بستر کشت گیاهان گلخانه ای
بستر کشت گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی است که عبارتند از : 1- مخزن مواد غذایی 2- نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه 3- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر 4- محل استقرار گیاهان .
ادامه مطلب ...اثرات مصرف بهینه کود در افزایش عملکرد گوجه فرنگی
گوجه فرنگی (Lycopersium esculantium) یکی از سیزیهای مهم است که به لحاظ داشتن ویتامین A , C و مواد غذایی نقش مهمی در سلامتی جامعه ایفا می نماید . گوجه فرنگی در شرایط اقلیمی بسیار متفاوت از بوشهر گرفته تا مرند آذربایجانشرقی و در تمام استانهای کشور در سطح وسیعی کشت می شود . این سیزی مهم در مناطق جنوبی کشور نظیر استانهای هرمزگان و بوشهر که دارای هوای گرم هستند در زمستان در هوای آزاد محصول (نوبری) داده و در اواخر اردیبهشت ماه باردهی آن به اتمام می رسد .
این در حالی است که در استانهای سردسیر در همین مواقع نشاء های گوجه فرنگی از خزانه به مزارع انتقال داده شده و در طول تابستان محصول می دهد. در اکثر استانهای کشور با وجود اقلیم متفاوت , کشت مزرعه و پلاستیکی و گلخانه ای آن مرسوم است . میزان برداشت عناصر غذایی گوجه فرنگی با 90 تن عملکرد بیش از 260 کیلوگرم ازت (N ) , 100 کیلوگرم (P2O5) , 520کیلوگرم پتاسیم (K2O) , 40 کیلوگرم منیزیم , 60 کیلوگرم گوگرد و رقمی بیش از 100 کیلوگرم در هکتار کلسیم می باشد . ولی مقدار برداشت عناصر ریز معدنی درمقایسه با عناصر پر مصرف بسیار کم و ناچیز است .
مثلا برای برداشت 48 تن در هکتار گوجه فرنگی فقط 608 گرم مس (Cu) , 535 گرم آهن (Fe) , 95 گرم منیزیم (Mn) ,60 گرم روی(Zn) و 28 گرم بر (B) برداشت میگردد که در مقایسه با مقادیر عناصر پرمصرف بسیار ناچیز ولی مهم می باشند (1998 . Fertilizer Development center National)
افزایش محصول , بهبود کیفیت و مقاومت در مقابل برخی از بیماریها در این محصول مستلزم مصرف متعادل کودهای شمیایی و افزایش مواد آلی چه در خزانه و چه در مزارع گوجه فرنگی است .
نقش عناصر در عملکرد و کیفیت گوجه فرنگی
1- ازت
تاثیر ازت بر رشد سبزینه ای و محصول گوجه فرنگی از عناصر دیگر بیشتر است . ازت تشکیل گل و میوه را افزایش داده و بلوغ را به تاخیر می اندازد. کمبود ازت در گیاه سبب کاهش جیبرلین , اکسین و افزایش ممانعت کننده های رشد () می شود . ریزش تعدادزیادی از گلها در درجه حرارت های زیاد نیز به علت کمبود ازت در گیاه گوجه فرنگی است . این گیاه برای تولید بیش از 100تن محصول در هکتار به جذب ازت بیشتری در هر روز نیاز دارد . اندازه , رنگ , مزه و درصد مواد جامد در میوه در اثرمصرف زیاد ازت کاهش و اسیدیته قابل سنجش افزایش می یابد . به طور کلی ازت زیاد سبب بروز کاهش مقاومت گیاه نسبت به بیماریها می شود . ظهور مرگ انتهایی میوه (Blossom end rot) با افزایش میزان ازت به خصوص در فرم آمونیومی افزایش پیدا می کند در صورتی که شدت پوسیدگی ریشه (Botrytis cinera) با درمان کمبود ازت در گیاه کاهش پیدا می کند . گوجه فرنگی فرم ازت نیتراته را به فرم آمونیومی آن ترجیح می دهد . ضمنا نیترات راندومان مصرف آب ( W.U.E) را بهبود بخشیده و غلضت اسید آمینه آزاد را کاهش می دهد.
