نقش کرم خاکی در تغذیه آبزیان

استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع ماهیان پرورشی
استفاده از کرم خاکی به صورت زنده و یا خشک ، در تغذیه آبزیان حائز اهمیت می باشد .ترکیبات مناسب اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه و اسیدهای آمینه ضروری و وجود امگا ۳ زیاد در این موجود ، استفاده از آن را نسبت به منابع گیاهی متمایز ساخته است. (۲۰۰۱ ، Ng et al )هضم و جذب آسان کرم خاکی ، علاوه بر دیگر خصوصیات مفید آن ، استفاده از آن را در پرورش دوران نوزادی و لاروی انواع آبزیان کاربردی ساخته است ng و همکاران ( ۲۰۰۰ ) جهت تغذیه بچه ماهیان انگشت قد گربه ماهی آفریقایی Clarias gariepinus ، از کرم خاکی استفاده کردند . نتیجه این تحقیق نشان داد که بچه ماهیان تغذیه شده با کرم خاکی رشد سریع تر و درصد بازماندگی و مقاومت در برابر استرس نسبت به بچه ماهیان گروه شاهد که از کرم خاکی تغذیه نکرده بودند نشان دادند.

● استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع سخت پوستان
از کرم خاکی در تغذیه پست لارو میگو جهت افزایش رشد و نیز تسریع تخم ریزی در میگوهای مولد استفاده شده است . از این موارد می توان به تغذیه پست لارو میگو ی پا سفید غربی Penaeus vannamei و میگو بزرگ آب شیرین Macrobrachium rosenbergi از انواع کرمهای کم تار از جمله کرم خاکی اشاره کرد . در این موارد ، اشتیاق بالای پست لارو به تغذیه از کرم و نیز افزایش نرخ رشد میگوها ، قابل توجه بود ( ۲۰۰۲ ، Correia et al ؛۱۹۹۸ ،Apolinario et al )
، اندازه کرم خاکی نیز عامل بسیار مهمی میباشد که باعث استفاده مستقیم از کرم در تغذیه آبزیانی که دهان بزرگی دارند( مانند ماهیان خاویاری) می گردد. همچنین چون کرم تا مدتها در آب قدرت حرکت دارد، می توان از آن به صورت زنده در تغذیه آبزیانی که با تاخیر به سمت غذا می روند نیز استفاده نمود. ولی در مورد کرم سفید ، به علت کوچکی آن این عمل با مشکل مواجه می باشد . تولید کرم خاکی ساده بوده و تجهیزات بسیار کمی لازم دارد که تولید کرم خاکی با هزینه کم را امکان پذیر می سازد . ولی تولید سایر غذاهای زنده کرمی شکل مانند کرم سفید ، لارو کرم خونی و توبیفکس هزینه و امکانات بیشتری نیاز دارد. با مقایسه درصد پروتئین انواع غذاهای ذکر شده مشخص است که بعد از Tubifex،کرم خاکی بیشترین میزان پروتئین و خاکستر و درصد متعادل چربی را دارد ( جدول شماره ۱ ) و مقایسه فاکتورهای تغذیه ای آن مانند پروتئین ، چربی ، خاکستر ، NFE ، انرژی و ... در مجموع ارزش تغذیه ای کرم خاکی را بارز می سازد . این ام حتی با مقایسه میزان اسیدهای آمینه و چربضروری ( جدول شماره ۲ ) مشخص می گردد.
استفاده از کرم خاکی با توجه به اندازه های متفاوت آن در دوره های مختلف زندگی ، محدود به سن خاصی از آبزی نبوده و با توجه به اهداف و امکانات کارگاه پرورش آبزی ، از کرم بالغ ، جوان ، نوزاد و حتی کوکون (تخم) کرم می توان استفاده نمود. ولی به طور مثال در مورد کرم سفید ، به علت کوچکی آن ، تنها در دوران لاروی و نوزادی آبزیان می توان از آن استفاده نمود و با رشد آبزی ، به اینکه موجود به دنبال غذاهای بزرگتر و مناسب با اندازه دهان خود می گردد استفاده از کرم سفید منطقی و کاربردی نمی باشد.
در صورت استفاده از کرم خاکی به صورت خشک ، تهیه آن به صورت آرد ،بسیار ساده تر و به صرفه تر از تهیه آرد کرم سفید و یا آرد سایر کرمها می باشد . تهیه آرد کرم سفید ، با توجه با هزینه بالای تولید کرم و نیز کوچکی آن ، از نظر اقتصادی به صرفه نمیباشد ( شکوریان ، ۱۳۷۲ ) .همچنین ضریب تبدیل غذایی کرم سفید ۳ ( آذری تاکامی ،۱۳۷۸) و ضریب تبدیل غذایی کرم خاکی ۲ (صفر خانلو و همکاران ۱۳۸۳ ) می باشد . بدین معنی که تعداد بیشتری کرم سفید که گرانتر نیز تولید می شود ، برای رشد آبزیان پرورشی ، نیاز می باشد . از این رو استفاده از کرم خاکی در آبزی پروری می توان در مقایسه با سایر غذاهای زنده ، مفیدتر ، انعطاف پذیرتر نسبت به پرورش و نیز ارزانت باشد.
● نحوه تهیه کرم خاکی
کرم خاکی مورد نیاز برای استفاده در آبزی پروری برحسب میزان نیاز ونیز شرایط آب وهوایی منطقه , می تواند از طریق جمع آوری از طبیعت یا پرورش تهیه گردد . در هر دو حالت تهیه وتولید آنها نسبت به سایر غذاهای زنده بسیار ارزانتر و کم زحمت تر خواهد بود .
▪ جمع آوری از طبیعت  

نیازهای غذایی ماهی هامور

ماهی هامور، از خانواده SERRANIDAE می باشد که گونه های متعددی را دارااست.

این ماهی یک ماهی مردم پسندی است که به صورت دریایی در آسیای جنوب شرقی و قسمتهایی از خاورمیانه مثل کویت پرورش داده می شود، این ماهی به شکل زنده متقاضی زیادی در سوپرمارکتها داشته و با قیمت بالایی در ککشور هنگ کنگ به فروش می رسد، گونه Epinephelus akaara (هامور قرمز) در هنگ کنگ به عنوان یک سمبل موردنظر بوده و در مراسم جشنها و عروسیها برای شام سرو می گردد (Tseng and Ho, 1988).

