شپله یا هندوانه ابوجهل

نام علمی : Citrullus colocynthis
نام انگلیسی : Bitter cucumber

نام شپله یا هندوانه ابوجهل به زبانهای مختلف:
فرانسه : Taparier ,Caprier epineux
آلمانی : Kapernstrauch
انگلیسی : Common caper –bush
ایتالیایی : Cappero spinosa
فارسی : کور ، کبر ، لگجی (Kavar)
عربی : اصف ، کبار(Kabbar)، شوک الحمار
لامرد فارس : لگجین
آذری : کبر یا کــَوَر
ˈگل گلنجوک
سایت کشاورزی ایران : شپله گیاهی بوته ای است که در شهرهای غربی کشور از جمله کرمانشاه و همدان و… میروید

گیاه شناسی شپله یا هندوانه ابوجهل

گیاهی علفی، چند ساله، دارای ساقه خوابیده یا بالا رونده و پوشیده از تار است. برگهای آن متناوب منقسم، لوبهای متعدد دندانه دار پوشیده از تار و دارای ظاهری به رنگ مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است. از کناره برگهای آن پیچکهایی خارج می شود که موجبات اتصال گیاه را به تکیه گاه فراهم می سازد. گلهای آن دارای وضع منفرد و بر دو نوع نر و ماده بر روی یک پایه است. گل نر آن دارای جامی به رنگ زرد نارنجی و متصل از راه قاعده به کاسه گل است.
گلهای ماده هندوانه ابوجهل
گلهای ماده آن شباهت کامل به گلهای نر دارد و فقط به جای پرچم، مادگی با تخمکهای متعدد در آن دیده می شود. میوه اش کروی به رنگ زرد، به بزرگی یک نارنج کوچک، پوشیده از یک پوست نازک ولی سخت و دارای میان بر سفید رنگ و اسفنجی است. در داخل میوه نیز دانه هایی به رنگ سفید با ظاهر بیضوی و مسطح جای دارد.
این گیاه پوششی برای خاک محسوب می‌شود که علاوه بر افزایش ظرفیت خاک در نگهداری آب، از فرسایش خاک نیز جلوگیری می‌کند. پس از شناسایی این گیاه مهم و پی بردن به ارزش اقتصادی و اشتغالزایی آن، هم اکنون کشاورزان محلی در صدد کاشت این گیاه ارزشمند جهت صادرات هستند.

تیره کور (کبر) : Capparidaceae
سایت کشاورزی ایران : گیاهانی با ظاهر متفاوت علفی ویا به صورت بوته ای با اعضای چوبی و به ندرت درختچه یا درخت ماننداند و چون از نظر مشخصات ساختمانی گل شباهت بسیار به Cruciferae ها دارند از این جهت آنها را انواعی از تیره اخیر ، متعلق به نواحی گرم نیز ذکر می نمایند (Guignard) . پراکندگی آنها بیشتر در مناطق گرم و حدود خارجی آنها تا نواحی معتدله است . در بین آنها انواع معدودی نیز یافت میشود که در نواحی معتدله بسر می برند .
این گیاهان دارای برگهای متناوب ،فاقد استیپول (زائده زیر برگ ) یا شامل آن ولی بصورت خار وگلهای نر – ماده ، معمولا منظم و شامل ۴ کاسبرگ و ۴ گلبرگ می باشند (شباهت به Cruciferae ) از مشخصات آنها این است که نهنج گل آنها به صورت استطاله ای دراز در می آید . پرچمهای آنها به تعداد ۴ تا ۶ (شباهت به Cruciferae ) و مادگی انها غالبا مرکب از ۲ برچه یا بیشتر و واقع در انتهای استطاله ای دراز است ، میوه آنها بصور مختلف پوشینه ، خورجین مانند ، سته یا شفت و محتوی دانه های بدون آلبومن است .
از اعضای مختلف گیاهان این تیره ، سلولهای واجد میروزین (به وضع منفرد یا مجتمع ) و همچنین گلوکزیدهایی وجود دارد که بر اثر تجزیه ، موجب پیدایش اسانسهایی شبیه اسانس گیاهان تیره شب بو می گردد . در بین آنها نمونه های دارویی مهمی وجود ندارند . از بعضی از آنها ، آنهم در طب عوام استفاده های درمانی به عنوان نیرو دهنده ، ضد اسکوربوت و تاول آور به عمل می آید.