2- فسفر
وجود فسفر کافی در محیط ریشه سبب توسعه سریع و استفاده بهتر گیاه از آب و دیگر مواد غذایی ضروری گیاه می شود . فسفر (به همراه استفاده ازت و پتاسیم ) رنگ پوست و گوشت میوه , میزان ویتامین C و سفتی میوه را بهبود و بلوغ را تسریع می بخشد . بدیهی است بر مبنای مقدار فسفر برداشتی توسط گوجه فرنگی و آزمون خاک (حد بحرانی حداکثر 15 میلی گرم در کیلوگرم بر مبنای روش اولسون) بایستی نسبت به مصرف کودهای فسفاته اقدام نمود که متاسفانه تاکنون چنین نبوده است .
3- پتاسیم
علائم کمبود پتاسیم در گوجه فرنگی با تیره تر شدن رنگ گیاه و گوتاه شدن بین گرهها ظاهر می شود . نکروزه شدن حاشیه برگها نیز نشانه شدت کمبود پتاسیم در این گیاه است . افزایش میزان پتاسیم ور محلول غذایی با کاهش خسارت ناشی از بیماری Alternaria همراه است . به نظر می رسد پتاسیم تاثیر مثبتی نیز بر روی قارچ برگی (Clodosprium fulvum ), پوسیدگی ساقه (Diplodialyocopersici ) و پوسیدگی ریشه (Botrytis cinere ) دارد .
گرچه تاثیر پتاسیم بر میزان محصول به اندازه ازت چشمگیر نیست اما با این حال اثر پتاسیم بر افزایش بر افزایش اندازه میوه را نمی توان نادیده گرفت . یکی از دلایل اختلال در رسیدن میوه , تغذیه ناکافی پتاسیم در گوجه فرنگی است .
کمبود پتاسیم سبب قهوه ای شدن آوندها , سفیدی دیواره , خاکستری شدن دیواره و سبزی میوه می شود . میزان پتاسیم در دمبرگ , همبستگی زیادی با توسعه بافت سفید در میوه دارد . بدشکلی و غیر یکنواختی رنگ میوه با افزایش مصرف پتاسیم کاهش می یابد . پتاسیم نقش مهمی نیز در رنگ میوه در صنایع تبدیلی دارد . مصرف پتاسیم سبب افزایش کارتنوئید , لیکوپن و کاهش کلروفیل شده و تاثیر زیادی در متابولیسم اسید های میوه (عمدتا اسید سیتریک و اسشید مالیک) دارد . در مجموع کل مواد جامد, قند ها , اسید ها , کاروتن, لیکوپن , و خاصیت انباری در میوه های گوجه فرنگی که از تغذیه پتاسیم بهره مند بوده باشد بیشتر است . ریزش میوه قبل از بلوغ نیز در گیاهانی که دارای غلظت پتاسیم کمی هستند بیشتر است .
نظر بر اینکه مقدار پتاسیم مورد نیاز گوجه فرنگی در مقایسه با سایر عناصر غذایی باید حداکثر باشد , بنابراین مقدار کود پتاسیمی مورد نیاز چه از منبع سولفات (قبل از کاشت)و چه از منبع کلرورپتاسیم (سرک) بستگی به عملکرد , رقم , درصد رس , نوع رس, کلسیم و منیزیم , ظرفیت تبادل کاتیونی , مقدار پتاسیم قابل استفاده و درجه نسبی تخلیه پتاسیم خاکهای مربوطه دارد . در مناطق شور مصرف کلرورپتاسیم به صورت سرک در مقایسه با شاهد عملکرد را افزایش داده ولی قابل مقایسه با سولفات پتاسیم نبوده ولی در خاکهاو آبهای غیر شور مصرف چند دفعه ای کلرورپتاسیم همزمان با رشد و زمان گلدهی (حداقل چهار بار) بیشترین تولید را چه در ایران و چه در پاکستان عاید نموده است .
