیر می کند	1ـ چرخ و فلک را بلند کنید ، در صورت امکان بوسیله پیچ رگلاژ جک چرخ و فلک را بلند کنید .
سنگ زیاد برداشته می شود	1ـ تعداد بلند کننده های محصول را کاهش دهید . 2ـ از برداشت محصولات غیر ضروری و خیلی کوتاه خودداری گردد . (محصولات خمیده و خوابیده باید به وسیله ی بلند کننده ها ، بلند شوند)
سنگها و سایر مواد خارجی موجب خرابی قطعات کوبنده می شوند	1ـ سنگ گیر را زود به زود تمیز کنید . 2ـ در زمینهای سنگلاخ محصولات کم ارتفاع و غیرضروی را برداشت نکنید .
دور کوبنده کم و زیاد می شود یا نامنظم است :	1ـ پولی و فنر سیلندر را که کشش تسمه انتقال نیرو را کنترل می کند دوباره تنظیم کنید . 2ـ موتور را چک کنید .
تاب خودرن یا ساییدن بیش از اندازه تسمه	1ـ آشغال و مواد زاید را از پولی پاک نمایید مخصوصاً از پولی تغییر دور . 2ـ سطوح لغزنده پولی های تغییر دور را تمیز و گریسکاری نمایید . 3ـ در صورتیکه تسمه ها روغنی شدند با محلول صابون بشویید. 4ـ دستگاههای مختلف کمباین را در دور کم موتور به حرکت درآورید و سپس موتور را به حداکثر دور برسانید . 5ـ کشش تسمه را کنترل کنید و در صورت لزوم محکم کنید .

خرمنکوب یا کوبنده ضعیف عمل می کند یا خوب کار نمی کند	1ـ فاصله چند کوبنده و کوبنده را کمتر کنید . 2ـ دور یا سرعت سیلندر را زیادتر کنید . 3ـ تنظیمات اولیه یا ضد کوبنده را انجام دهید (اگر لازم باشد) 4ـ قطعات تاب خورده کوبنده را تعمیر یا تعویض کنید . 5ـ فاصله بین کوبنده و ضد کوبنده را در قسمت ورودی و خروجی تنظیم کنید . 6ـ از قطعات و یا تجهیزات مخصوص خرمنکوب استفاده کنید . (اگر لازم باشد) 7ـ اگر لازم شد صفحات مقعر شکل کوبنده را درگیر کنید
شکستگی دانه	1ـ دور استوانه یا سیلندر را کاهش دهید . 2ـ فاصله بین سیلندر و نیم سیلندر را افزایش دهید . 3ـ دور سیلندر را برای محصولات معین کاهش دهید ، البته با استفاده از تجهیزات اختیاری (زنجیر). 4ـ صفحات مقعر شکل را خلاص کنید . 5 ـ سوراخ های الک ها را بازتر کنید و از الک هایی که دارای سوراخ های سایز بزرگتر هستند استفاده کنید . 6ـ کشش زنجیره و الواتور را تنظیم کنید .
کاه برها گیر کرده یا افت دور پیدا کرده و با چراغ روشن می شود .	1ـ دور شافت کاه برها را تنظیم کنید . 2ـ کشش تسمه انتقال حرکت یا نیرو به کاه برها را تنظیم کنید . 3ـ کاه برها یا شانه های آنها را از موادی که جمع شده تمیز کنید.
عدم تغذیه یکنواخت الک ها	1ـ کف سینی دانه و محصول تمیز گردد . 2ـ سیم های قسمت محفظه آماده سازی محصول که ممکن است کج شده باشند ، راست گردند .
سینی الک می کوبد	1ـ گرد و خاک و آشغال جمع شده را از محفظه پنکه پاک کنید . 2ـ تمام پیچ و مهره های نگهدارنده سینی الک را دوباره محکم کنید. 3ـ اجزایی که الک ها را نگهداری می کنند خوب محکم کنید . 4ـ پاتاقانها و بلبرینگهای سینی را تعویض کنید .
جمع شدن زیادی مواد در الک ها	1ـ دور سیلندر را کاهش دهید . 2ـ فاصله بین کوبنده و ضد کوبنده را بیشتر کنید . 3ـ فاصله کوبنده و ضد کوبنده را در انتها بیشتر کنید . 4ـ شکاف یا فاصله منافذ الک ها را تنظیم کنید . 5ـ جریان باد را بیشتر کنید . 6ـ جهت وزش باد را درست تنظیم کنید .
همراه دانه پوسته و آشغال وجود دارد	1ـ جریان وزش باد را افزایش دهید . 2ـ جهت وزش باد را درست تنظیم کنید . 3ـ سوراخ های الک ها را تنگتر انتخاب کنید . 4ـ از الک های مسطح با سوراخ های کوچکتر استفاده کنید . 5ـ کشش تسمه انتقال دور دستگاه را کنترل و در صورت نیاز تنظیم نمایید .
زیادی مقدار کاه و پوشال یا کاه ریزه در برگشتیها	1ـ جریان وزش باد را افزایش دهید . 2ـ دهانه الک ها را کم یجمع تر کنید . 3ـ دور استوانه را کاهش دهید . 4ـ در صورت امکان فاصله عقب نیم سیلندر یا ضد کوبنده را تغییر دهید . 5ـ به وسیله ی تنظیم کش تسمه انتقال دور ، دور لازم را کنترل کنید .
زیادی مقدار دانه ها در برگشتیها	1ـ الک های مسطح را تمیز کنید یا از الک های سوراخ پهن تر استفاده کنید . 2ـ سوراخ های الک ها را بازتر کنید .
زیادی مقدار مواد زائد و سبز در برگشتیها	1ـ دستگاه برش را تا حد امکان بالا ببرید ، بلند کننده های دانه باید محصول را از مواد زائد و سبز جدا سازند . 2ـ دهانه عقب الک را کمی تنگتر کنید .

