بستر کشت گیاهان گلخانه ای

بستر کشت گیاهان گلخانه ای

 بستر کشت گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی است که  عبارتند از : 1- مخزن مواد غذایی 2- نگهداری آب و در دسترس قرار  دادن آن برای گیاه  3- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر 4- محل استقرار گیاهان .    

 

                                  

سوال:  چرا محصولات در مزرعه بدون نیاز به تغییر عمده رشد می کنند ولی اگر همان خاک به گلدان منتقل داده شود رشد محدود خواهد شد ؟

جواب : در خاک مزرعه چهار عمل که در بالا از آنها یاد شد به خوبی انجام می شود ولی در ظرف هوادهی به اندازه کافی انجام نمی شود . خاک مزرعه دارای لوله های است که آنها را از سطح به عمق می برد . این لوله های کاپیلاری باعث می شود آب اضافی از لایه های سطحی خاک بعد از بارندگی خارج شود . وقتی مزرعه خشک است این لوله ها آب را از عمق به محیط رشد ریشه منتقل می کنند . وقتی خاک از مزرعه جدا و به گلدان یا بستر گلخانه ای منتقل می شود این لوله های کاپیلاری ا بین می روند . بنابراین خاک بستر مانند خاک مزرعه نمی تواند عمل کند و لوله جهت خروج آب از سطح وجود نخواهد داشت .

وقتی خاک مزرعه به گلدان منتقل داده می شود شرایطی پیش می آید که سطح ایستابی (آب آزاد) نامیده می شود (Perched water table) یعنی فضای هوای موجود در زیر گلدان به علت زهکشی ضعیف از آب پر شده است و چون لوله های کاپیلاری از بین رفته اند عمل کاپیلاری برای کشیدن آب از خاک (جهت زهکشی آن ) انجام نمی شود . هر چه عمق گلدان بیشتر باشد باید سطح ایستابی پایین تر تشکیل شده و در نتیجه فضای بیشتری برای رشد گیاه وجود دارد. ظرفیت نگهداری آب و تهویه خاک به هم وابسته اند .

تغییر دادن PH :

اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه  قلیایی است می توانید خاصیت اسیدی آن را با افزودن اسید سولفوریک یا پایین آورنده های PH افزایش دهید.

اگر تشخیص دادید که PH بیش از اندازه اسیدی است می توانید خاصیت قلیایی آن را با افزودن جوش شیرین یا بالا آورنده های PH افزایش دهید. هنگام تنظیم PH مهم است که مقادیر را کم کم اضافه کنیم تا اینکه PH یکباره تغییر نکند و همچنین بدانیم که چه موقع به سطح PH مطلوب می رسیم.

محدوده PH مناسب برای انواع محصولات باغی

لوبیا	کلم	خیار	بادمجان	کاهو	نخود	تربچه	گوجه	هندوانه	فلفل	توت فرنگی
5/8 6/2	6/3 6/5	5/7 6/2	5/7 5/9	5/7 6/2	6/3 6/5	5/8 6/2	5/8 6	5/4 5/6	5/8 6/2	5/8 6/2

 PH  مناسب:   PHمحیط یا محلول غذایی برای رشد گیاه بسیار مهم است. هر گیاهی محدوده    PH خاصی دارد که خارج شدن از این محدوده باعث کم شدن رشد یا حتی مرگ گیاه می شود. PH  کمتر از 5/4 یا بیشتر از 9 صدمات سختی به ریشه گیاه وارد می کند و اثرات زیان آوری روی رشد گیاه دارد.

چنانچه سطح PH تغییر کند تاثیر مستقیمی در دسترسی گیاه به مواد غذایی می گذارد. اکثر مواد مغذی در PH 6 - 7/5 در دسترس گیاه می باشند. وقتی که سطح PH خیلی زیاد یا کم شود مواد مغذی در محلول قفل شده و از دسترس گیاه خارج می شوند.

باید PH محلول غذایی را هنگام ترکیب و استفاده و نیز هر چند روز یکبار اندازه گیری کنید و آن را در حد مطلوب نگهداری کنید.

اجزای محیط رشد :

الف) مواد آلی: 1- پیت 2- کوکوپیت 3- پوست درختان 4- خاک برگ 5- کود دامی

 ب) مواد معدنی : 1- ورمی کولیت 2- پوکه 3- پرلیت 4- پشم سنگ

1-  پیت : پیت بقایای گیاهان مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشد . ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است . رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (حداکثر تجزیه) تا قهوهای (حداقل تجزیه) متغیر است . این بستر جایگزین خاک برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت ,خطرانتقال بذر علف هرز یا بیماری ها در آن  وجود ندارد . به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می توان پیت خزه را در جای قرار داد که یخ بزنداین کار باعث پاره شدن سلول ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می شود . قبل از مصرف خزه باید آن را خرد و غربال کرد (غربال با Mesh No 10 ) . در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می کند و قابلیت جذب رطوبت آن کاهش می یابد . خزه می تواند تا 10 برابر وزن خشک خودش آب نگهداری کند و دارای یک درصد نیتروژن و مقادیر ناچیز فسفر و پتاسیم است.

پیت خزه اسفاگنوم :این پیت خزه از بقای خشک شده بخش های زنده و جوان گیاه به وجو می آید . که انواع مختلف آن عبارتند از :

1- Sphagnum Papillosum

Capillacearum 2- Sphagnum

Palusre 3- Sphagnum

ویژه گی های خزه پیت اسفاگنوم :PH  آن بین 3 تا 4 متغیر است -  قابلیت نگهداری آب حدود 20-10 برابر وزن خشک خود (بافت های ساقه و برگ ) را دارد . تبادل گازی آن خوب است.