پتاسیم علاوه بر افزایش تولید و بهبود کیفیت (بازار پسندی) , سبب افزایش مقاومت گیاهان منجمله گوجه فرنگی در برابر شوری , کم آبی , انواع تنشها و آفات و بیماریها نیز گشته و بازیافت آب و کود را نی افزایش می دهد .
در جدول زیراثر مقادیر مختلف پتاسیم در افزایش عملکرد و کاهش تجمع نماتدها در ریشه های گوجه فرنگی نشان داده شده است .
اثرات پتاسیم در عملکرد تراکم نماتد ها
تیمار کودی
|
عملکرد (تن در هکتار)
|
تراکم نماتدها در ریشه
|
شاهد
|
73
|
20/3
|
K1
|
78
|
20/3
|
K2
|
88
|
97/1
|
K3
|
81
|
15/2
|
K4
|
80
|
20/3
|
در تمامی آزمایش ها با مصرف زیادی پتاسیم به دلیل ایجاد رابطه آنتاگونیستی عمدتا با کلسیم و منیزیم عملکرد کاهش یافته است .
4-کلسیم و منیزیم
بسیاری از اختلالات فیزیولوژیکی در رسیدن میوه , به علت کافی نبودن کلسیم (به خصوص با مصرف ازت آمونیاکی)می باشد . تعدادی از محققین مرگ انتهای میوه (Blossom end rot) را به دلیل کمی کلسیم و زیادی آب , ازت و منیزیم در خاک ذکر کرده اند . ترک خوردن میوه گوجه فرنگی که در مزارع گوجه فرنگی بسیار شایع است یکی دیگر از اختلالات فیزیولوژیکی است که دلیل آن کمبود کلسیم می باشد . افزایش نسبت Na:Ca نیز سبب شیوع بیشتر پژمردگی فوزاریومی(Fusarium oxysporinmy) می شود .
کمبود منیزیم نیز با مصرف زیاد پتاسیم و فرم آمونیومی ازت پدید می آید که با مصرف خاکی 100 کیلوگرم سولفات منیزیم و یا محلول پاشی سولفات منیزیم به میزان 5/1 درصد (حداقل دوبار) کمبود را سریعا درمان می نماید . درجداول زیر جذب عناصر غذایی و متواسط غلظت این عناصر در بافتهای مختلف گوجه فرنگی نشان داده شده است
جذب عناصر غذایی به ازاء هر تن محصول گوجه فرنگی( کیلوگرم )
|
ازت (N)
|
فسفر (P)
|
پتاسیم (K)
|
منیزیم (Mg)
|
کلسیم (Ca)
|
دامنه جذب
|
4/3- 1/2
|
45/0- 28/0
|
4/4- 11/3
|
54/0- 26/0
|
99/2- 8/1
|
متوسط جذب
|
9/3
|
4/0
|
0/4
|
45/0
|
35/2
|
متوسط غلظت عناصر غذایی در اندامهای مختلف گوجه فرنگی بالغ ( گرم در گیاهان )
اندام گیاهی
|
عناصر غذایی
|
وزن خشک
| ||||
ازت(N)
|
فسفر (P)
|
پتاسیم(K)
|
کلسیم(Ca)
|
منیزیم(Mg)
| ||
برگ
|
77/3
|
75/0
|
85/5
|
56/8
|
075/
|
8/136
|
دمبرگ
|
68/0
|
17/0
|
07/4
|
89/1
|
34/0
|
9/48
|
گل و دمگل
|
22/0
|
04/0
|
37/0
|
14/0
|
03/0
|
6/9
|
میوه
|
55/8
|
82/1
|
70/16
|
58/0
|
62/0
|
1/443
|
ساقه
|
87/0
|
25/0
|
34/2
|
90/0
|
19/0
|
41/9
|
ریشه
|
06/0
|
01/0
|
08/0
|
05/0
|
01/0
|
7/3
|
علی رغم آهکی بودن خاکهای زیر کشت گوجه فرنگی , محلول پاشی چند باره کلرورکلسیم , هر بار با غلظت دو الی سه هزار اکیدا توصیه می گردد .