دانه از پوست جدا نمی شود	1ـ دور سیلندر را افزایش دهید . 2ـ فاصله بین نیم سیلندر به سیلندر را کمتر کنید . 3ـ دو صفحه مقعر شکل اولیه را درگیر سازید . 4ـ اگر درگیر ساختن در صفحه اولیه نتوانستند رفع نقص نمایند بقیه صحات را نیز درگیر سازید . 5ـ منتظر باشید تا محصول خوب رسیده و آماده برداشت گردید. 6ـ تنظیمات اولیه ذکر شده در مورد ضد کوبنده یا نیم سیلندر را کنترل و در صورت لزوم مجدداً آن را تنظیم کنید .
الواتور مسدود می شود (چراغ افت دور مربوط به پاک کننده و الواتور برگشتی ها روشن می شود)	1ـ دریچه کف الواتور را باز کنید و مواد و اجسام را پاک کرده ، همچنین قسمت گلویی مارپیچ را باز نمایید . کمباین را با باز بودن دریچه بحرکت درآورید تا الواتور و مارپیچ کاملاً تمیز گردند . 1ـ امکان دارد مشکل با تنظیم و کشش زنجیر الواتور رفع گردد . 2ـ سعی گرد از تجمع زیاد مواد و برگشتنی بیش از اندازه مواد جلوگیری شود . 3ـ تسمه ایکه الواتورها را بحرکت درمی آورد تنظیم گردد .
تخلیه مخزن دانه خوب کار نمی کند و یا کلاً از کار افتاده است .	1ـ کشش تسمه (V) را تنظیم کنید . 2ـ کشش تسمه اصلی و تسمه انتقال نیرو به مارپیچ های تخلیه مخزن دانه را دوباره تنظیم کنید . 3ـ مهره چرخ دنده مخصوص مارپیچ تخلیه مخزن دانه را عوض کنید . 4ـ پره های اشتباه خم داده شده مارپیچ را دوباره بصورت دقیق خم کنید . 5ـ کشش زنجیر انتقال نیروی مارپیچ تخلیه را در آخر لوله تخلیه تنظیم کنید .

