پرورش و فراوری سبزی

با نگاهی به بافت اجتماعی، اقتصادی کشاورزی کشورمان و نقش زنان روستایی در اقتصاد خانواده، ضرورت توجه بیشتر به این قشر، دو چندان می شود. سنتی بودن کشاورزی درگذشته و سمت گیری چند سال اخیر برای مکانیزه نمودن بخش کشاورزی نیاز به همسو کردن قشرهای فعال در بخش کشاورزی دارد. بهره گیری از روش های آموزش به زبان ساده گویا به منظور افزایش راندمان تولید و بالابردن آگاهی این قشر زحمتکش از ضروری ترین موارد می باشد.    لذا توجه به احساس مسئولیت، هوش و ذکاوت و موقعیت اجتماعی زنان روستایی در مناطق مختلف کشور و اعتقاد و باورمان به این قشر عظیم که دارای نقش مهمی در پیشرفت و اعتلای اقتصاد کشاورزی می باشند، انتشارات فنی معاونت ترویج و نظام بهره برداری با توجه به رسالت پیام رسانی اقدام به تهیه و چاپ 8 نشریه با عنوان های: 1.       دامپروری و پرورش گاوهای شیرده 2.       پرورش ماهی 3.       سبزی ها و فن آوری های پس از برداشت 4.       آفت ها و آفت کش ها 5.       مدیریت آب در خانه و مزرعه 6.       کشاورزی ارگانیک 7.       تولید و نگهداری بذر 8.       ابزار کمکی برای آسان نمودن کار زنان روستایی  نموده است. این نشریات ترجمه کتابی با عنوان دانش و فن آوری های موردنیاز زنان روستایی توسط فدراسیون جهانی زنان کشاورز تهیه و توسط گروهی از اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران ترجمه شده است. امید است این مجموعه بتواند موردتوجه واستفاده زنان روستایی قرارگیرد.  پیشگفتار وجود زنان برای ایجاد یک زندگی سالم در خانواده از اهمیت فراوانی برخوردار است. به منظور تامین یک زندگی توام با آسایش برای اعضای خانوار، زنان علاوه بر تربیت کودکان به کارهای دیگری از جمله تهیه غذا، نگهداری و مدیریت منزل، کمک به فرآیند تولید و تبدیل محصول های زراعی و دامی و سلامت و بهداشت خانواده می پردازند. شاید به خاطر مسئولیت های فراوان زنان، متخصصین کشاورزی و سیاست گذاران، آنها را پراهمیت تر و با ارزش تر جلو داده اند، و گرنه اطلاق کشاورز به مردان و بچه داری و آشپزی به زنان با ارزش تر جلوه داده اند، و گرنه اطلاق کشاورز به مردان و بچه داری و آشپزی به زنان بسیار راحت تر بوده است. در حقیقت زنان در بسیاری از جنبه های کشاورزی شامل انتخاب نوع کشت، آماده سازی زمین، انتخاب بذر، کاشت / نشاء کردن، کندن علف های هرز، کنترل آفت ها، برداشت محصول، انبارکردن و نگهداری محصول، بازاریابی و عمل آوری، شرکت می کنند. با وجود این زنان مورد بی مهری واقع شده اند و اما این که فن آوری های اختصاصی زنان باید توسعه داده بشوند، موضوعی است که اخیراً موردتوجه متخصصین قرار گرفته است. درسال 1992، «فدراسیون جهانی زنان کشاورز» شعبه دهلی نو، و انستیتو بین المللی توسعه روستایی، در فیلیپین موافقت کرده اند که با همکاری همدیگر یک منبع علمی ساده که مورداستفاده مروجین مرد و زن قرار بگیرد، تولید نمایند. تهیه یک کتاب راهنما با عنوان «دانش و فن آوری های موردنیاز زنان روستایی» که با وجود فن آوری های کاربردی ساده بتواند ضمن افزایش بهره وری بر حفظ و نگهداری محیط سالم و به مقدار زیادی از سنگینی کار زنان بکاهد حاصل تلاش مشترک آن دو سازمان بود. برای تهیه این کتاب راهنما از