طراحی واحداث فضای سبز در مناطق خشک (با استفاده از حداقل آب)
بیشتر مساحت کشور ما را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می دهد.
آب در این میان عاملی حیاتی و مهم است که منابع آن در ایران بسیار محدود و
اندک می باشد. از این رو ضروری است که طراحی منظر در ایران با توجه به
شرایط، محدودیات و تاثیرات محیطی حاصله آتی انجام پذیرد. در این میان
«Xeriscaping» یا «منظرپردازی خشک» رویکردی متداول در سطح جهان است که در
مواجهه با شرایط و اقلیم هایی گرم و خشک مطرح می گردد. این اصطلاح خود از
دو بخش «Xeros» (به معنای خشک) و «landscape» تشکیل می شود.
منظر سازی خشک متشکل از 7 اصل کلی زیر است که همگی در راستای دستیابی به آبیاری بهینه در منظر تعیین شده اند
1- برنامه ریزی و طراحی
2- آنالیز خاک
3- انتخاب بهینه گیاهان
4- استفاده منطقی از سطوح چمن کاری شده
5- آبیاری بهینه
6- استفاده از زمین پوش مناسب
7- نگهداری
در چنین رویکردی مصرف آب در محیط باز به میزان 50% کاهش
یافته بدون آنکه به زیبایی و کیفیت فضایی منظر مربوطه لطمه ای وارد گردد.
همچنین از کود و مواد شیمیایی به میزان کمتری استفاده خواهد شد و مراقبت و
نگهداری کمتری مورد نیاز خواهد بود. همگی این موارد در صرفه جویی وقت،
انرژی و هزینه های پروژه تأثیر گذار خواهند بود.
1- طراحی و برنامه ریزی
طراحی
محتاطانه و دقیق نخستین اصل جهت دستیابی به اهداف بلند مدت طراحی منظر در
بسترهای گرم و خشک است. برای این منظور پیش از هر چیز باید تحلیل بستر و
نقشه پوشش گیاهی آماده گردد. در تحلیل بستر مواردی نظیر شیب، زهکشی، جهت
گیری شمالی-جنوبی و محل رویش گیاهان بومی، گیاهان مهاجر و بناهای موجود
مشخص می گردند. در نقشه پوشش گیاهی محل قرارگیری بسترهای پوشش گیاهی، چمن،
مسیرهای پیاده و سواره تعیین شده و همچنین لیست گیاهان جدیدی که می باید به
سایت افزوده گردند، معرفی می شوند. در این مرحله باید به افزایش سطوح سایه
دار توجه نمود تا بتوان از طریق آنها در میزان مصرف آب صرفه جویی نمود.
2- تحلیل خاک
در
مناطقی که خاک قابلیت جذب و نگهداری آب را نداشته باشد، می توان با افزودن
مواد ارگانیک به آن، این قابلیت را تا حدودی اصلاح نمود. با این حال به
دلیل بالا بودن دمای این گونه مناطق، مواد ارگانیک دوام چندانی نداشته و در
زمان کوتاهی خاصیت خود را از دست می دهند. بدین ترتیب افزودن چنین موادی
به خاک می بایست به شکل مستمر در طول سال انجام گیرد. کاشت گیاهان بومی در
خاک مناسب نیاز به اصلاح متناوب خاک را منتفی می سازد.
3- انتخاب بهینه گیاهان
کاشت
گیاه مناسب در مکان مناسب مسأله ای کلیدی در منظرسازی مناطق گرم و خشک به
حساب می آید. برای این منظور می بایست بسته به اقلیم و خاک منطقه گیاهان
مناسب را انتخاب نموده، سپس با توجه به نیاز به آب و آفتاب نسبت به کاشت
آنها به صورت گروهی در مناطق مختلف بستر اقدام نمود. بر این اساس می توان
سه ناحیه برای کاشت گیاهان در نظر گرفت:
1- ناحیه طبیعی: منطقه ای که در آن گیاهان بدون نیاز به آبیاری می توانند به رویش و زندگی خود ادامه دهند.