جو

جو

---

 جو

جو ، دانه ‌گیاهی ‌یک ‌ساله ‌از جنس‌ هُردئوم‌ (تیره‌گندمیان)، دارای ‌چندین ‌گونه، که ‌جو معمولی‌ با نام‌ علمی‌ هردئوم‌ وولگاره‌ یا هردئوم‌ دیستیکُم‌، از انواع‌ کاشته ‌شده ‌این ‌غله‌ مهم ‌است‌ که ‌از قدیم ‌خوراک ‌انسان ‌و حیوان ‌بوده ‌است‌(برای ‌وصف‌ مشروح‌ انواع‌ جو و نامهای ‌علمی و محلی ‌آنها در ایران‌ رجوع کنید به طباطبائی‌، کتاب‌ 1، ص90‌ـ124). در منطقه ‌گیاهْ جغرافیایی ‌ایران ‌سیزده‌ نوع‌ جو، شامل ‌گونه‌های ‌وحشی‌ و مزروع‌، گزارش‌ کرده‌اند. گونه‌های ‌مزروع‌ عبارت‌اند از: 1) هُردئوم‌ گلاوکم‌ که ‌هم‌ کاشته‌ می‌شود و هم‌ در زمینهای ‌بایر می‌روید؛ 2) ه. اسپونتانئوم‌ که‌ به ‌صورت‌ دیم ‌کاشته‌ می‌شود؛ 3) ه. دِستیکُم؛ 4) ه. وولگاره و 5) ه . آئگیسراس‌. تقریباً همه ‌این ‌گونه‌ها، به ‌جز گونه ‌آخر، علاوه ‌بر ایران‌، در افغانستان‌، مغرب‌ پاکستان‌، ترکمنستان ‌و مشرق‌عراق‌کاشته‌می‌شوند (برای‌شرح ‌و محل‌ دقیق ‌رویش‌ هریک‌ از انواع‌ رجوع کنید به بور، ش‌17، ص‌232ـ243).

واژگان‌. جو در فارسی‌میانه‌ jaw (مکنزی، ذیل‌واژه‌)؛ در اوستایی‌ yava (بارتولومه، ستون 1265ـ1266)؛ در بعض‌ زبانها و گویشهای ‌ایرانی‌، از جمله ‌کردی‌ jo (شرفکندی‌، ذیل ‌واژه‌)، لریjō (ایزدپناه‌، ذیل‌واژه‌)، گیلکی‌ jo (سرتیپ‌پور، ذیل‌ واژه‌) و بلوچی‌ jō و jav (هرن‌، ذیل ‌واژه‌)؛ در نواحی ‌ترکی ‌زبان arpa (ثقفی‌، ذیل ‌واژه‌) و در عربی‌ شَعیر خوانده ‌می‌شود.پیشینه ‌شناخت‌ و کاشت‌.

 جو یکی‌ از نخستین ‌غله‌های ‌کاشته ‌شده ‌است‌. بعضی‌، خاستگاه ‌آن ‌را غرب‌آسیا می‌دانند. بقایای ‌نیم‌سوخته‌ جو در گورهایی ‌در آسیای‌صغیر یافته شده ‌که‌ متعلق ‌به 3500 سال ‌پیش‌ از میلاد است‌( آمریکانا، ذیل‌"Barley" ). به ‌احتمال‌ دیگر، کاشت ‌جو در بلندیهای‌ اتیوپی‌ و در جنوب‌شرقی‌ آسیا از دورانهای‌ پیش ‌از تاریخ ‌آغاز شده‌است و گمان‌می‌رود که ‌پنج‌هزار سال‌ پیش‌ از میلاد در مصر کاشته‌ می‌شده‌ است‌( بریتانیکا، ذیل‌ "Barley" ؛ قس‌ طباطبائی‌، همانجا). در ایران ‌کاشت‌جو، مانند کاشت ‌گندم‌، به‌ آغازِ کشاورزی‌ باز می‌گردد. در منطقه‌ موسوم‌ به ‌هِلالِ خَصیب ‌نوعی‌جو وحشی‌(همان‌ هردئوم‌ اسپونتانئوم‌) یافت‌می‌شود. به‌ طور کلی‌جوهای‌ وحشی‌، از جمله‌ نوع‌ مذکور که‌ تنها سَلَف ‌همه‌ شکلهای‌ مزروع‌ است‌، در شمال ‌شرق‌ ایران‌ و شمال‌ افغانستان ‌تا کوههای ‌هندوکش‌ گسترده‌اند ( د. ایرانیکا، همانجا).