به طور کلی , مقدار و نوع کودهای مورد نیاز گوجه فرنگی بستگی به عوامل مختلف از جمله حاصلخیزی خاک , رقم , دوره آبیاری , میزان رطوبت , تنوع زراعی , عملکرد و روش مصرف دارد . توصیه کودی برای کشت گوجه فرنگی بر اساس آزمون خاک بدست آمده شده طبق جدول زیر به قرار زیر می باشد :
توصیه کودی بر اساس آزمون خاک در زراعت گوجه فرنگی
ازت
|
|
فسفر
|
پتاسیم
| |||
کربن آلی (درصد)
|
اوره (کیلوگرم در هکتار)
|
فسفر خاک (میلی گرم در گیلوگرم)
|
سوپر فسفر تریپپل (کیلوگرم در هکتار)
|
پتاسیم (میلی گرم در گیلوگرم)
|
سولفات پتاسیم (کیلوگرم در هکتار)
|
کلرورپتاسیم (کیلوگرم در هکتار)
|
کمتر از 5/0
|
450
|
کمتر از 5
|
150
|
کمتر از150
|
500
|
500
|
0/1- 5/0
|
400
|
10- 5
|
100
|
200- 150
|
400
|
400
|
5/1- 0/1
|
300
|
15- 11
|
50
|
300- 201
|
300
|
300
|
بیشتر از 5/1
|
250
|
بیشتر از 15
|
0
|
بیشتر از 300
|
200
|
200
|
چه باید کرد ؟
مصرف تمام کودهای آلی , پرمصرف و کم مصرف (ریز معدنی ), کلسیمی, منیزیمی و گوگردی باعنایت به مقدار برداشت محصول و شرایط فیزیکوشیمیایی خاکهای زیر کشت الزلمی است , منتها مصرف کودهای ازته مخصوصا به شکل آمونیومیرا بایستی زیاد افزایش نداده و حتما مصرف آن به صورت سرک (نیترات) باشد تا ضمن افزایش بهره وری کودهای ازته , تجمع نیترات را در گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی کاهش داد .
نظر بر اینکه با مصرف پتاسیم راندومان جذب سایر کودها افزایش می یابد , بنابراین با عنایت به نتایج آزمون خاک مقدار مصرف پتاسیم حداقل به دو برابر کود توصیه شده افزایش داده شود .
حد بحرانی برای نیل به حداکثر تولید (75 درصد پتانسیل) در گوجه فرنگی برای فسفر با روش اولسن در خاکهای آهکی با بیش از یک درصد کربن آلی 10 میلی گرم در کیلوگرم , برای پتاسیم با روش استات آمونیوم درخاکهای سبک 300 و در خاکهای بافت سنگین 350 میلی گرم در کیلوگرم و برای عناصر ریز مغذی آهن , منگنز , روی , مس (روش DTPA ) و بر (آب داغ) به ترتیب 10, 10 , 3 , 5/1 و 5/1 میلی گرم در کیلوگرم پیشنهاد می شود
منابع مورد استفاده
1- اداره کل آمار و اطلاعات
2- ارشد کامران . بررسی و تعیین نیاز کودی (ازت و فسفر) دو رقم گوجه فرنگی
3- خوشخوی, مرتضی و علی اکبر کامکارحقیقی , گوجه فرنگی از کشت تا برداشت دانشگاه شیراز
4- ملکوتی ,محمدجعفر و محمد مهدی طهرانی . نقش ریز مغذی ها در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی
وبلاگ مهندسی کشاورزی
وزارت کشاورزی , نشریه علمی تخصصی شماره 65 سال 1379
خزانه
خزانه هوای آزاد(outdoor bed)
خزانه هوای آزاد عبارت از کرت یا باغچههای به اندازههای مختلف است که ابتدا بذر در آن به صورت پرپشت و نزدیک به هم کاشته شده، پس از رشد ، نشاءهای تولیدی به محل کاشت انتقال مییابند. در خزانه میتوان درختان را نیز برای تولید پایه کشت نمود و نهالهای حاصل را، خواه پیش یا پس از پیوند زدن، به باغ یا محل دایم کاشت منتقل کرد. از این نوع خزانه، در ایران، به صورت قلمستان در کناره رودخانهها نیز استفاده شده، در آن قلمههای درختانی مانند سپیدار یا بید را ریشهدار مینمایند