2-
ناحیه مقاوم به خشکی: گیاهان موجود در این ناحیه را گیاهان بومی و گونه
های خاصمتناسب تشکیل می دهند. این گیاهان قادر به زندگی در نواحی مذکور
بدون دریافت هرگونه آبیاری کمکی خواهند بود.
3- ناحیه واحه ای: گیاهان
این منطقه احتیاج مداوم به آبیاری داشته و می بایست به صورت گروهی در کنار
هم کاشته شوند. کاشت گروهی چنین گیاهانی از آبیاری سراسر منظر با توجه به
نیاز هر یک از گیاهان جلوگیری خواهد نمود. نواحی واحه ای شامل بخش ورودی
سایت، زمینهای چمن کاری شده و باغ های گل و درخت و میوه می باشند. کاشت
چنین گیاهانی در پای درختان سایه انداز، نیاز آبی را به گونه ای قابل
ملاحظه کاهش خواهد داد.
گیاهان خانواده کاکتوس و آلوئه ها از گیاهان مناسب برای منظر سازی خشک است.
4- استفاده منطقی از پوششهای سطحی
سطوح
با پوشش سطحی یا چمن کاری، به آب بیشتری نسبت به درختان و درختچه ها نیاز
داشته و نیز احتیاج به مراقبت بیشتری نسبت یه سایر بخشهای منظر دارند.
بنابراین به کارگیری این سطوح می بایست تنها به زمینهای ورزشی و تفریحی
محدود گردد. در اقلیم گرم و خشک توصیه می گردد تا کف فرشها و مسیرهای پیاده
جایگزین چنین سطوحی گردند.
5- آبیاری بهینه
دسته
بندی و کاشت گروهی گیاهان بر اساس نیاز آبی آنها، موجب ارتقای کارآیی سیستم
آبیاری و صرفه جویی در مصرف آب خواهد گردید. نکته مهم دیگر در این زمینه،
استفاده صحیح از سیستمها و تجهیزات آبیاری مناسب در رابطه با هر یک از
گروهها و مناطق پوشش گیاهی در منظر می باشد. به طور مثال به کارگیری سیستم
آبیاری قطره ای برای سطوح چمن کاری شده مناسب به نظر می رسد، اما در رابطه
با درختان و درختچه ها می بایست از سیستمهای دیگری استفاده نمود که آبیاری
تنها در سطح ریشه گیاهان انجام شود و از این طریق تبخیر آب به حداقل برسد.
6- استفاده از زمین پوش مناسب
به
کارگیری لایه ای از زمین پوش به ضخامت 5 تا 7 سانتیمتر، موجب کاهش میزان
تبخیر از سطح خاک، جلوگیری از رشد علفهای هرز، متعادل کردن درجه حرارت خاک و
کاهش روند فرسایش آن خواهد گردید. زمین پوشها جایگزین مناسبی برای سطوح
چمن کاری شده به حساب می آیند و موجب ارتقای ویژگیهای بصری طرح خواهند شد.
از جمله زمین پوشهای ارگانیک می توان به باریکه ها و تکه های پوست درختان،
برگهای سوزنی کاج و یا بلوط، و از زمین پوشهای غیر ارگانیک، خرده سنگها و
شن ریزه اشاره نمود.
7- نگهداری
به کارگیری اصول
منظرپردازی خشک در طراحی منظر، موجب صرفه جویی در هزینه و زمان مورد نیاز
جهت مراقبت و نگهداری از فضای سبز خواهد شد. نگهداری صحیح از منظر، ضامن
بقای زیبایی و صرفه جویی در آب مصرفی خواهد گردید. آبیاری و کوددهی بیش از
حد، که هردو سبب تضعیف گیاه و افزایش آفات می گردند، از اشتباهات رایج در
نگهداری از منظر است. دو توصیه زیر در زمینه مراقبت و نگهداری از پوشش
گیاهی در راستای کاهش میزان آب مصرفی مؤثر است:
1- هرس عمیق تر چمن و
پوشش سطحی جهت عمیق تر شدن ریشه های آنها درون زمین و بالتبع مقاوم تر شدن
آنها در برابر شرایط سخت و خشک آب و هوایی
2- هرس درختان و درختچه ها به فرم مطلوب و حذف بخشهای صدمه دیده و آسیب خورده
فواید زری اسکیپ:
1-صرفه جویی در مصرف اب
2-کاهش هزینه های نگهداری(آبشویی مواد غذایی در زمین کاهش پیدا می کند)کاهش مصرف سم
3-کاهش آسیب پذیری فضای سبز در مقابل خشکی های احتمالی
4-توسعه فضای سبز
5-کاهش آلودگی های زیست محیطی
نوع چمن باید درست انتخاب شود وباید از واریته هایی استفاده کنیم که به آب کمتری نیاز داشته باشند.