روش های رهیافتی بدیع که به وسیله انیستیتو بین المللی توسعه روستایی برای تهیه مواد آموزشی و اطلاعاتی با سرعت و اثر بخشی بالا، استفاده شده است. در آ‎غاز برای تعیین عنوان کتاب از نویسندگان و متخصصین هندوستان پرسیده شد. آنها به نمایندگی از مؤسسه های آموزش در سطح ملی مانند انیستیتو تحقیقات کشاورزی هندوستان (دهلی نو)، انیستیتو ملی تحقیقات مواد لبنی (کارنال)، انیستیتو مرکزی آموزش شیلات (بمبئی)، دانشگاه کشاورزی هاریانا، دانشگاه دهلی ومؤسسه های دیگر تهیه عناوین و مطالب این کتاب شرکت کردند. برای تکمیل عناوین مطالبی نیز از طرف سازمان های غیردولتی دریافت شد. البته برخی نوشته ها هم از لابه لای کتاب ها گلچین شد که در طی یک کارگاه آموزشی 6 روزه در ماه ژوئن سال 1995 در دهلی نو از جنبه های انتقادی مورد بررسی و بازنگری قرار گرفت. نوشته های بازبینی شده به مسئولین انستیتو بین المللی توسعه روستایی در فیلیپین ارسال شد تا به وسیله کارشناسان انستیتو بنی اللملی توسعه روستایی و متخصصین فدراسیون جهانی زنان کشاورز مورد بررسی و ویراستاری قرار گیرد. سپس متون تایپ شده برای چاپ به هندوستان عودت داده شد. عناوین به نحوی طراحی و مورد بازبینی قرار گرفته است که ضمن جذاب بودن به راحتی قابل فهم خوانندگان باشد. در جاهایی که لازم است برای درک بهتر کاربرد فن آوری ها و روش ها، از تصاویر استفاده شده است. گر چه این کتاب راهنما برای استفاده کارکنان میدانی تهیه شده است لیکن نوآموزان و افراد کم سواد نیز از توانایی استفاده از اطلاعات داخل کتاب برخوردار خواهند بود. لیست کامل همکاران، کمک کنندگان و سازمان های شرکت کننده در تکمیل این کتاب در بخش ضمایم آمده است.  باغچه های تولید سبزی برای مصرف خانگی هر خانواده ای، حتی مستاجرین نیز می توانند اقدام به تولید سبزی های موردنیاز خود کنند که کار بسیار آسان و پرمنفعت می باشد. این کار سبب صرفه جویی در هزینه ها، بهبود وضع تغذیه و بی نیازی از مصرف سبزی های آلوده به آفت کش ها می شود.  انواع باغچه های خانگی باغچه های بزرگ (حداقل 500 مترمربع انواع سبزی ها را می توان در این نوع باغچه ها به همراه چند گونه درخت نظیر گیلاس، آلبالو، انار، سیب و یا هر درخت دیگر بسته به شرایط منطقه ای پرورش داد.  باغچه های متوسط (150 تا 200 متر مربع) د راین باغچه ها می توان سبزی هایی مانند گوجه فرنگی، بادمجان، لوبیا، گل کلم، خیار، اسفناج، تربچه، شلغم، هویج، کاهو، کلم پیچ، کدو، بامیه یا نخود را پرورش داد.  باغچه های کوچک (کمتر از 100 مترمربع) سبزی هایی مانند گل کلم، اسفناج، تربچه، شلغم، گوجه فرنگی، بادمجان، فلفل و انواع سبزی های برگی را می توان در این نوع باغچه ها تولید کرد.  باغچه های گلدانی برخی از سبزی ها به خوبی در گلدان ها یا جعبه های قرار گرفته در بالکن های روبه آفتاب، پشت پنجره ها یا پشت بام ها قادر به رشد هستند. این ظروف با مخلوطی از ماسه، خاک و کود حیوانی پر می شوند. در این ظروف می توان فلفل، گوجه فرنگی، کرفس، نعناع، تربچه، کاهو، گل کلم، لوبیا، پیازچه، سیر، تره و جعفری پرورش داد.  