گیاهی بوته ای و زیبا ، خوابیده و دارای شاخه های متعدد ، پوشیده از کرک و به طول ۱ تا ۱.۵ متر است . از مشخصات آن اینست که انشعابات ساقه گیاه ، از یک ناحیه چوبی شده که در واقع قاعده ساقه به حساب می آید ، منشاء گرفته ، وضع غالبا گسترده در روی زمین پیدا میکند . برگهای آن ساده ، عاری از دندانه ، به رنگ سبز روشن و دارای دو زائده خار مانند ( استیپول) در محل اتصال دمبرگ به ساقه است. گلهای درشت آن رنگ سفید مایل به گلی دارد و پس از شکفتن منظره بسیار زیبا به گیاه می بخشد
از این نظر است که در بعضی نواحی مدیترانه اقدام به پرورش این گیاه میگردد . منشاء اصلی آن نیز بعضی نواحی اسیا به نظر می رسد .ساقه ها ساده یا منشعب ، بدون کرک یا پوشیده از کرکهای نرم ریزان ، یا کرکهای کوتاه پتویی دائمی ، در کنار دمبرگ با گوشواره های خاری خمیده یا راست ، به ندرت فاقد گوشواره . برگها از نظر اندازه متنوع و دمبرگدار ، دایره ای ، واژ تخم مرغی ، بیضوی، تخم مرغی یا گاهی سر نیزه ای با قاعده ای گوه ای یا گرد ،نوکی کند یا تیز ،گاهی چالدار، سیخکدار، با بافتی ضخیم یا نازک، بدون کرک یا پوشیده از کرکهای پتویی ، گلها منفرد و محوری ، اغلب شب بوی و معطر، نر ماده یا گاهی فقط نر.
دمگل به طول ۲۵ تا ۴۵ میلیمتر گسترده ، کاسبرگها به طول ۸ تا ۲۵ میلیمتر ، کم یا بیش هم اندازه ، تخم مرغی یا بیضوی ، بیرونیها سر پوشی ، هم اندازه گلبرگها یا از آنها کوتاهتر ،گلبرگها سفید به طول ۸ – ۴۰ میلیمتر گاهی قرمز رنگ ، مستطیلی تا واژ تخم مرغی پهن ، گلبرگ پشتی مورب ، همگی هم اندازه یا دوتای آنها بلند تر، با راس کامل یا چالدار. پرچمها متعدد ، قرمز- ارغوانی ، از گلبرگها بلندتر، راست ، پایک زیر تخمدانی به طول ۲۰ تا ۵۰ میلیمتر ، بدون کرک یا به طرف قاعده گاهی کرک دار. تخمدان به طول ۴ تا ۸ میلیمتر کم یا بیش بیضوی . میوه ها به طول ۱۲ تا ۴۵ و عرض ۲۰ میلیمتر دوکی شکل ، تخم مرغی یا واژ تخم مرغی، سبز رنگ ، شکوفا ، پایک واژگون ، گاهی گسترده یا پیچیده، دانه ها به طول ۲ تا ۳ میلیمتر ، صاف ، گوشت درونی قرمز می باشد.
در داخل پوشش گل این گیاه ، تعداد فراوانی پرچم دراز وجود دارد که مجموعا ظاهری بسیار زیبا به گل می بخشند . میوه آن که در قسمت انتهایی یک زائده دراز (نهنج) به وجود می آیند ، بیضوی ، گوشتدار و در آغاز به رنگ سبز روشن است ولی تدریجا مایل به قرمز می گردند. زمان گلدهی از بهار تا اواخر تابستان ادامه می یابد ،گیاه در مناطق مختلف رویشی پراکندگی وسیع دارد.
پرورش گیاه
چون ضمن پرورش گیاه ،نمونه های از آن تدریجا از محیط کشت دور می شود از این جهت غالبا در محیط اطراف کشت حتی در فواصل نسبتا دور ، تعدادی از آن به چشم می خورد . به حالت وحشی بیشتر در اماکن متروک ، کنار دیواره های کهنه و دامنه های نسبتا مرطوب کوهستانهای کم ارتفاع یافت می شود .قسمت مورد استفاده گیاه ،جوانه ها یا تکمه های مولد گ آن است که معمولا پس از چیدن ،در حدود ۳ ماه در سرکه قرار داده ویا انکه مدتی در آب شورنگه داری شده سپس مصرف می رسانند.

انواع دارویی و مهم شپله یا هندوانه ابوجهل به شرح زیر است
۱. Capparis spinosa
2. Capparis deciduas
3. Cleome viscosa l
4. Cleome brachycarpa
5. Cadaba farinosa
6 . Crataeva religiosa (سرح – طریح – قره )

هندوانه ابوجهل

هندوانه ابوجهل دارای ساقه ای خوابیده یا بالارونده و پوشیده از تار است که درمناطق مختلف کویری و بایر پراکندگی دارد و در بین تپه های ماسه ای پرورش می یابد.
هندوانه ابوجهل یا خربزه روبا یک گیاه دارویی از خانواده خیارها و کدوها است.