یکی‌از کهن‌ترین ‌اَسناد در باره ‌جو، به ‌عنوان ‌غله‌ای ‌مهم‌ در زندگی‌آدمیان‌، حُکمی‌است ‌که‌ در عهد عتیق‌(سِفْرِ لاویان‌، 27:16) در باره ‌ارزیابی‌ هر قطعه‌ زمین‌ بر اساس ‌مقدار جو موردنیاز برای‌ کِشت ‌آن ‌آمده ‌و ظاهراً حاکی ‌از وسعت‌ سطح ‌زیر کشت‌ جو در آن‌ روزگار است‌. همچنین ‌در عهد عتیق‌ آمده‌ که‌جو هم‌ برای‌ تهیه ‌نان‌(سِفْرِداوران‌، 7:13) و هم‌ برای‌ خوراک‌ چهارپایان (کتاب‌ اول‌پادشاهان‌، 4:28) کاشته‌می‌شده‌است‌. تصویر سه‌ سنبله‌جو منقوش‌ بر روی ‌سکه‌ای ‌از دوران‌آگریپای‌اول‌، پادشاه‌ یهود (41ـ44 میلادی‌؛ رجوع کنید به د. جودائیکا، ذیل‌"Barley" )، نیز دالّ بر اهمیت‌ این‌غله ‌در زندگی‌مردم ‌آن‌روزگار است‌. گیاهداروشناسان ‌دوره‌اسلامی‌، گندمی‌ وحشی‌ به ‌نام‌ سُلت‌(شُلت‌، کُلتا) را، به ‌اشتباه‌، نوعی‌ جو پنداشته‌اند. شاید دینوری (سده‌ سوم‌) نخستین ‌کسی ‌بوده‌ که ‌چنین‌ اشتباهی‌کرده‌است‌(رجوع کنید به ج‌2، ص‌42، ش‌527) و پس ‌از او در کتاب‌ الفلاحه‌النبطیه‌، تألیف ‌یا ترجمه ‌ابن‌وحشیه‌(سده‌چهارم‌؛ ج‌1، ص‌424ـ425)، با کلماتی ‌حاکی ‌از عدم‌ اطمینان ‌آمده ‌است‌ که‌ در بابِل ‌نوعی‌جو به‌ نام‌ کلتامی‌روید که ‌می‌گویند همان‌ شعیر رومی (= خَنْدَروس‌ ) است‌، به ‌ظاهر شبیه‌ گندم ‌است ‌اما سفتی‌ گندم ‌را ندارد و مانند جو متخلخل‌ است‌ و می‌افزاید که ‌در زبان ‌یونانی ‌این ‌گیاه‌ نامی‌ دارد که‌ نه‌ شبیه‌ نام‌ جو است‌ و نه ‌مانند نام‌ گندم‌ (محتملاً اشاره ‌او به‌ همان‌«خندروس‌» است‌). پس‌از او دیگران ‌نیز همین‌اشتباه ‌را تکرار یا از ابن‌وحشیه‌ نقل‌ کرده‌اند، از جمله‌ ابن‌سینا (ج‌1، کتاب‌2، ص‌746) و ابن‌عَوّام‌(ج‌2، ص‌46). مایرهوف‌، در شرح‌ خود بر کتاب‌ اسماء العقّارابن‌میمون‌(سده‌ششم‌)، در باره‌ هویت ‌سلت‌ نوشته‌ است‌: «سلت‌ گونه‌ای ‌گندمِ وحشی‌ شبیه ‌به‌ جو است‌» (ش‌، ص‌131ـ 132).طبع‌ و خواص‌ جو