ادامه مطلب ...:پوشش گلخانه
مهمترین خصوصیت پوشش گلخانه این است که بیشترین مقدار نور و حرارت آفتاب را از خود عبور داده و به گیاه برساند. در هیچ یک ازانواع پوششها انتقال نور و حرارت صد درصد نیست زیرا در هر حال مقداری از نور، منعکس شده و یا جذب پوشش می شود. بین پوششهای مختلف شیشه از نظر عبور نور مقام اول را دارد و پوشش پلاستیکی بعد از شیشه در مقام دوم قرار دارد.
پوشش شیشه ای: کیفیت و مرغوبیت شیشه و نیز ابعاد آن در میزان عبور نور تأثیر دارد. هر چه درصد آهن در شیشه بیشتر باشد، شیشه کدرتر شده و درصد نور کمتری را از خود عبور می دهد. قطعات بزرگتر شیشه از نظر عبور نور بهتر از قطعات کوچک است زیرا بع قاب آهنی یا چوب کمتری نیاز دارد و سایه اندازی کمتری در گلخانه انجام می شود. ولی شیشه های بزرگ در برابر برف و باد مقاومت کمتری دارند و زودتر می شکنند. درز بین شیشه ها و قالبهای فلزی اکثراً مقداری هوا را از خود عبور می دهند. به همین دلیل پوشش شیشه ای دائماً تهویه مختصری در گلخانه ایجاد نموده و به علت خارج کردن رطوبت اضافی کمتر از پوشش پلاستیکی عرق می کند.
ادامه مطلب ...مقدمه:
احداث
گلخانه برای تولید میوه های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از
قرن 17 میلادی در اروپا آغاز و در سالهای اخیر به منظور استفاده بهینه از
منابع خاک وآب و یا اشتغال زایی در سراسر جهان گسترش یافته است.
این
صنعت در استان اصفهان از سال 1340 در منطقه فلاورجان با گلخانه های چوبی
شروع شــــده و هم اکنون با احداث گلخانه های مدرن در سراسر استان, انواع
محصولات نظیر خیار, گوجه فرنگی, فلفل دلمه ای رنگی, طالبی آناناسی, توت
فرنگی, انواع گلهای شاخه بریده مانند رُز, ژربرا و....... در حال تولید است
که علاوه بر تأمین بازارهای داخلی استان, به سایر استانها و مقداری نیز به
خارج از کشور صادر می گردد.
برای اطلاع رسانی مناسب به متقاضیان احداث
گلخانه در استان, سازمان جهادکشاورزی اصفهان مجموعه ای تحت عنوان (آشنایی
با کشت های گلخانه ای) تدوین نموده که حاوی اطلاعات اجمالی از انواع
محصولات گلخانه ای سازه ها و چگونگی صدور پروانه تأسیس گلخانه می باشد. که
امید است مورد استفاده علاقه مندان تولیدات محصولات گلخانه ای قرار گیرد.
سازه گلخانه:
یک
گلخانه، وسیله ای برای تغییر محیط اطراف گیاهان، جهت بهبود شرایط رشد
فراهم می کند.گلخانه ها در چند مورد قابل استفاده اند. بعضی از گلخانه ها
برای عملیات سالیانه مورد استفاده قرار می گیرند، درحالیکه بعضی از آنها
فقط برای پرورش گیاهان در فصلهای بهار و پاییز ساخته می شوند. در بعضی از
شرایط آب و هوایی، برای پرورش تعدادی از گیاهان درتابستان (مانند گوجه
فرنگی)، که در شرایط بیرون قابل کشت نیستند، گلخانه مورد نیاز می باشد.