مدیریت باغچه های خانگی §        نشاها را در ردیف ها یا خطوطی به فاصله مناسب بکارید. §        برخی از نشاها را در صورتی که فاصله آن ها با همدیگر کم باشد، حذف کنید. §        چنانچه برخی از نشاها از بین رفتند با کاشت مجدد جایگزین کنید. §        پس از نشاکاری باغچه را آبیاری کنید. §        علف های هرز بین ردیف و درون ردیف ها را حذف کنید. §        سبزی ها برای رشد و عملکرد مناسب نیازمند آبیاری منظم هستند. §        در کرت های بزرگتر، آبیاری سبکی هر هفته یک بار در طول بهار و هر دو سه روز یک بار در طول تابستان انجام بدهید. §        کودهای سبز مزرعه و کمپوست ها، منابعی ارزشمند برای باغچه سبزی ها هستند و مخلوط کردن آنها با خاک در حدود یک هفته قبل از کاشت بذرها و یا انتقال نشاها باید انجام شود. §        از کودهای ازته مانند اوره به مقدار کم برای دستیابی به رشد عملکرد بهتر محصول استفاده کنید. اوره تنها وقتی استفاده شود که خاک مرطوب باشد و در غیراین صورت آبیاری سبک بعد از کودپاشی باید انجام شود. توجه: در صورت وجود خطر سزمازدگی، باید به صورت مرتب آبیاری باغچه ها را تا رفع سرما ادامه داد. کنترل آفت ها: آفت ها می توانند مسئله ای جدی برای سبزی ها باشند. با استفاده از آفت کش های موثر و ایمن می توان از آسیب شدید آفت ها جلوگیری کرد. تهیه کودها کودهای ازته مانند اوره و سولفات آمونیوم و کودهای پتاسته مانند مورات برای تولید خوب سبزی و میوه ضروری هستند. سوپر فسفات و نمک های پتاسیمی باید قبل از کاشت بذرها و یا نشاکاری با خاک مخلوط شوند.  ابزار برخی از وسایل از جمله بیل، کج بیل دستی، آب پاش، داس، چاقو، سبد، سمپاش دستی و .... بسیار ضروری هستند.  نقشه باغچه §        در حین طراحی و اجرای نقشه باغچه توجه به برخی نکات ضروری است،‌از جمله: §        باغچه در معرض تابش کامل آفتاب قرار گرفته باشد. §        باغچه های مستطیلی شکل بهتر از باغچه های مربعی شکل هستند. §        باغچه نباید در سایه درختان بزرگ قرار گرفته باشد. §        در صورت امکان باغچه در نزدیکی منبع آب احداث شود. §        سبزی هایی که تازگی و شادابی خود را بلافاصله پس از برداشت از دست می دهند مانند نعناع، تربچه و دیگر سبزی های برگی باید در برداشت در اولویت قرار بگیرند. §        سبزی های رونده استفاده مناسبی از فضا می برند. بنابراین می توان آنها را روی نرده ها و دیوارها  و یا روی بالکن ها پرورش داد. §        یک یا دو گودال در گوشه ای سایه دار در کنار زمین (حیاط) برای نگهداری کود گیاهی حفر کنید.  برداشت §        سبزی هایی که در اوج شادابی خود برداشت شده و مصرف می شوند از نظر ارزش غذایی، عطر و طعم، کیفیت در بهترین حالت هستند. §        سبزی های ریشه ای هنگامی برداشت شوند که هنوز جوان (ترد) هستند. تاخیر در برداشت موجب پوک شدن، خشن شدن و درشت شدن بیش از حد آن ها خواهد شد. §        سبزی های میوه ای و غلافی، زمانی برداشت می شوند که به اندازه مناسب رسیده، ولی هنوز جوان و ترد هستند. §        طالبی، گوجه فرنگی و کدو را می توان تا زمان رسیدن روی گیاه حفظ کرد. §        چیدن سبزی های برگی در مرحله ای صورت می گیرد که هنوز تازه و ترد هستند. §        کدو تنبل، فلفل، کدو و پیاز را می توان هم به صورت رسیده و هم به صورت نارس برداشت کرد.

***مجموعه آموزشی کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات سالم