هامور ماهیان، ماهیان تنبلی هستند که رفتارهای طبیعی شان اغلب در مناطق صخره ای، اعماق دریاها و قفسهایی که پرورش داده می شوند مطالعه شده است. تنبلی هامور ماهیان کمک می کند تا انرژی موردنیاز خود را کسب نمایند. هامورماهیان تغییرات شوری 15 تا 45 ppt را تحمل کرده و دمای مناسب 22 تا 28 درجه سانتیگراد را برای پرورش ترجیح می دهند 

&Hildelorand Longly در سال 1941، گزارش کردند که تغذیه گونه E.morio در طی شب و روز و آن هم از روی بی میلی صورت می گیرد. گونه E.akaara قبل از غروب خورشید تغذیه می کند در صورتیکه هامور قرمز پرورشی تغذیه اش به یک رفتار غذایی خاص محدود گشته است. هامور ماهیان در محیط های پرورشی به رفتارهای غذایی خو گرفته و آموزش می بینند، به شکلی که می توانند با احساس صدای انداختن غذا و یا کوبیدن به روی یک الوار چوبی در کنار قفس جمع شوند، هامور ماهیان در طبیعت، به غذا مشکوک می باشند به شکلی که اگر غذا را در دریا ببینند، به سمت آن حرکت نمی کنند و اگر هم تصمیم حرکت به سمت غذا نمایند این عمل فقط توسط یکی از آنها انجام می شود. نظر به این رفتار غذایی خاص هامور ماهیان معمولا به صورت توأم با شانک (sea bream) پرورش داده می شوند و شانک نقش یک محرک برای تغذیه هامور را ایفاء می کند.

هامور ماهیان استعداد بالقوه ای در پرورش داشته و از این رو رشد سریعی دارند ، غذاهایپلیت شده را به آسانی می پذیرند و با موفقیت می توانند در اسارت تخم ریزی نمایند. آنها همچنین از ارزش بازاری بالایی برخوردارند. ماهی هامور به طور معمول از ضایعات ماهیها به عنوان یک منبع غذایی استفاده می کند ولی افزایش قیمت، کمبود ذخیره، تنوع کیفیت و شاخصهای نسبت ضریب تبدیل غذایی باعث می شود تا آشغال ماهی به عنوان یک ماده غذایی لایق و مقرون به صرفه منظور نگردد. بنابراین توسعه فرمولاسیون غذایی برای این گونه از ماهیها مهم بوده و بایستی در مورد آن کارهای بیشتری صورت گیرد.

نیازهای غذایی هامور ماهیان:

نیازهای پروتئینی لازم در جیره غذایی ماهیان دریایی گوشت خوار از قبیل هامور ماهیان به طور نرمال زیاد است. سطح پروتئینی در جیره غذایی E.tauvina در حدود 50 درصد تخمین زده شده است (Teng etal, 1977). Sukhawony و همکاران در سال 1978 آزمایشاتی را بر روی دو گروه از اندازه های گونه E.tauvina (30-20 گرم و 70-60 گرم) با رژیم غذایی متنوعی از سطوع پروتئینی (50 و 45، 40 ،30 درصد) انجام دادند و بهترین رژیم غذایی را غذای حاوی 50 درصد پروتئین گزارش کردند. Teng در سال 1979 گزارش کرد که میزان مناسب پروتئین در جیره غذایی E.salmoides را به میزان 60 درصد می باشد و Wonysomnuk و همکاران در سال 1978 مشاهده کردند که این ماهی در سایزهای کوچک تمایل بیشتری برای جذب پروتئین دارد. Teng و همکاران در سال 1978 گزارش کردند که میزان نرمال پروتئین در رژیم غذایی ماهیان با وزن 70-65 گرم موجود در خورها مثل E.salmoides که از رژیم غذایی مرطوب تغذیه می کنند به میزان 40 درصد از وزن خشک جیره غذایی مورد نظر است. انرژی موجود در این میزان پروتئین 3302 کیلو کالری است که بر اساس وزن خشک محاسبه شده است. بر همین اساس ارزش انرژی 9/3،8 و 6/1 کیلوکالری برای پروتئین،لیپید و کربوهیدرات منظور شده است. در سال 1991 Tucker نسبت مناسب پروتئین به انرژی را برای گونه E.tauvina با وزنهای 60 تا 130 گرم گزارش کرد و در سال 1987 New ، سطح مناسب چربی را در رژیم غذایی هامور در حدود 14 در صد جیره غذایی بیان نمود .

نیازهای ویتامین و موادمعدنی هامور ماهیان:
 

ماهی مخرج لوله ای

ماهی مخرج لوله ای یک ماهی کوچک، دوست داشتنی است که چرخه زندگی این ماهی از نظرعلم شیلات بسیار جالب و قابل توجه است.

پراکنش: ماهی مخرج لوله ای بطور متداول سراسر اروپا از شمال شرقی فرانسه به سمت شرق ،اما این ماهی در شمال فرانسه وایتالیا وجود ندارد، این ماهی در دریاچه های کوچک ، مکان های علفزازی، استخر ها و کانال ها وگاهی در آب های عمیق ، در آب های آرام رودخانه های زمین های پست با بستر علفی پراکنده به خوبی دیده می شود، از جمله وجود صدف ها در محل زندگی وسکونت ماهی مخرج لوله ای ضروری می باشد.


ماهی مخرج لوله ای یک ماهی خیلی کوچک با بدنی فشرده وپهن است ودر قسمت عمیق ترین ارتفاع بدن در جلوی باله پشتی، اندکی کوهان دار می باشد. فلس ها در این ماهی بزرگ است.باله مخرجی وپشتی نسبت به بدن نسبتاٌ بزرگ می باشد، باله دمی نیز این چنین می باشد.خط جانبی در این ماهی کوتاه است وتا اول فلس های 5 و6 از عقب سر پوش آبششی ادامه دارد.

پشت این ماهی به رنگ خاکستری –زیتونی یا قهوهای – زیتونی است، پهلوها نقره ای با یک حالت ارغوانی روشن یا صورتی کم رنگ دیده می شود وشکم سفید نقره ای رنگ می باشد.یک نوار نقره ای روشن یا نوار سبز- آبی رنگین کمانی در طول خط میان بدن از باله مخرجی تا باله دمی دیده می شود. باله ها به رنگ خاکستری کم رنگ با اندکی نارنجی رنگ دیده می شود.عنبیه طلایی رنگ است ورگه های قرمز روی سطح بالایی آن دیده می شود.

در طول فصل تولید مثل ماهی نر روشن تر استف پهلوها نقره ای رنگین کمانی تر می شود وروی سر بر آمدگی سفید ایجاد می شود.باله مخرجی و پشتی در این ماهی قرمز- نارنجی و باله شکمی لبه های سفید- لعاب ویژه ایجاد می شود.


