سیکلامن

نام  در هر منابعی که ذکر شده پسوند پرسیکوم Persicum یعنی ایرانی ر ا به همراه دارد. سیکلامن یک گیاه ملی و ارزشمند ایرانی است.


گونه­های سیکلامن عبارتند از :
1.سیکلامن ایرانی؛
2.سیکلامن پرورشی؛
3.سیکلامن پات پنت (گلدانی).

سیکلامن ایرانی یک گیاه بومی فلات ایران است. شکل اولیه این گیاه در جنگل­های شمال ایران از چالوس تا لاهیجان دیده می‌شود، و نیز در بعضی از جنگل‌های استان گلستان پراکنده است.
سیکلامن یک گیاه زمستان گل است و با توجه به ارزش و اهمیت گیاهان زمستان گل یا پات ­پلنت­های زمستانه این گیاه جایگاه خوبی در ایران برای تولید، پرورش و صادرات به کشور­های متقاضی دارد. سیکلامن گیاه وسیع‌الرشد اما کند رشد بوده و نیاز به یک دوره نسبتاً طولانی برای گل دهی و ورود به فاز زایشی دارد. هم‌چنین این گیاه در تمام مراحل رشد تا زمان گل‌دهی احتیاج به مراقبت ویژه دارد.


روند رشد رویشی تا مرحله گل‌دهی
سیکلامن ایرانی دارای بذر­های سیاه رنگ، ریز و زاویه­دار است و در یک بستر بسیار سبک، نرم و کم عمق کشت می­شوند. با انجام مراقبت­های اولیه حدود 28 تا 35 روز بعد جوانه می­زند. اولین گیاه جوانه زده بذری، برگ ریز بشکل یک برگ کوچک اولیه یا یک غده بسیار ظریف، کوچک و کم رنگ با ریشه ظریف دارد. تمام اندام­های گیاه نیاز به مراقبت دارند تا یک سیکلامن غده‌دار و پر گل پرورش یابد. بعد از این مرحله، گیاهان یک برگی را به گلدان‌های استکانی انتقال می­دهند. زمانی که گیاه چهار برگی دارای غده‌ی گیاهی رشد یافته و آماده برای انتقال به گلدان بزرگتری باشد شکل برگ­ها بتدریج از حالت اولیه خارج شده و برگ­ها به طرف کامل شدن و توسعه یافتن پیش می­روند. در مرحله هشت برگی، یک بار دیگر گیاهان را به گلدان­هایی با قطر حدود 15 سانتیمتر که در اصطلاح باغبانی گلدان­های خیاری گفته می‌شوند، منتقل می­کنند. این مرحله که مصادف با ماه 14 و 15 زندگی گیاه می‌باشد بتدریج شرایط برای به گل رفتن گیاه آماده می‌شود. در طی مرحله رویشی، مواد غذایی کافی بخصوص نیتروژن و پتاسیم ضروری است. در 6 هفته قبل از گل ­دهی درجه حرارت محیط پرورشی باید در حدود 12 تا 15 درجه سانتی‌گراد باشد تا جوانه­های گل در حدود ماه‌های آذر تا دی ظاهر شوند.
تعداد بسیار زیاد شاخه­های گل دهنده‌ی این گیاه از ویژگی‌های انحصاری آن می‌باشد. سیکلامن جزء معدود گیاهانی است که بیش از 80 شاخه گل در هر بوته تولید می­کند، که این شاخه­های گل یکی از پتانسیل­های قابل توسعه و قوی در راه بهبود کیفیت و توسعه کشت و کار این گیاه محسوب می­شود.
بعد از ظهور و شکفتن گل­ها مراقبت از رشد رویشی ادامه پیدا می­کند. سیکلامن گیاهی است که همزمان با رشد زایشی، رشد رویشی دارد. از آنجا که تعداد شاخه­های گل تولید شده با تعداد برگ‌های تولید شده رابطه مستقیم دارد در نتیجه هر چه به تعداد برگ­ها افزوده شود، تعداد گل­ها هم بیشتر خواهد شد، همین موضوع سبب می­شود که رشد رویشی در طی دوره زایشی مورد توجه و اهمیت واقع شود.
از نکات قابل توجه در پرورش سیکلامن حفظ و نگهداری آن از باکتری­ها و عوامل قارچی است. سیکلامن‌های مبتلا به برخی از آلودگی­های باکتریایی دچار مرگ برگی خواهند شد. لذا پیشگیری از چند طریق صورت می‌گیرد.


پیشگیری - استریل کردن خاک؛
- مجزا بودن گلخانه؛
- جلوگیری از تردد بی­ مورد کارگران در گلخانه.