نگهداری از چمن:
اگر چمن را خیلی کوتاه نگه داریم تبخیر آب از زمین بیشتر می شود،می توان از بازدارنده های رشد نیز استفاده کرد که مصرف آب را کم می کنند،گیاه فرانکینیا و لیزماخیا را می توان جایگزین چمن کرد زیرا نیاز آبی کمتری دارند ولی در زمستان رنگ آن قرمزمی شود(تنها عیب آن همین است) به خاک های شور هم مقاوم می باشد.
طراحی و کاشت :
طراحی و کاشت فضای سبز معمولأ باید با توسعه شهرها متناسب و همگون باشد شناسایی گیاهان بومی منطقه برای کاشت و طراحی امر خیلی مهمی است که برخی از کارشناسان معمولأ برای ایجاد طرحی نو از گونه های غیر بومی استفاده می کند که در بیشتر موارد آنها را با شکست مواجه می کنند .
درختان ، درختچه ، پیچ های زینتی ، گیاهان پوششی و گلهای یکساله و چند ساله غالبأ مهمترین عناصر در محوطه سازی و طراحی فضای سبز به شمار می روند . انتخاب ، به کارگیری و نگهداری از این گیاهان ۳عامل اساسی د رکارایی فضای سبز هستند که باید همواره توسط طراح مورد توجه قرار گیرد. به همین جهت مهمترین نکته در طراحی فضای سبز انتخاب گیاهی است که بتواند بیشترین کارایی ممکن را با حداقل نیاز به نگهداری فراهم آورد . در فرایند طراحی کاشت توجه به نوع گیاهان و نحوه قرار گرفتن گیاهان نسبت به یکدیگر در جهت رسیدن به یک طرح زیبا و کارا ضروری به نظر می رسد .
ـ خانواده: Primulaceae |
ـ نام علمی: primula vialii |
گیاه بوتهای دائمی به بلندی ۴۵ - ۳۰ و گستردگی ۳۰ - ۲۰ سانتیمتر است. دارای برگهای نیزهای شکل دندانهدار بوده و گلهای قرمز یا ارغوانی مایل به آبی آن به صورت سنبلهای استوانهای متراکم در اواخر بهار ظاهر میشوند. |
![]() |
ـ نیازها: |
به مکان آفتابی تا کمی سایه و خاک مرطوب با زهکش خوب نیاز دارند و حداقل دمای قابل تحمل آن ۵- درجه سانتیگراد میباشد. |
ـ ازدیاد: |
از طریق کاشت بذر تازه در بهار و تقسیم گیاه در اواسط بهار امکانپذیر است. |
یکی از روشهای کاملا طبیعی که به کنترل احساسات منفی و اضطراب کمک میکند استفاده از گیاهان است. اضطراب
و استرس 7 سال از عمر آدم را بر باد میدهد و بقیه را به کامش تلخ میکند.