. بقراط (ح 460 ـ ح 370 ق‌م‌) در کتاب ‌الامراض‌الحادّه‌، از آنچه‌ از جو به‌ دست‌می‌آید به ‌ذکر کشک‌ جو بسنده‌کرده‌ و آن ‌را بهترین‌غذا برای ‌بیماریهای‌ سخت‌دانسته‌، زیرا دارای ‌ده ‌ویژگی‌است‌که ‌به ‌گفته ‌او در چیز دیگری‌ جمع‌ نمی‌شوند، از جمله‌ لزوجت‌، نرمی‌ و رطوبت ‌معتدل ‌که‌عطش ‌را رفع‌می‌کند(به ‌نقل‌ ابن‌بیطار، ج‌4، ص‌135). به ‌نوشته ‌دیوسکوریدس‌ (سده‌اول‌میلادی‌) در هیولی ‌الطبّ فی‌ الحشائش ‌و السموم‌ (ص‌176)، غذائیت ‌جو از گندم ‌کمتر است ‌و به‌ سبب‌ وجود مادّه‌ای ‌مغذّی ‌که‌ هنگام‌ جوشیدنِ جو از آن‌ خارج‌ می‌شود، غذائیت‌ آبِ جو (ماءالشعیر) از جو بیشتر است‌ و مانع‌از خشکی‌نای ‌و جراحت‌آن‌می‌شود. به‌عقیده‌جالینوس‌(129ـ 199 میلادی‌) طبع‌جو سرد و خشک ‌در درجه‌اول‌ و خشکانندگی ‌سَویقِ(= آرد بوداده‌) جو بیش‌ از جو است‌(به ‌نقل ‌ابن‌بیطار، ج‌3، ص‌ 62). ماسَرجویه‌(سده‌ دوم‌) طبع‌جو را سرد در درجه‌ دوم‌ و خشک ‌دانسته‌، اما گفته ‌است ‌که ‌جو پوست‌کنده‌، خشکاننده (مجفّف‌) نیست‌ و نوشیدن ‌ماءالشعیر را نیز برای ‌از بین‌بردن‌لک‌ و پیس‌ مفید دانسته‌ است‌(به‌ نقل ‌رازی‌،1374ـ1390، ج‌21، قسم‌1، ص 100). به‌ نظر محمدبن‌زکریای رازی‌(250ـ313) طبع‌جو به‌ اعتدال‌ نزدیک‌تر است‌ تا به ‌سردی‌. جو نفّاخ ‌است‌ و برای‌کسانی‌ که از بیماریهای‌ناشی ‌از سردی‌ و قولنج ‌رنج‌ می‌برند مضر و برای ‌لاغر شدن‌و نیز برای‌کسانی‌ که ‌گرم‌ مزاج‌اند مفید است‌(1408، ص‌122). وی‌غذائیت ‌نان‌جو را نیز کمتر از نان‌گندم‌ دانسته‌است‌(ص‌125). به‌ عقیده‌ ابن‌وحشیه‌( الفلاحه‌النبطیه‌، ج‌1، ص‌421)، جو از گندم‌سردتر و مرطوب‌تر و خونی ‌که ‌از آن‌ به‌ وجود می‌آید کمتر از خون‌ حاصل‌ از گندم ‌است‌. وی ‌از نوشیدنی دیگری ‌به ‌نام «ماء دشیش‌» یاد کرده (همان‌، ج‌1، ص‌422) که ‌ظاهراً لعابِ حاصل از جوشاندن ‌جو در آب‌است‌. اَخَوینی ‌بخاری‌(متوفی‌ح 373) در نکوهش ‌آشامیدن‌ فقّاع ‌و شَلماب‌/ شِلماب‌(نوعی‌مُسکر که‌ از گندم‌ می‌گرفتند)، به ‌نقل ‌از پزشکان‌ پیشین ‌یا هم‌عصر خود، گفته‌است‌این‌دو سبب‌پدیدآمدن‌سودا، استسقا و ابتلا به ‌جذام‌می‌شوند و معده‌ را ضعیف‌می‌کنند (ص‌168ـ 169). به ‌نوشته‌ ابن‌بُطْلان‌بغدادی‌(سده‌پنجم‌)، جو برای ‌قوّت‌دافعه ‌سودمند و برای‌ درد شکم ‌مضر است‌ و اگر دانه‌جو تیره‌ رنگ‌ باشد برودتش‌ کمتر است‌. وی‌ پس‌ از ذکر طرز تهیه ‌کشکاب (جو خیس‌کرده ‌و پخته ‌که‌ کف ‌آن ‌را بگیرند)، در باره‌خواص ‌آن ‌گفته‌ است‌: «هم دفع‌ را تسهیل ‌می‌کند و هم‌ مُدرّ است‌و به‌ سبب ‌رطوبت ‌موجود در آن‌تشنگی ‌را رفع‌می‌کند» (ص24- 25). به ‌عقیده ‌اسماعیل‌بن‌ حسن‌جرجانی‌(متوفی‌530؛ ص‌131) نان‌جو زودتر از معده ‌و روده‌ها بیرون ‌می‌رود، به‌ همین‌سبب‌مزاج ‌را نرم ‌می‌کند، اما مصرف‌ مداوم‌ نان‌ جو بدن‌ را سرد می‌کند. ابن‌بیطار (ج‌3، ص‌63) از ترکیبی‌ متفاوت ‌یاد کرده‌است ‌که ‌ماهیت ‌آن‌ معلوم‌ نیست‌: «خمیرترش ‌آن‌[جو] را با شیرترش‌ مخلوط‌ کرده‌می‌گذارند یک ‌شب‌ بماند و سپس‌می‌نوشند. عطش‌ناشی‌ از تب ‌و گرمای‌معده ‌را فرو می‌نشاند.» به‌ عقیده‌ داوود انطاکی‌(متوفی‌1008؛ ص‌305) خوردن‌جو در بهار و تابستان ‌برای‌ کاستن‌ از غلیان‌ خون‌ و التهاب ‌صفرا و عطش‌ مفید است‌. به ‌نوشته ‌حکیم مؤمن‌(سده‌یازدهم‌؛ ص‌165)، مخلوط ‌شکر و سَویقِ جو بهترین‌غذا برای‌ کودکان است‌.