شکل زیر: رابطه بین ماهی مخرج لوله ای و صدف دو کفه ای یک نمونه از رابطه زندگی همزیستی است که این دو گونه های متفاوت جاندار، به هم دیگر منفعت می رسانند.

رفتار پرورشی وچرخه زندگی :
این ماهی در ماههای فروردین و اردیبهشت با توجه به وجود حضور صدف های دوکفه ای آب شیرین تخم ریزی می کند.تجربیات نشان می دهد که تعداد اندک صدف های دوکفه ای نقش به سزایی در رهاسازی تخم در این ماهی دارد.نرها در زمان تولید مثل رنگ آنها تغییر می کند و در ماهی ماده نیز یک لوله تخم ریزی یا مجرای تخم برازقسمت مخرج شان ایجاد می شود. این لوله تخم برحتی به 6 سانتی متر طول می رسد،که درست برابرطول بدنشان است.

نر ها صدفی را که در بستر آب است را انتخاب می نمایید. اوصدف مورد نظر را کنترل وبه خوبی محافظت می کند. سپس ماهی ماده را برای تخم ریزی تحریک به جفت گیری ماده می کند. ماهی نر در این زمان با اظهار عشق بازی در اطراف صدف مورد نظرماهی ماده را آماده برای تخم ریزی می نماید . ماهی ماده با توجه به تحریکات از طرف ماهی نر لوله تخم ریزخود را وارد شکاف صدف دو کفه ای می نماید.

ماهی ماده تخم های نسبتاٌ بزرگ به نسبت 25درصد بدن ( قطر بیشتر از 5/3) تولید می نماید. این تخم ها به رنگ قهوه ای کم رنگ می باشند که در داخل قسمت جبه صدف دو کفه ای تزریق می نماید که به آبشش صدف می چسبند.سپس نرها میلت خود را می ریزند که در میلت اسپرم وجود دارد و این اسپرم ها نا خود آگاه از طریق لوله تنفسی مکیده می شوند و وارد حفره صدف می شود و تخمک ها را بارور می سازند.

یک ماهی ماده معمولاٌ بیشتر از چهار عدد تخم تولید می کنند و ماکزیمم تخمی که تولید می کنند به 100 عدد می رسد .که در مقایسه با دیگر گونه های خانواده کپور ماهیان این تعداد بسیار کم است ، اگرچه تخم این ماهی در داخل صدف به خوبی حفاظت می شود.

تخم ها بعد از سه تا چهار هفته هچ می شوند و دو تا سه روز بعد ، لاروهای این ماهی که به10 میلی متر طول دارند، در داخل صدف به شنا و جنب وجوش می پردازند.

جالب اینجاست که در فصل تولید مثل صدف دو کفه ای ،لارو های تولید شده) (Glochidiaاین صدف به پوست یا آبشش ماهی مخرج لوله ای می چسبند واین صدف یک دوره از زندگی خود را روی بدن ماهی سپری می کند.لاروهای این صدف ذر طول شنا وحرکات ماهی از بدن ماهی جدا می شود و در این راه به بدن والدین خودشان می چسبند.در این عمل ، ماهی مخرج لوله ای کمک شایانی به پراکنش جمعیت های صدف دو کفه ای می نماید.

رفتار تغذیه ای و رژیم غذایی:
این ماهی در اکثر دوران زندگی از جلبک های میکروسکوپی روی تخته سنگ ها وعلف های نرم و علف های بستر آب می چرند.آنها همچنین بی مهرگان کوچک مثل لارو های حشرات آبزی بویژه پشه های ریز وکرم ها را می خورند .این ماهیان زمانی که درجه حرارت آب به حد پایین در حد 8-6 درجه سانتی گراد می رسد ، تغذیه آنها متوقف می شود و آنها در جای عمیق آب به خواب زمستانی می روند وتا حدودی به ندرت از علف های معلق آبزی تغذیه می نمایند.

رشد وقد کشیدن:
در اولین سال زندگی ، این ماهی از 10 میلی متر به 4-3 سانتی متر می رسد ودر دو تا سه سال بالغ می شوند که در این زمان اندازه ماهی به 6 سانتی متر می رسد.این ماهیان در آکواریوم و استخر های داخل باغات ، آنها گاهی تا شش سال نیز زندگی و رشد می نمایند و در این مدت طول آنها به 5/8 سانتی متر می رسد. اما در حالت وحشی و طبیعی این ماهیان به ندرت به بالاتر از چهار سال زندگی می کنند.

شکارچیان: ماهیان دیگر ، شامل اردک ماهی ، ماهی سوف و ماهی سوف zander هستند که از شکارچیان اصلی این ماهی محسوب می شوند. البته این ماهیان توسط حواصیل ها در منطقه آب های کم عمق شکار می شوند . در آب های تیره ویا آب های خیلی علفی ، ماهی مخرج لوله ای از دید پرندگان مخفی می شوند و پرندگان به ندرت می توانند آنها را صید نمایند.

وضعیت حفاظت از ماهی مخرج لوله ای:
این ماهی در مناطقی که ماهی کلمه(Roach) به فراونی دیده می شود این ماهی نیز به تعداد زیاد دیده می شود. این ماهی که شرایط محیطی مناسب وجود داشته باشد ، وجود دارد

هوادهی در مزارع پرورش ماهی

هوادهی یک روش مکانیکی جهت حل کردن هوا در آب به شمار می رود.

این مهم با افزایش سطح تماس بین آب وهوا بدست می آید. درطبیعت باعملکرد باد وامواج در آبهای ساکن پشت سدها و دریچه ها ودریاها واقیانوس ها رخ می دهد. همینطوربه وسیله ی حرکت جریان آب وسرعت وریزش آب درچشمه ها ورود خانه ها وکانال های با شیب مناسب،عمل هوادهی انجام می گیرد.

به طور کلی در طبیعت دو پدیده انتشارDiffusion)  و فتوسنتز منابع (تامین اکسیژن مورد نیاز آبزیان می باشد.

افزایش سطح تماس ببین آب وهواباعث حل شدن مقادیربیشتری از هوا در داخل آب می شود وازطرف دیگر به انتقال گازهای مضرازآب بهداخل هوا کمک می کند.بنا بر این انتخاب مناسب یک هواده واستقرارآن در محیط آب مورد نیاز و نحوه استقرار از لحاظ عمق مناسب تاثیر بسیاری درراستای کارایی وتامین هدف را به دنبال خواهد داشت.