جهت گلخانه ها
اسکلت
گلخانه سایه ایجاد می کند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است
لزوم توجه به این امر بویژه در تولید زمستانه حائز اهمیت است چرا که
تغییرات اندکی دردرصد نور رسیده به گیاهان می تواند نقش بسزایی در کمیت و
کیفیت تولید داشته باشد .موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین
مقدار نور را دریافت نماید. اولین انتخاب برای موقعیت گلخانه به صورت نمای
جنوبی یا جنوب شرقی می باشد. نور تمام روز بهترین شرایط را برای گیاه فراهم
می کند. البته نور تابیده شده ازجانب شرق، به هنگام صبح، برای گیاهان کافی
می باشد. نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست، زیرا که به گیاهان اجازه
داده می شود که فرایند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.واین موضوع منجر به
حداکثر رشد می شود. بالطبع انتخابهای بعدی، نمای جنوب غربی و نمای غربی می
باشد؛ چرا که دریافت نور دیرتر صورت می گیرد. نمای شمالی کمترین مطلوبیت را
دارد و فقط برای گیاهانی که نور کمی احتیاج دارند مناسب می باشد .
درختان
برگ ریز مانند افرا و بلوط می توانند به طور مؤثری از نور شدید بعد ازظهر
تابستانی با ایجاد سایه بکاهند. البته باید توجه داشت که درختان در هنگام
صبح، بر روی گلخانه سایه نیاندازند. این درختان در زمستان اجازه می دهند که
نور کافی به گلخانه برسد؛ چرا که در پاییز برگهای خود را از دست می دهند. اسکلت
گلخانه ها سایه ایجاد می کند که اندازه سایه ها به زاویه تابش نور خورشید و
فصل سال بستگی دارد. تأثیر سایه بر رشد گیاه در زمستان (زمانیکه اغلب شدت
نور خورشید کم است) بسیار زیاد می باشد.
گلخانه های تک واحدی که در عرض های بالاتر از 40° شمالی واقعند باید در امتداد شرق به غرب ساخته شوند تا بتوانند نور آفتاب زمستانی که زاویه تابشی پائینی دارد را به نحو مناسب دریافت کنند. در عرضهای پائینتر از 40° شمالی امتداد گلخانه ها باید شمالی ـ جنوبی باشد زیرا زاویه تابش نور خورشید به مراتب بیشتر است. گلخانه هایی که در امتداد طولشان به هم متصلند، در تمامی عرضهای جغرافیایی باید در جهت شمال به جنوب باشند تا بتوانند اثر سایه را درقسمت شمالی گلخانه کاهش دهند. جهت شمال به جنوب باعث می شود که ساقه در طول روز در عرض کف گلخانه حرکت کند. درحالیکه در جهت غرب به شرق این امر ممکن نیست.
ال جی ماریس در انگلستان محاسباتی را در عرض جغرافیایی 50° شمالی انجام داده است. این محاسبات تأکید می کند که امتداد یک گلخانه تک واحدی باید از شرق به غرب باشد. زیرا تفاوت شدت نور بدلیل این که در طول تابستان که زاویه تابش نور خورشید زیاد است، کم میباشد و این تفاوت در زمستان یعنی زمانی که شدت نور موضوع مهمی بشمار می رود بسیار بیشتر است.
جهت |
وسط تابستان |
وسط زمستان |
شمال ـ جنوب |
64 |
48 |
غرب ـ شرق |
66 |
78 |
2-سیستم موضعی: بخاری
توجه: افرادی که به مبحث ساخت و مدیریت گلخانه علاقه مند هستند میتوانند مجموعه آموزشی گلخانه و گلخانه داری را دانلود کنند