 98 -80 درصد آن منافذ است که در کشت گلخانه ای بستر ی با حجم منافذ بیش از 50 درصد مناسب است – حاوی قارچ کشی اختصاصی برای جلوگیری از گیاهچه میری است – برای استفاده اولین بار سترون است - سبک است (حدودا هر متر مکعب آنKg  104 است .

درجه بندی پیت خزه : پیت خزه از H0 تا H10 رتبه بندی می شود . H0 پیتی است که تجزیه نشده .مرطوب و زغال مانند است و به مصرف سوخت میرسد . H10 کاملا تجزیه شده و بدون فیبر قابل رویت است . پیت های H4  و H5 دارای فیبر و تجزیه آن نیمه تمام و در باغبانی کاربرد دارد .

پیت خزه نی جنگی (Grass Peato Reed Sadge Peat ) : این پیت قهوه ای تا قهوه ای متمایل به قرمز تا سیاه است . شامل(نی Phragmites communis از تیره گندمیان) و (جگن Carex از تیره Cyperaceae می باشد .

پیت هوموس Peathumus : از ویژه گی های این پیت می توان به موارد زیر اشاره نمود : تجزیه آن بیشتر از سایر پیت ها صورت می گیرد – ظرفیت نگهداری آب آن نسبت به سایر پیت ها کمتر است – PH  آن حدود 7.5 – 5 است -  نیتروژن آن زیاد است .

2-  کوکوپیت : این نوع پیت از پوسته نارگیل تهیه می شود و چون حاصل تجزیه نیست با سایر پیت ها متفاوت است و ظرفیت کاتیونی آن نیز کمتر از پیت خزه و سایر پیت ها است .

پیت نخل : این پیت هم نوعی از پیت ها محسوب می شود که البته تحقیقات در مورد این نوع پیت در مرکز تحقیقات ایران در حال انجام می باشد .

3-  پوست درختان (Wood shaving or shredded bark) : پوست درختان دارای لیگنین است که تجزیه آن کند تر از سلولز است. سلولز برای تجزیه شدن نیاز به اضافه کردن نیتروژن دارد . پوست درختان به دو گرو تقسیم بندی می شود:

الف)  Hardwood Bark : شامل درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط است و به چوب های اطلاق می شود که 85 درصد لیگنین هستند . البته از این گروه درختانی مثل گردو ,گیلاس و افرای نقره ای دارای مواد باز دارنده رشد هستند .

ب)  Softwood Bark  : شامل مخروطیان مانند صنوبر , کاج  ,سرو , نراد, غول Redwood و شوکران هستند . دارای بیش از 85 درصد لیگنین و معمولا 95 درصد هستند . تکه درشت پوست چوب صنوبر محیط مناسبی برای کشت ارکیده است .

4-  خاکبرگ (Leaf Mold) : خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است . برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم قرار داده و آن را کمی مرطوب می کنند 3-2 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع صورت گیرد . باید توجه داشت که اگر این خاک برگ ها با مواد شیمیایی و علف کش ها مخلوط شده باشد به لحاظ اینکه ارزان تهیه می شود می تواند خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد سازد .

5 - کود دامی : ظرفیت تبادل کاتیونی کود دامی زیاد و نگهدارنده مناسبی برای    مواد غذایی   است و نیز دارای نیتروژن , فسفر , پتاسیم , وعناصر کم مصرف نیز می باشد. کود گاوی پوسیده بهترین نوع کود مورد استفاده در گلخانه است . کود مرغی دارایی آمونیاک بیش از حد بوده وبه ریشه شاخه و برگ صدمه می زند . 

مواد معدنی :   

1-  ورمی کولیت : ورمی کولیت یک سنگ ازجنس سیلیکات میکا است که در 1000 درجه سانتی گراد گداخته شده و آب آن از بین رفته است . هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای ضخامت نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار دارند و بین آنها رطوبت قرار دارد و محیط مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زایی و قلمه ها است . ورمی کولیت به دلیل قابلیت نگهداری آب , مواد غذایی , تهویه و وزن مخصوص ظاهری پایین یک محیط کشت بدون خاک محسوب می شود . به دلیل ضعیف بودن از نظر مواد غذایی باید با محلول های غذایی آن را تقویت کرد . ورمی کولیت را نباید با خاک مخلوط کرد چون فشرده شده و باعث کاهش منافذ آن می شود .

2-  خاک رس : هدف از کاربرد آن تغییر خاصیت فیزیکی محیط کشت است . ویژه گی ها :مقاوم به شکستن است , دارای منافذ کافی برای تهویه می باشد , ظریت تبادل کاتیونی آن بالاست .

3-  پرلیت : پرلیت سلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا آب خود را از دست داده و ذرات سفید باحجره های مسدود ایجاد می کند . پرلیت جانشین شن برای تهویه محیط کشت است . مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است .

4- پشم سنگ : پشم سنگ مخلوط پوکه زغال سنگ , بازالت , سنگ آهک و کف آهن است که در دمای 1600 درجه سانتی گراد ذوب شده است و پس از سرد شدن به صورت رشته در می آید . آمیخته ان با پیت خزه یا پوست کاج برای کشت مناسب است . پشم سنگ دارای مقادیر کمی کلسیم , منیزیم , گوگرد , آهن , مس و روی است که البته مقادیر این عناصر برای رشد گیاه کافی نیست .

توجه: افرادی که به مبحث ساخت و مدیریت گلخانه علاقه مند هستند میتوانند مجموعه آموزشی گلخانه و گلخانه داری را دانلود کنند

دانلود