چرا که درصورت عدم رعایت موارد فوق و بدون شناخت ازاثرات هواده و ممکن است نتیجه عکس آید شود.روش های متفاوتی در غنی سازی آب ازاکسیژن وجود دارد از جمله آنکه اکسیژن خالص را مستقیم وارد آب کنیم یا آن را در مخازن تحتتماس وفشار با آب مخلوط نموده و وارد آب نماییم و روش دیگر اینکه با استفاده ازروشهای هوادهی می باشد،که خود شامل انواع روشهای گوناگون هوادهی می باشدازجمله به روش مکانیکی وشکستن سطوح آب و ایجاد سطح تماس بیشترآب با هوا و روش دیگر استفاده از پمپ های جابه جایی و پرتابی آب می باشدکه این روش معمولا درمزارع گرمابی مورداستفاده قرارمی گیرد.

وروش دیگرآنکه هوارا تحت فشاربا دستگاه های کمپرسور و یا ایربلوئر توسط لوله های pvc وشلنگ تراوادرکف حوضچه هاهدایت ازطریق سنگ هوابه صورت حبابهای ریز وارد آب می شود

.

امروزه دستگاه هایی نظیر:ایرجت - فورسون-پدالی وفون فراکشن واسپلش و...در مزارع پرورش ماهی به منظور افزایش تولید درواحد سطح ازاین دستگاهای هواده درآب،که هریک برای عمق وسطح مشخصی مورد استفاده قرار می گیرند.

به طورکلی دوروش عمده جهت غنی سازی آب ازاکسیژن وجود دارد

یک روش به نام هوادهی حباب سازیاسیستم هوادهی عمقیDiffused Air systemاست که هوا را تحت فشار از طریق انژکتور یا ریفیوزر درعمق استخربه آب واردمی کنند تا حباب های هواایجاد گشته وضمن حرکت آنهابه سمت بالاوتماس باآب اکسیژن هوای موجوددراین حبابها به آب انتقال یابد

.

هوادهی عمقی راازنظراندازه های حبابی که ایجاد می کنند می توان به حباب ریزFin bubble))حباب متوسط (Medium bubble) وحباب درشت coarse bubble)) تقسیم نمود. روش دیگر، سیستم هوادهی سطحی مکانیکی بااستفاده ازپروانهpropeller)) یاشانه دوارRotary
Brushاست که آب رادردستگاه هوادهی به گردش می اندازد و قسمت عمده هوادهی براثرافزایش سطح تماس آب باهوای ناشی ازاین گردش و بقیه براثرپاشش قطرات آب درهوا و ورود حبابهای هوا درآب تامین می گردد.

دستگاههای هوادهی

:

درانتخاب دستگاههای هوادهی بایستی به حداکثر رساندن بازده اکسیژن رسانی بازای هرواحدانرژی مصرفی دقت شود و بتوان بیشترین راندمان را باحداکثر صرفه جویی درمصرف انرژی
به عمل آورد ودرمزارع پرورش ماهی ازآنجا که برنامه ریزی وتولید اکسیژن مصرفی برمبنای تعویض به موقع آب وگازهای مضروتامین اکسیژن موردنیازانجام می شودو در راستای ایجادشرایط زیست مناسب وافزایش رشدماهیان هدف می باشد

لذا الزاما باید دستگاههای هوادهی ازکارایی مناسب وقابل تعمیروطول عمرمناسب برخوردار باشند. براساس تجربیات به دست آمده کمبود اکسیژن محلول وعدم شستشواز اساسی ترین فاکتورهای محدودکننده دریک مزرعه فعال محسوب می شوندکه در صورت استفاده ازهوادهی و تعویض مناسب آب می توان بیش از80 تا 85 درصد عوامل بیماری زا را از مزرعه دور ساخت و ماهیان با رشد مناسب و کیفیت گوشت عالی تولید نمود

ماهی کیلکا

ماهی با داشتن پروتئین با کیفیت بالا، چربی‌های سهل‌الهضم و غنی از ویتامین محلول در چربی و انواع مواد معدنی یکی از جایگاه‌های بسیار با اهمیت را در میان فرآورده‌هایی حیوانی مانند گوشت قرمز گوشت طیور، تخم‌مرغ و شیر به خود اختصاص داده است

از نظر تغذیه‌ای پروتئین‌های ماهی درجه‌ی هضم بالایی داشته و کیفیت آن‌ها با توجه به اسیدهای آمینه‌ی ضروری برابر با گوشت قرمز می‌باشد؛ در نتیجه مهم‌ترین نقش ماهی در تمام کشورهای ماهی خیز برطرف کردن نیازهای پروتئینی می‌باشد.

هضم چربی ماهی‌، سریع و از نظر اسیدهای چرب غیر اشباع و به خصوص اُمگا-3 غنی می‌باشد. از این رو پزشکان و متخصصین تغذیه، اهمیت مصرف ماهی را در رژیم غذایی توصیه می‌کنند. اما مانند سایر چربی‌های غیراشباع زود اکسیده شده و طعم نامطبوعی پیدا می‌کنند.

ماهی‌ها غنی از ویتامین‌های مختلف می‌باشند. چربی ماهی منبع ویتامین A  و  D  بوده و قبل از به وجود آمدن مولتی ویتامین به کودکان تجویز می‌شد.

میزان ویتامین B ماهی نسبتاً زیاد است و گوشت ماهی‌های دریا منبع خوب و مهمی از نظر مواد معدنی و ید محسوب می‌شوند.

کنسرو ماهی‌های استخوان‌دار مانند ساردین و کیلکا منابع عالی کلسیم  و فسفر هستند، زیرا این گونه ماهی‌ها همراه استخوان کنسرو شده صرف می‌شوند.

ماهی کیلکا در طول روز به صورت گله متراکم یافت می‌شود و با تاریک شدن هوا پراکنده می‌گردند. فرمانده‌ی کشتی قبل از تاریک شدن هوا با استفاده از دستگاه ماهی یاب عملیات تعقیب گله‌های ماهی کیلکا را انجام می‌دهد. از آن جایی که ماهی کیلکا در عمق معینی زندگی کرده و به ندرت از این عمق تجاوز می‌کند؛ در نتیجه برای صید آن‌ها لامپ الکتریکی باید مستقیماً در عمقی قرار بگیرد که ماهیان در آن عمق به سر می‌برند. ماهیان به دنبال لامپ حرکت می‌کنند و توسط تورهای قیفی مانند به دام می‌افتند. به طور معمول میزان صید در هر نوبت بین 200تا 300 کیلوگرم می‌باشد. ماهی کیلکا علی‌رغم جثه‌ی کوچک خود، از نظر ارزش و ترکیب مواد غذایی در ردیف مابقی ماهی‌ها و حتی در بعضی از موارد نسبت به گوشت قرمز دارای مزیت و برتری بیشتری می‌باشد. ترکیب ماهی کیلکا نیز همانند سایر ماهی‌ها از آب، پروتئین، چربی و مواد معدنی تشکیل شده که به صورت مختصر توضیح داده می‌شود:

آب: در ترکیب کیلکا میزان آب حدود 75- 73 درصد وزن ماهی را تشکیل می‌دهد.