جو در احادیث ‌و روایات‌. درباره‌ جو روایات ‌بسیاری‌ آورده‌اند، از جمله‌ مجلسی‌ در بِحار الانوار از امام‌صادق‌ علیه‌السلام ‌نقل ‌کرده‌است‌: «اگر خدا چیزی‌ را شفابخش‌تر از جو می‌دانست ‌آن‌ را غذای ‌پیامبران ‌قرار می‌داد» (ج‌63، ص‌255، نیز رجوع کنید به ج‌59، ص‌279). در منابع ‌فقهی‌، آشامیدن ‌آب‌جو یا فقّاع ‌که‌ از جو به ‌دست‌می‌آید و سُکرآور است‌، حرام‌است ‌و این ‌غیر از ماءالشعیر است ‌که ‌از جوشاندن‌جو حاصل‌ می‌شود و مُسکر نیست‌(رجوع کنید به توضیح المسائل‌ مراجع‌، ج‌1، ص‌89 ـ 90؛ فقاع‌*).

کاشت‌ جو در ایران‌. طبق ‌آمار وزارت‌ جهاد کشاورزی ‌در سال ‌زراعی‌1380ـ1381 ش‌، سطح‌ زیر کشت‌جو در ایران‌، حدود 67ر1 میلیون‌هکتار و میزان ‌تولید جو حدود 08ر3 میلیون ‌تُن ‌برآورد شده‌است‌(ایران‌. وزارت‌جهاد کشاورزی‌، ج‌1، ص‌23). میزان ‌واردات ‌این ‌محصول‌ نیز، در 1380 ش‌ طبق‌ آمار گمرک‌ جمهوری‌ اسلامی ‌ایران‌(ص‌18) 63ر260 ، 924 تن ‌بوده ‌است.

امروزه‌ مهم‌ترین ‌کاربرد جو در صنایع‌غذایی‌، تهیه ‌مالت‌ و عصاره‌ مالت‌است‌ که ‌مادّه ‌اصلی‌ در تهیه ‌بعضی‌ آشامیدنیها و غذاهاست‌ (برای ‌طرز تهیه ‌و موارد استعمال ‌مالت ‌و عصاره ‌آن‌ رجوع کنید به زرگری‌، ج‌4، ص‌702ـ 705). دانه ‌نیمکوب‌ جو نیز در تهیه ‌برخی ‌از آشها به‌ کار می‌رود.