گل­های سیکلامن جزء معدود گل­هایی است که در زمان رسیدن، تولید اتیلن نمی­کنند. این یک فاکتور بسیار مهم و قابل توجه در پرورش گیاه است. گیاهی که بطور طبیعی اتیلن ناچیز تولید می­کند دوام و عمر بسیار بالایی خواهد داشت. به این ترتیب در طی یک دوره طولانی از اول آذر ماه تا هر زمانی که درجه حرارت در حدود 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد بطور یکنواخت نگه داشته شود گیاهان پر گل وجود خواهند داشت لذا بدین منظور از گلخانه­های سرد و یا گلخانه­هایی که سیستم گرمایی خیلی فعالی ندارند استفاده می­کنند. پرورش سیکلامن در گلخانه اختصاصی خودش انجام می‌شود.
در مراحل مختلف رشد رویشی گیاه، نیازهای تغذیه­ای متفاوتی برای سیکلامن‌ها وجود دارد. در مراحل اولیه رشد تا 8 برگی افزودن ppm 200 نیتروژن و ppm 150 پتاسیم بطور ثابت به آب آبیاری هر هفته توصیه شده است. در زمان گل‌دهی نیز مقدار نیتروژن به ppm 100 تقلیل و مقدار پتاسیم به حدود ppm 200 افزایش یابد. بنابراین اهمیت مواد غذایی مخصوصاً ماکروالمنت‌ها (پرمصرف‌ها) Macroelements در رشد این گیاه بارز است.
سیکلامن به محیطی با نور غیرمستقیم آفتاب ولی نور متوسط نیاز دارد. نورهای شدید و طولانی مدت باعث سوختگی گیاه و عدم رشد برگ­­های گیاه می­شوند. با مقایسه 4 نوع سیکلامن روشن شد که سیکلامن قرمز دوام بیشتری به حالت گل بریده دارد. کلاً دوام گل­های بریده سیکلامن از بقیه شاخه بریده­ها بیشتر است. نگهداری گل­های بریده سیکلامن در صورتی با موفقیت همراه است که برخلاف گیاهان دیگر، دم‌گل گیاه بریده نشده باشد. به عبارت دیگر به روی ساقه گل دهنده گیاه به اصطلاح عمل کاتینگ انجام نشده باشد و دم‌گل مستقیماً از روی غده گیاه کَنده شده باشد.
تنها نگهدارنده مناسب برای این گیاه مصرف اتانول (الکل طبی) برای پیشگیری از بیماری­های باکتریایی و انسداد آوندها است.
سیکلامن بوسیله بذر تکثیر می­شود اما در این روش تکثیر دو مشکل عمده وجود دارد که عبارتند از :
عدم جوانه زنی موفق و سریع بذرها، بدلیل وجود جنین نوع خطی یا لینیر امبریو Linear embryo در گیاه است. برای کمک به جوانه‌زنی بذرها تیمار با اسید جیبریلیک با غلظت ppm 50 نتایج خوبی داده است.
بذرگیری گل­های سیکلامن کامل بوده اما مادگی آن‌ها از نوع سوزنی و بسیار باریک است. پرچم‌ها به شکل یک مثلث و قلب، مادگی را در برگرفته­اند. لذا برای اینکه گرده افشانی گیاه با موفقیت انجام شود باید گیاه را تکان دهند تا دانه­های گرده روی کلاله ریخته شود. یا اینکه پرچم‌ها را مصنوعاً جدا کنیم و بساک‌ها را روی کلاله تکان دهیم. روش دیگر تکثیر گیاه سیکلامن بوسیله غده­های گیاه است. سیکلامن جزء گل­های فصلی (یکساله) یا دائمی نیست بلکه یک گیاه غده­دار است. اصطلاحاً به چنین غده­هایی پیاز­های کاذب اطلاق می­شود. این گونه پیازها نسبت به سرما مقاوم نیستند و تولید پیازچه هم نمی­کنند. بنابراین با قطعه قطعه کردن پیازها گیاه تکثیر می­شود. اما هر سال پس از رشد پیاز یا غده و تولید گل، و ورود به فصل تابستان گیاه به استراحت می­رود. بدین ترتیب که در ابتدا فاصله آبیاری را طولانی کرده و در نهایت آبیاری را بطور کامل قطع می­کنند. 3-2 هفته گیاه را در مرداد ماه بدون آبیاری در یک محل سایه آفتاب درختان قرار می‌دهند. بعد از این مدت غده­ها را از خاک خارج می­کنند و بخش­های هوایی قدیمی را از غده جدا می­کنند و دوباره در یک خاک مناسب می­کارند. لذا این عملیات را می­توان 4-3 سال ادامه داد. ولی معمولاً بعد از پایان سال سوم یا چهارم کیفیت و تعداد گل­ها کاهش پیدا می­کند. به همین دلیل هر غده سیکلامن را بیش از دو سال برای کشت و کار استفاده نمی­کنند. از آنجا که مراقبت تابستانه این گیاه کار ساده­ای نیست و امکان از بین رفتن غده در تابستان وجود دارد از آن به عنوان گیاه دائمی نام برده نمی­شود.
ارقام وحشی سیکلامن پنج گلبرگ دارند، گل برگ واژگون به رنگ‌های صورتی، بنفش و سفید می‌باشد. اما ارقام پرورشی دارای برگ­های بسیار درشت و متنوع بوده و برای مدت طولانی به گل می‌روند. در ارقام وحشی گل­دهی برای مدت کوتاهی است که در هر بار تعداد محدودی گل تولید می‌شود. اما در ارقام پرورشی دوره‌ی گل‌دهی تا زمانی که درجه حرارت وضعیت مطلوبی دارد، وجود دارد.
در سیکلامن وحشی میوه روی دم‌گل کاملاً پیچیده (بصورت فنر) وجود دارد و این فنر کمک می‌کند که کپسول در حالت کاملاً حفاظت شده باقی بماند تا بذر گیاه برسد.
هم‌چنین در سیکلامن پرورشی دم‌گل‌ها آسیب‌پذیرند و در مقابل آبیاری زیاد یا عوامل باکتریایی سقوط کرده و در نتیجه بذرها از بین می‌روند.