پروتئین: از نقطه نظر ارزش غذایی، پروتئین عمده‌ترین قسمت بافت‌های ماهی‌ می‌باشد. ضریب جذب پروتئین ماهی در بدن انسان بالا و برابر 96 درصد می‌باشد.

چربی: نوسان چربی در گونه و فصول مختلف سال به مراتب بیشتر از سایر مواد تشکیل دهنده‌ی ماهی‌های دیگر می‌باشد و درصد آن در ماهی کیلکا 2/8 است. هضم چربی ماهی کیلکا سریع و از نظر اسیدهای چرب غیراشباع غنی می‌باشد.

ویتامین‌ها: ماهی کیلکا منبع عمده‌ای از ویتامین‌های مورد نیاز انسان را در بردارد و سرشار از ویتامین‌های A  ، B ، E  ، D و K  می‌باشد.

روند تولیدمثلی ماهی ها

در برخی از مواقع تنها راه کنترل تولیدمثل در ماهیهای پرورشی استفاده از هورمون برای القاء تخم ریزی می باشد

متاسفانه بسیاری از ماهیها، در زمان پرورش، در روند تولیدمثلی خود دچار نقصان می شوند. در مولدین ماده، تحت شرایط پرورشی، رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM) و به تبع آنتخمک گذاری(ائولاسیون) و تخم ریزی دیده نمی شود(Zohar, ۱۹۸۸, ۱۹۸۹,) در مولدین نر نیز تحت این شرایط حجم اسپرم (مایع منی و اسپرماتوزوآ) کاهش یافته و کیفیت نازلی پیدا می کند(Billard, ۱۹۸۶, ۱۹۸۹..). دستکاری عوامل محیطی مختلف از قبیل دما، دوره ی نوری، حوضچه ی پرورشی از لحاظ عمق و حجم، وجود مواد تحریک کننده مانند پوشش گیاهی و ... در بیشتر اوقات سبب بهبود و تسریع در تخم ریزی می گردد(ابراهیم زاده، ۱۳۸۶).بهر حال، در برخی از مواقع تنها راه کنترل تولیدمثل در ماهیهای پرورشی استفاده از هورمون برای القاء تخم ریزی می باشد. روش های مختلفی برای استفاده ازهورمون در ماهیها، تحت شرایط پرورشی مورد استفاده قرار گرفته است. نخستین روش بکار گرفته شده استفاده از هیپوفیز ماهی رسیده حاوی گنادوتروپین ، بوده است. امروزه از هورمون هایی که بطور مصنوعی تولید می گردند و توان بالایی در آزاد سازی هورمون آزادکننده ی گنادوتروپین(GnRH) دارند، استفاده می شود...

●مقدمه

متاسفانه بسیاری از ماهیها، در زمان پرورش، در روند تولیدمثلی خود دچار نقصان می شوند. در مولدین ماده، تحت شرایط پرورشی، رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM) و به تبع آنتخمک گذاری(ائولاسیون) و تخم ریزی دیده نمی شود(Zohar, ۱۹۸۸, ۱۹۸۹,) در مولدین نر نیز تحت این شرایط حجم اسپرم (مایع منی و اسپرماتوزوآ) کاهش یافته و کیفیت نازلی پیدا می کند(Billard, ۱۹۸۶, ۱۹۸۹..). دستکاری عوامل محیطی مختلف از قبیل دما، دوره ی نوری، حوضچه ی پرورشی از لحاظ عمق و حجم، وجود مواد تحریک کننده مانند پوشش گیاهی و ... در بیشتر اوقات سبب بهبود و تسریع در تخم ریزی می گردد(ابراهیم زاده، ۱۳۸۶).بهر حال، در برخی از مواقع تنها راه کنترل تولیدمثل در ماهیهای پرورشی استفاده از هورمون برای القاء تخم ریزی می باشد. روش های مختلفی برای استفاده ازهورمون در ماهیها، تحت شرایط پرورشی مورد استفاده قرار گرفته است. نخستین روش بکار گرفته شده استفاده از هیپوفیز ماهی رسیده حاوی گنادوتروپین ، بوده است. امروزه از هورمون هایی که بطور مصنوعی تولید می گردند و توان بالایی در آزاد سازی هورمون آزادکننده ی گنادوتروپین(GnRH) دارند، استفاده می شود.

چرخه ی تولیدمثلی در ماهیان استخوانی

سیستم کنترل غدد درون ریز تولیدمثل در ماهیان استخوانی بر اساس محور هیپوتالاموس – هیپوفیز- غدد جنسی، مشابه ی پستانداران، می باشد. هیپوتالاموس عامل آزاد کننده ی گنادوتروپین (GnRH) را تولید می نماید.هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین بر غده ی هیپوفیز تاثیر گذاشته و سبب سنتز و رهاسازی هورمون های گنادوتروپین (GtHs) که نقش آن سوق دادن غدد جنسی(تخمدان و بیضه) به سمت تولید سلول های جنسی می باشد، می شود تحت شرایط طبیعی ، ساز و کار بازخوردی در ماهی وجود دارد که ترشح گنادوتروپین را محدود می کند. این ساز و کار ماده ی شیمیایی به نام دوپامین می باشد که مانع فعالیت هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین می شود.