اما گویی در دنیای امروزه با این زندگیهای پرتنش به خصوص در شهرهای بزرگ
اضطراب و استرس جزو جداییناپذیر از زندگی روزمره است و باید به نوعی با آن
کنار آمد. استرس یکی از بیماریهای جدی زمانهی ماست. خوشبختانه این روزها
روشهای متعددی برای غلبه بر استرس و فشارهای روحی وجود دارد مانند یوگا،
ریلکسیشن، ماساژ و غیره. علاوه بر اینها یک روش
کاملا طبیعی دیگری نیز وجود دارد که به کنترل احساسات منفی و اضطراب کمک
میکند. بله استفاده از گیاهان. حتما شما هم شهرت گل گاوزبان را در کاهش
استرس شنیدهاید. باید بدانید که علاوه بر گل گاوزبان گیاهان دیگری هم
هستند که استرس و اضطراب را از شما دور میکنند. زالزالک زالزالک
خواص آرام بخشی دارد. کپسولهای این گیاه تپش قلب، حالتهای عصبی، زودرنجی
یا احساسات افراطی را کاهش داده و ضربان قلب را تنظیم میکند. تمام
اینها هم باعث میشود که آرامشتان را بازیابید و اضطرابتان کمتر شود. در
این صورت خواب راحتی هم تجربه میکنید. اسطوخودوس اسطوخودوس
یک گیاه ضد اضطراب است. این گیاه به راحتی میتواند اعصابتان را آرام و
عضلاتتان را شل کند. میتوانید روزانه دو تا سه فنجان دم کردهی اسطوخودوس
میل کنید. از این گیاه مفید برای رفع اختلالات خواب، سردرد و ناراحتیهای
عصبی نیز استفاده میشود. در واقع دم کرده این
گیاه مانند یک مسکن عمل میکند که سیستم عصبی را آرام کرده و اختلالات خواب
را رفع میکند. روغن یا افشرهی خوراکی اسطوخودوس نیز برای کاهش و درمان
استرس و فشارهای روحی توصیه میشود. البته استفاده از افشرههای خوراکی
برای زنان باردار، شیرده و کودکان توصیه نمیشود. گیاه جینسنگ گیاه
جینسنگ برای مقابله با استرس و تقویت سیستم ایمنی بدن فوقالعاده است. این
گیاه به طور موثر با اضطراب مقابله کرده و خواب راحتی را برای شما به
ارمغان میآورد. میتوانید از کپسولهای 25 تا 50 میلیگرمی عصارهی خشک
جینسینگ استفاده کنید. دکتر داروساز میتواند در مورد میزان مصرف آن
توضیحاتی به شما بدهد. توجه داشته باشید که دورهی درمانی با این گیاه
نباید بیش از 3 ماه طول بکشد. بادرنجبویه بادرنجبویه خواص آنتی اکسیدانی دارد و دم کردهی آن نیز آرامشبخش است و با اضطراب مقابله میکند. به عقیدهی محققان این گیاه اختلالات عصبی مانند خوابی، نگرانی و آشفتگی را برطرف میکند. از روغن این گیاه نیز برای رفع تنشهای عصبی استفاده میشود. سنبل الطیب سنبل
الطیب یک درمانگر همه کاره است. دم کرده یا کپسولهای آن آرامبخش اعصاب
است، حالتهای عصبی را کاهش داده و کیفیت خواب شما را بهبود میبخشد. در
واقع این گیاه خواب راحتی برای شما فراهم میکند بدون اینکه بعد از مصرف آن
دچار خوابآلودگی شده باشید. بابونه بابونه
هم یکی از آن گیاهان همهکاره هست. علاوه بر اثر مفیدی که روی پوست
میگذارد آرامبخش، ضداسپاسم، ضد التهاب، ضدعفونیکننده، بادشکن و
برطرفکنندهی جراحات میباشد. اگر دچار حالتهای عصبی شدهاید، مضطرب،
نگران، آشفته، بیخواب هستید و سردردهای عصبی و میگرنی گرفتهاید بابونه را
دریابید. این گیاه به جذب مواد معدنی کمک زیادی میکند. توصیه میکنیم از
عطار یا دکتر داروساز نحوهی مصرف این گیاه را بر حسب نوع نیازتان جویا
شوید. گیاه رازک رازک
قدمتی هزاران ساله دارد. این گیاه آرامبخش و خوابآور طبیعی است. 15 گرم
گیاه رازک را در یک لیتر آب جوش بریزید و اجازه دهید به مدت حدود 10 دقیقه
بجوشد. سپس بگذارید محلول به دست آمده خنک تر شود و سپس آن را صاف کنید. میتوانید روزانه 2 تا 3 فنجان از این دم کرده میل کنید. مصرف این جوشانده برای درمان دل شوره، نگرانی و استرس بسیار مفید است. چند توصیهی کلی اول
از همه بدانید که شما تنها نیستید این روزها اضطراب و استرس همهگیر شده
است. همه درگیر این مشکل هستند باید راهی برای کاهش آن پیدا کرد. به طور منظم ورزش کنید. مواد غذایی متنوعی در برنامهی غذاییتان بگنجانید. مصرف الکل، دخانیات و کافئین زیاد را کاهش دهید. به اندازهی کافی بخوابید. روی تنفستان تمرکز کنید. به آرامی و از شکم نفس عمیق بکشید. زمانی که اضطراب تمام وجودتان را میگیرد دستهایتان را خیلی محکم مشت و سپس رها کنید. به خاطرات خوبتان فکر کنید و سعی کنید ترس را با غرق شدن در خاطرات خوب از خود دور کنید.