جو در ادبیات ‌فارسی‌. در ادبیات ‌فارسی‌ هرجا سخن ‌از جو رفته‌ بیشتر منظور نشان‌ دادن ‌ناچیزی ‌و کم‌بهایی‌ شی‌ء موردنظر بوده‌است‌(مثلاً رجوع کنید به حافظ‌، ج‌1، ص‌680، 814). جو در ادبیات‌عامیانه ‌فارسی‌نیز در مثلها و اشعار بسیاری ‌به ‌کار رفته ‌است‌، مانند «گندم‌ نمای ‌جو فروش‌» (برای‌ تمثیلها و باورهای‌عامیانه ‌در باره ‌جو رجوع کنید به شاملو، ذیل ‌واژه‌).
منابع‌:

روش کشت درهم ، مزایا ، احتیاطات و مراقبتهای لازم

روش کشت درهم ، مزایا ، احتیاطات و مراقبتهای لازم

---

عبارت است از رویاندن دو محصول یا بیشتر به طور هم زمان در یک زمین. در این روش افزایش تعداد محصول با استفاده از هر دو بعد زمانی و مکانی است، در تمام دوران یا بخشی از رشد محصول، رقابت بین گیاهان وجود دارد و کشاورزان درهر زمان بیشتر از یک محصول را در یک زمین مراقبت ومدیریت می کنند.

این روش انواع مختلفی دارد.
اگر رویاندن دو محصول یا بیشتر به طور همزمان در یک زمین ولی به صورت مخلوط باشد و هیچ گونه ردیف مشخصی وجود نداشته باشد، مثل کشت مخلوط یونجه جو در پایـیز ، آن را روش کـشت مخـلوط می گویند ولی اگـر به صـورت ردیفی باشـد که به طـور معمول این ردیفها متناوبند، مثل کشت برنج وذرت، ذرت و سیب زمینی و یا ذرت ولوبیا چشم بلبلی آن را کشت درهم ردیفی می گویند. چنانچه این کشت در نوارهای باریکی با شد که به طور معمول نیز متناوبند آن را روش کشت درهم نواری می نامند

-در آمد اضافی
2- به حداقل رساندن خطرات احتمالی
3- بهبود شرایط تغذیه گیاه
4- مبارزه با علف های هرز
5- مدیریت بهتر نیروی کار موجود
6- حد اکثر استفاده از منابع موجود
7- کاهش خطرات احتمالی ناشی از افت قیمت محصول
8- شیوع کمتر بیماری
9- حفاظت خاک
10- استفاده فشرده ازکشاورزان
11- حفظ حاصلخیزی خاک
12- به حد اکثر رساندن سود.

1- انتخاب کشت در هم مشروط به داشتن آب وامـکانات آبیاری، کودهـای شیمیایی، وسـایل و تجـهیزات مبارزه با آفات و بیماری ها به مقدار کافی است.


2- گیاه همراه بایستی در شرایط معمولی به طور مستقل رشد کند و برای زراعت اصلی ایجاد مزاحمت ننماید.


3- ارقام مناسب ومقاوم به بیماری ها باید به کار گرفته شوند.


4- ضوابط و معیارهای حفظ نباتات باید رعایت شوند.


5- فنون کشاورزی مطلوب مثل کشت جوی و پشته ای ، آبیاری نشتی وغیره بایستی بر طبق نیاز گیاهان و دوران رویش در نظر گرفته شوند.


6- گیاه همراه نباید حالت تجاوزگری و تهاجمی دا شته باشد.


7- گیاه همراه بایستی سالم باشد، در غیر این صورت ممکن است زیان برساند.


گیاهان همراه که در کشت درهـم با ذرت دانه ای مناسب گزارش شده اند عبارتـند از: لوبیـا چشـم بلبلی، سویا، ماش سبز، سیب زمینی، بادام زمینی، کرچک آفتابگردان وانواع لوبیا. در زراعت ذرت علوفه ای معمولا از لوبیای چشم بلبلی و سویا برای کشت درهم استفاده می شود.