دو نوع GtH که دارای ساختار و نقش شیمیایی متفاوت می باشند، در ماهیان استخوانی تشخیص داده شده است: GtH I (یا FSH)، در مراحل آغازین گامتوژنز (ویتلوژنز و اسپرماتوژنز) نقش دارد و GtH II (یا LH ) رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM)، اسپرمیوژنز و اسپرمیشن را تنظیم می نماید. GtH II پلاسما درست قبل از مرحله ی اسپرمیشن و رسیدگی نهایی ائوسیت افزایش یافته و باعث تعویض تولیدات استروئیدوژنیک و آندروژنیک (تستوسترون(T ) و ۱۱- کتو- تستوسترون (۱۱-KT ) در ماهیان نر و ۱۷- بتا استرادیول و استرون در ماهیان ماده) با تولیدات پروژستونیک (مانند ۱۷- آلفا- ۲۰- بتا- دی هیدروکسی – ۴ پروژن -۳- وان و ۱۷- هیدروکسی پروژسترون) به ترتیب در سلول های درون شبکه ای بیضه و سلول های لایه ی تک تخمدان می گردد(ابراهیم زاده،۱۳۸۷). هورمون های پروژستونی سبب رسیدگی نهایی ائوسیت در ماهی ماده و تنظیم اسپرمیشن در ماهی نر (تحریک تولید مایع منی و رسیدگی اسپرماتوزوآ) شده و بر روی رفتار جنسی تاثیر می گذارد.

بخش اعظم فرآیند جذب آب اسپرم وابسته به گنادوتروپین ها می باشد .این هورمون ها باعث اسپرمیشن شده و حجم اسپرم را افزایش می دهند. بسیاری از مشکلاتی که در زمینه ی تکثیر ماهیان استخوانی مشاهده می شود(عدم انجام رسیدگی نهایی ائوسیت، ائولاسیون، اسپرمیشن و یا رهاسازی خودانگیز سلول های جنسی) در نتیجه ی نقص در انتشار GtH II بوسیله ی هیپوفیز می باشد (ابراهیم زاده، ۱۳۸۶).

●نارسایی های تولیدمثلی در ماهیان پرورشی

مانند بسیاری از حیوانات که در شرایط اسارت نگهداری می شوند، ماهیها پرورشی نیز در روند تولیدمثلی خود دچار مشکل می شوند. این نقص تولیدمثلی به احتمال زیاد ناشی از استرس شرایط پرورشی و نبود شرایط محیطی مناسب می باشد. اگرچه، در بسیاری از مواقع بعد از گذشت چندین سال و ایجاد نسل جدید و پرورش در محیط اسارت، مشکلات تولیدمثلی کاهش می یابد. نمونه خوب از اهلی شدن ماهیها را می توان در سیم دریایی (Sparus auratus ) مشاهده نمود. زمانیکه پرورش این گونه ی مدیترانه ایی در سال ۱۹۷۰ آغاز گردید، تنها از طریق تزریق هورمون مقداری تخم از آن استحصال می گردید. این ماهی حتی پس از تزریق نیز قادر به تخم ریزی طبیعی نبود و تخم ها از طریق دستی از بدن ماهی مولد خارج می گردید( ( Gordin and Zohar, ۱۹۷۸ با گذشت زمان و ایجاد نسل های جدید ، اتکا پرورش این ماهی به تزریق هورمون بطور چشمگیر کاهش پیدا نمود. امروزه این ماهی را از طریق دستکاری دوره های نوری بدون استفاده از هورمون تکثیر می کنندومشکلات تولیدمثلی ماهیان پرورشی بیشتر مربوط به جنس ماده می باشد.

●این مشکلات را می توان در سه گروه طبقه بندی نمود:

۱-مهمترین مشکلی که مارماهی آب شیرین(جنس Anguilla ) مثال خوبی از آن است، انجام نشدن عمل زرده سازی(ویتلوژنز) و اسپرم سازی(اسپرماتوژنز) در ماهیها، تحت شرایط پرورشی می باشد. در طبیعت غدد جنسی مارماهی اروپایی(anguilla Anguilla) در زمان مهاجرتِ ۱۸ ماهه از رودخانه ی محل زیست این ماهی تا اعماق دریای سارگاسو، رسیده شده و در آنجا تخم ریزی انجام می گیرد. اعتقاد بر این است که مارماهی در شرایط پرورشی قادر به طی این مسیر و مهاجرت نیست و این باعث عدم رشد غدد جنسی در این ماهی می گردد. ماهی آمبرجک(Seriola dumerili ) و کفال خاکستری (Mugil cephalus ) نیز جز این گروه قرار دارند(Fontaine, M., ۱۹۷۵. (

۲- مشکل دومی که در روند تولیدمثل ماهیان پرورشی بروز می کند، انجام نشدن رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM ) می باشد. در برخی از این ماهیها شاهد زرده سازی تخمک هستیم ولی در فصل تولیدمثل تخمک های زرده دار به رسیدگی نهایی و تخمک گذاری (ائولاسیون) نمی رسند و در ادامه ازبین رفته و جذب بدن می گردند. این نارسایی رایج ترین مشکل تولیدمثلی در صنعت آبزی پروری می باشد و تحقیق های زیادی در زمینه ی دستکاری هورمونی این ماهیها برای القاء رسیدگی نهایی، تخمک گذاری و تخم ریزی انجام گرفته است .

۳-سومین مشکل، انجام نگرفتن تخم ریزی در انتهای چرخه ی تولید مثلی می باشد. در گونه هایی که این مشکل بروز می کند، تحت تاثیر محرک های محیطی و فیزیولوژیکی رسیدگی نهایی ائوسیت و تخمک گذاری انجام می گیرد اما این تخمک ها قادر به خروج از بدن نیستند. در آزاد ماهیان این تخمک ها در حفره ی شکمی باقی مانده و طی چند ماه جذب بدن می گردند. در این نوع ماهیها استحصال تخمک به روش دستی و لقاح نیزبصورت مصنوعی انجام می شود. در این حالت دانستن زمان دقیق تخم کشی بسیار ضروری است، چون تخمک های ائولاسیون یافته(خارج شده از فولیکول) بعد از مدتی ،که با توجه به نوع گونه و دمای محیط از چند دقیقه تا چند هفته متغیر است، فوق رسیده شده و قادر به انجام عمل لقاح نخواهند بود. از آنجایی که مولدین در یک زمان خاص تخمک گذاری نمی کنند، ممکن است بررسی تخمک گذاری مولدین برای چند هفته بطول بیانجامد که این امر، به نیروی انسانی زیادی نیاز داشته و در اثر دستکاری زیاد، مولدین آسیب می بینند. این صدمات اثر منفی بر روی فرآیند رسیدگی جنسی و کیفیت تخمک دارد. در مولدین نر تحت شرایط پرورشی فقط کاهش اسپرم و تنزل کیفیت آن دیده می شود. بطوریکه در چندین آزمایش بر روی برخی از ماهیها این نتیجه حاصل گردید که زمانیکه مولدین وحشی در فصل تخم ریزی به محیط پرورشی انتقال داده شدند، مولدین نر اسپرم های غیر فعال یا اسپرم هایی با لزوجت بالا تولید نمودند .(لزوجت بالای اسپرم مانع عمل لقاح می شود)مشکل دیگری که در مولدین نر در شرایط پرورشی دیده می شود اینست که میزان اسپرم تولید شده توسط این ماهیها برای انجام عمل لقاح در مراکز تکثیر کافی نیست Mylonas, C.C., Zohar, Y.,۲۰۰۱)).