گیاهان مناسب برای پرچین:
1- اسپیره سفید یا گل عروس |
2- اسپیره پُرپر |
3- اسپیره سرخ |
4- اسپیره رعنا |
5- اسپیره سرخ ابلق |
6- برگ نو برگ درشت |
7- برگ نو معمولی |
8- برگ نو ابلق طلایی |
9- شمشاد رسمی |
10- شمشاد ابلق سفید |
11- شمشاد ابلق زرد |
12- شمشاد نعنایی |
13- شمشاد اناری |
14- سرو تبری (نوش) |
15- سرو خمره ای |
16- تمشک |
17- زرشک برگ قرمز |
18- پیرو کانتا |
19- دوتزیا |
گیاهان مورد استفاده در دیوار های
سبز
Actinidia
کیوی(درختجه ای بالا رونده-استفاده زینتی دارد و از میوه آن نیز استفاده می
گردد)
Trifoliata
شبدر
Aristolochia
چپقک
خزری-رودباری-زاگرسی
Compsis
پیچ اناری(بومی شمال آمریکاو ژاپن و چین)
Celastrus
شمشاد
Clematis
گیاهی چوبی و بالا رونده(شش گونه دارد:سرخ
– بنفش – لاجوردی و...)
Cotoneaster
شیرخشت 16 گونه درختچه ای دارد(مازندرانی-فیروزکوهی-تاجیک-کرمانی-برگ
ساده-لرستانی-زاگرسی-سیاه-سکه ای-خراسانی-مومی-هرمزی-ترکمنی و
...)
Fortuynia
شب بو(در مناطق
بیابانی هم می روید)
Hedra
پاپیتال
گونه ها و فرم های اصلاح شده زیادی از آن
نیز امروزه در پارکها-حیاط منازل و باغ های گیاه شناسی کاشته شده است(ساقه رونده
دارد و بسیار بردبار و سایه پسند است)
Homulus
رازک
یک گونه علفی
بالا رونده دا رد که درشمال ایران و جنگل های ارسباران می
روید.
Lonicera
پیچ امین
الدوله
(پلاخور-شونگ-شن)گل های زیبا و معطر
دارد.
Parthenocissus
موچسب
درختچه ای بالا رونده و همیشه
سبز
Vitisberlandieri
انگور- مو
– تاک
درختچه ای بالا رونده و میوه دار(گونه ای به نام
V.Sylvestris دارد)
Polygonum auberti
بند واش – علف هفت بند
35 گونه علفی یا بوته ای
یکساله یا چند ساله
Pyracantha
شیر خشتی
در ایران یک گونه گیاه درختچه ای خودرو
دارد.گیاهی است زینتی.
Wisteria
گلیسین
درختان سایه انداز و پوشاننده:
عرعر- بید مجنون- چاودار- داغداغان- پائولونیا- شاه بلوط هندی – توت امریکایی-
درخت لاله – ابریشم - افرا سیاه - نارون
ادامه مطلب ...