●کاهش سطح هورمونی ماهیهای پرورشی

انجام نشدن عمل رسیدگی نهایی ائوسیت، تخمک گذاری و تخم ریزی در ماهیهای پرورشی گویای این حقیقت است که مولدین در استخر های پرورشی، شرایط محیطی موجود در در مکان های تولیدمثلی خود را تجربه نمی کنند. بسیاری از ماهیهای پرورشی صدها تا هزاران کیلومتر را برای رسیدن به محیط های مناسب برای بقا نوزادان خود، طی می کنند. در طول این مهاجرت ها ماهی تغییرات محیطی مختلفی از قیبل شوری، پارامترهای شیمیایی آب ، دما ، عمق آب و مواد مختلف موجود در محیط ها متفاوت را تجربه می کند. مجموعه این تغییرات باعث تنظیم عملکرد غدد درون ریز و رسیدگی نهایی ائوسیت ، تخمک گذاری و تخم ریزی در این ماهیها می گردد. در غیاب چنین محرک های طبیعی، ماهیهای پرورشی در مرحله ی زرده سازی باقی مانده و به دنبال آن ائوسیت ها از بین رفته و جذب بدن می گردند. در گونه های اب شیرین قرار دادن ماهی در مکان هایی که محرک های طبیعی وجود دارد باعث تخم ریزی شده است. بهرحال، برقراری چنین شرایط پیچیده ی محیطی در مراکز تکثیر برای بسیاری از گونه ها امکان پذیر نیست. اولین تجربه ی موفق دخالت در سیستم غدد درون ریز ماهی، تزریق عصاره ی هیپوفیز ماهی رسیده، به مولدین پرورشی بود. به دنبال این آزمایش پیشنهاد شد که غده ی هیپوفیز مولدین تحت شرایط پرورشی دارای هورمون مورد نیاز برای تحریک تخم ریزی می باشد. سؤال اینجاست که با وجود هورمون موجود در هیپوفیز چرا ماهی مولد قادر به تخم ریزی نیست؟ مطالعه های بیشتر نشان داد که ماهیهایی که در شرایط پرورشی تخمک گذاری نمی کنند، هورمون های تحریک کننده ی رسیدگی نهایی ائوسیت و تخمک گذاری –یعنی GtH IIیا LH – در هیپوفیز تولید و ذخیره می گردد ولی به داخل خون آزاد نمی گردد. به دنبال آن، هورمون LH به اندام هدف که تخمدان ها می باشند نمی رسد تا رسیدگی نهایی ائوسیت اتفاق بیافتد. در آزمایش های مختلف مشاهده شده که در ماهیان مولد، در محیط طبیعی، طغیان LH پلاسما باعث اتمام مراحل رسیدگی جنسی می گردد اما در مولدین پرورشی سطح LH پلاسما پایین و بدون تغییر باقی می ماند و این امر باعث ازبین رفتن تخمک های دارای زرده می شود. این در شرایطی است که سطح LH و mRNA ، در هیپوفیز ماهی پرورشی و ماهی وحشی تفاوتی دیده نمی شود Mylonas, C.C., Zohar, Y.,۲۰۰۱)). خلاصه ی مطالب بیان شده اینست که انجام نشدن رسیدگی نهایی ائوسیت، تخمک گذاری و تخم ریزی در بسیاری از ماهیهای پرورشی به خاطر آزاد نشدن LH از هیپوفیز به داخل خون می باشد. این نتیجه، با بکار بردن هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین(GnRH ) برای تحریک آزاد سازی LH از هیپوفیز مورد تایید قرار گرفته است.

شیلات

آبزی:به موجوداتی که تمام و یا بخشی از زندگی خود را در درون یا سطح آب سپری می کنند

در ارتباط با جاندارانی که بخش کوتاهی از زندگی خود را در آب هستند تنها در دوره ی حضور در آب با نام آبزی معرفی می شوند.

در ارتباط با جاندارانی که بخش کوتاهی از زندگی خود را در آب هستند تنها در دوره ی حضور در آب با نام آبزی معرفی می شوند.

گرمایش جهانی( Global warming):

افزایش تدریجی دمای زمین در اثر آلاینده هایی مانند گاز Co۲ و ...

تکثیر:

به افزایش تعداد موجودات گفته می شود که به دو صورت غیر جنسی و جنسی بوده لازم به توضیح است دراکثر ماهیان تکثیر به صورت جنسی و لقاح خارجی است.

لقاح خارجی:

در این نوع ازلقاح اسپرم و تخمک در خارج از بدن جاندار بهم چسبیده و ترکیب می شوند.

آب شور:

به آب هایی که دارای املاح بیشتر از ۱۲ گرم در لیتر یا یک قسمت در هزار(PPt) باشند گفته می شوند.

آب شیرین:

آب هایی که املاح کمتر از ۱ گرم در لیتر داشته باشند.

انقراض گونه:

به حذف یک گونه از ساختار جمعیتی در منطقه گفته می شود.

پرورش آبزیان:

رساندن گونه ی آبزی ازمرحله ی تولد تا مرحله ی بلوغ وعرضه به بازار.

فرآوری:

آماده و اضافه کردن مواد نگهدارنده و سایر عملیات هایی که برای عرضه ی طولانی مدت یک محصول به بازار انجام می شود.

ارتباط شیلات با علوم پایه

امروزه برای بهینه کردن تکثیر و پرورش آبزیان و پیدایی پیشرفت در این علوم، به کارگیری از علوم پایه و مولکولی دارای اهمیت بسیاری بوده و اساس موفقیت تکثیر و پرورش اغلب کشورها بستگی به پیشرفت در این علوم دارد.

این علوم شامل موارد نام برده است:

الف) بیوشیمی و فیزیولوژی:

این علوم به بررسی ساختار (Structure) و عمل(Function) اندام ها، بافت ها و بخش های مختلف آبزیان پرداخته و از داده ها و اطلاعات به دست آمده در مدیریت و بهبود شرایط تکثیر و پرورش استفاده می کنند. در این بخش سازوکار فعالیت اندام های گوناگون مانند دهان، حلق، معده، روده و ... مورد بررسی قرار می گیرد.

ب) ژنتیک:

پیشرفت های بسیار علوم ژنتیک در دنیا، منجر به آن شده است که متخصصان و کارشناسان شیلات و پرورش آبزیان نیز از این علوم به منظور، اصلاح نژاد آبزیان، تهیه ی بانک ژن از گونه های در حال انقراض، ایجاد صفات مطلوب در گونه های پرورشی و... بهره گیرند.

ج) تغذیه:

یکی از فاکتورهای بهداشت و سلامت جامعه، کیفیت گوشت و پروتئین مصرفی جامعه است این درحالی ست که، مصرف آبزیان از اهمیت تغذیه ای خاصی برای انسان ها برخورداراست، بنابراین برای افزایش تولید بهینه ی گوشت با کیفیت بالا در مراکز پرورشی، لازم است که از اصول تغذیه ای مناسب و انتخاب جیره های غذایی پربازده تر با هزینه ی اقتصادی کمتر استفاده کرد. لازم به ذکر است که امروزه پساب و آب خروجی مزارع پرورش ماهی به دلیل استفاده ی ناصحیح از جیره های غذایی، دارای آلودگی های زیادی هستند که این آلودگی ها با ورود به رودخانه ها و دریاها منجر به پیدایی خطرات جدی در این اکوسیستم ها می شوند.

شیلات (Fisheries) ـ آبزی پروری (Aquaculture)

اهمیت شیلات

امروزه با پیدایی مشکلات زیست محیطی و خطر گرمایش زمین ( Global warming) نگرانی های زیادی در مورد تامین غذا و پروتئین جامعه، رفع آلودگی ها، انقراض گونه ها، بیماری ها و ... به وجود آمده است؛ علم شیلات به عنوان یکی از شاخه های اصلی علوم منابع طبیعی نقش مهمی در برطرف کردن این مشکلات ایفا می کند.

شاخه های علم شیلات

در گرایش های گوناگون این رشته به راه های تکثیر و پرورش آبزیان (ماهی ها، کوسه ها، خرچنگ ها، میگوها، صدف های دوکفه ای و ... )، مباحث اکولوژیکی آب های دریایی (marine ecology)، آب های داخلی یا آب های شیرین (fresh water ecology)، آب های ساختاری زمین (ground water)، راه های علمی صید آبزیان و درنهایت به فرآوری محصولات شیلاتی توجه ویژه ای می شود.

شایان ذکر است هریک از گرایش ها ی نام برده در جایگاه خود نقش بسیار مهمی در تامین سلامت جامعه، غذا و حفاظت از آب های سرزمینی در برابر آلودگی ها، انقراض گونه و فاجعه های زیست محیطی دارد.

۱:تکثیر و پرورش آبزیان:

در این شاخه به انواع روش های تکثیر آبزیان (جنسی و غیر جنسی)، با الگوبرداری از شرایط زیست طبیعی گونه آبزی پرداخته می شود که تنوع بسیار زیاد آبزیان، به خصوص ماهیان منجر به پیدایی روش ها بسیار متنوع شده است.

دربرخی از مواقع ممکن است بر اساس هدف از تکثیر روش های نوین و گوناگون تعریف شود برای نمونه اگر هدف از تکثیر، تولید تخم گونه های آبزی در مقیاس کوچک و آزمایشگاهی باشد از روش های ساده و بسته، و از سویی در مقیاس بزرگ و مزارع تکثیر، از روش های پیشرفته و البته با خطای کمی بالاتر استفاده می کنند.

پرورش آبزیان نیز یکی از بخش های مهم علوم آبزی پروری ست، زیراکه هدف از پرورش ماهیان بازاری ایجاد شرایط مطلوب برای تولید ماهیان با وزن متناسب و از سویی جلوگیری از انقراض گونه هایی ست که در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.

۲ :اکولوژی آب ها:

در این شاخه از علم شیلات، اکولوژی یعنی شناخت موجودات آبزی در آب های شیرین و شور و ارتباط متقابل میان موجودات و محیط زیست آن ها مورد بررسی قرارمی گیرد. امروزه به دلیل تخریب زیستگاه ها، صید بی رویه، ورود آلودگی های شهری و صنعتی به رودخانه ها و دریاها و در نهایت گرمایش جهانی این شاخه اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. درکشورما با توجه به چالش های موجود در زمینه ی آلودگی های نفتی، غیر نفتی، ورود سموم و کودهای کشاورزی به آب دریاها و صید بی رویه ی بسیاری از ماهیان خاویاری و کیلکا از دریای خزر و ماهی تن از آب های جنوب و احداث سدهای بی شمار برروی رودهایی که مسیر مهاجرت بسیاری از ماهیان هم چون ماهی سفید می باشد، منجر به آن شده است که مطالعه ی اکولوژیکی این زیستگاه ها و شناخت موجودات و ارتباط آن ها با هم نقشی مهمی در حفظ و پایداری این نوع از اکوسیستم ها ایفا کند.

۳ :فرآوری محصولات شیلاتی:

باتوجه به اهمیت غذایی آبزیان، می توان به اهمیت فرآوری محصولات شیلاتی پی برد زیراکه عرضه ی این محصولات به بازار مستلزم رعایت اصول بهداشتی و نگهداری مناسب است، لازم به ذکراست بسیاری از آبزیان به خصوص ماهی ها نسبت به سایر جانوران پرورشی سریعتر فاسد می شوند بنابراین این محصولات باید به اشکال مختلف فرآوری شده و با بسته بندی های مناسب به بازار مصرف عرضه شوند. صنعت کنسروسازی یکی از زیر بخش های مطرح در فرآوری محصولات شیلاتی ست، که امروزه در سراسر جهان از آبزیان و ماهیان گوناگون به منظور کنسرو کردن استفاده می شود اما در کشور ما بیشتر از تن ماهیان ( در جنوب کشور ) و ماهیان کیلکا ( در شمال کشور) استفاده می شود.

۴ :صید و صیادی:

امروزه به دلیل صید بی رویه در اکثر اکوسیستم های آبی حیات بسیاری از گونه ها ی آبزی به خطر افتاده است، از این رو پیش از اقدام به صید آبزیان ابتدا لازم است مطالعات اولیه برای ارزیابی وضعیت، فراوانی و ارتباط گونه ها با هم انجام شده و برحسب توان تولید آن منطقه صید انجام شود که در این گرایش چگونگی انجام صید، زمان و مکان صید مورد بررسی قرار خواهد گرفت سپس اقدام به صید می شود.