هرس کردن و تکثیر ساقه‌های بامبو

گیاه بامبو یک گیاه زیبا و مقاوم است که هم در آب و هم در خاک رشد می‌کند. شما می‌توانید بدون نگرانی و به آسانی ساقه‌های این گیاه را مرتب و هرس کنید. هرس کردن به موقع و صحیح به رشد و شاداب ماندن این گیاه کمک زیادی می‌کند. قیچی و وسیله‌ای که قصد دارید گیاه را با آن هرس کنید باید کاملا تمیز و تیز باشد تا هم بیماری به گیاه منتقل نشود و هم در محل برش اثری از دندانه دندانه شدن بر ساقه برجا نماند تا بتوانید یک هرس سالم و تمیز را انجام دهید. میزان ساقه‌های بامبو در دسته بامبویی که در خانه دارید رشد نخواهد کرد بلکه ارتفاع بامبوها در اثر رویش و جوانه زدن برگ‌های بامبو و پیچ ها افزایش می‌یابد. ممکن است تا مدتی تمایل نداشته باشید که ساقه‌ها را کوتاه کنید تا ارتفاع بامبوهای شما افزایش یابد اما پس از مدتی که ارتفاع بامبوها بیش از حد زیاد شود این کار لازم است.

زمانی که مقداری از ساقه‌ بامبو را برش بزنید و هرس می‌کنید برگ‌ها و در نتیجه ارتفاع بامبو باز می‌تواند به رشد خود ادامه دهد. البته بدون اینکه ساقه رشد کند. آن قسمت از ساقه که از بامبو جدا کرده‌اید را می‌توانید در خاک یا آب قرار دهید زیرا هر کدام یک قلمه جدید بامبو هستند پس از مدتی ساقه‌های قطع شده یا همان قلمه ها می‌توانند رشد ‌کنند و جوانه بزنند و به این ترتیب می‌توانید یک دسته بامبو جدید داشته باشید.

هرس کردن را با بریدن مقدار کمی از ساقه بامبو شروع کنید و بعد از برش اول اگر باز هم لازم بود می‌توانید یک قطعه کوچک دیگر از بامبو را از ساقه جدا نمائید. برگ‌ها و جوانه‌های بامبو تا زمانی رشد می‌کنند که ارتفاع، وزن و ضخامت ساقه بامبو به حد نرمال باشد، به همین دلیل است که گیاه بامبو وقتی بیش از حد بلند و سنگین شود نیاز به هرس شدن پیدا می‌کند. همانطور که اشاره شد، شما می توانید قلمه بامبو را هم در خاک و هم در آب قرار دهید. اگر قصد شما صرفا تاثیر گیاه است بهتر است قلمه را از 2 تا 5 سانتی متر از زیر گره ساقه جدا کنید. گره اولین جایی است که جوانه بامبو از آنجا بوجود آمده است. این منطقه وقتی از ساقه جدا شود به زودی ریشه می دهد و گیاه جدیدی بوجود می آید. به همین دلیل مهم است که آن را طوری کوتاه کنید تا جوانه گره کاملا دست نخورده باقی بماند. بعضی از مردم اصرار دارند که باید قلمه را زاویه دار برش زد تا ریشه دهد. این درست نیست. شما می توانید برش را به صورت صاف و بدون زاویه نیز انجام دهید.

با باقی گذاشتن یک یا دو پیچ بر ساقه بامبو می توانید گیاه را به رشد و شکوفایی جدید و سریع تر تشویق کنید. مرتب کردن گیاه هم چنین سبب می شود که جوانه ها و پیچ ها بسیار منسجم تر و پرتر از زمان قبل از هرس و مرتب کردن رشد کند. اگر نمی خواهید که گیاه هرس شده شما به رشد خود ادامه دهد و رشدش متوقف شود باید در محل برش مقداری پارافین بمالید و آن قسمت را مسدود کنید. گیاه بامبو با اینکه گیاه بسیار مقاومی است باز هم احتمال بیمار شدنش وجود دارد. یکی از موارد تشخیص بیمار بودن گیاه بامیو ای است که آبی که گیاه در آن قرار داده شده زود به زور زرد و کدر می شود. در چنین مواقعی باید راهکار درمانی را از یک کارشناس جویا شوید.

روش تکثیر گیاه آلوئه‌ورا

در حال حاضر آلوئه‌ورا به سه روش تکثیر می‌شود که به شرح ذیل می‌باشد:

1-‌ تکثیر به روش پا جوش (تقسیم بوته):
حدوداً هر شش ماه 10 پاجوش بر روی ریشه‌ها و لابه‌لای برگ‌های خشکیده بوته‌ها بوجود می‌آید که در این روش تغییر ژنتیکی و خواص آن خیلی کم است و گیاهان همسانی تولید می‌شوند.

بقیه در ادامه مطلب...

سرخس

فوژر یا سرخس یا فرن

مشخصات: اسم علمی سرخس Nephrolepis exaltata ، از خانواده polypodiaceae می باشد. این جنس دارای ۳۰ گونه مختلف از سرخسها بوده که به سرعت به وسیله استولون توسعه می بیابند. گونه مذکور، بومی نواحی استوایی است و ارتفاع آن به حدود یک تا دومتر می رسد و گسترش بسیا زیادی دارد.سرخس گیاهی همیشه سبز است و هم به صورت گلدانی، هم به صورت آویزی استفاده می شود.

مراقبت: این گیاه به نور متوسط، حرارت معمولی، آبیاری متوسط تا زیاد، رطوبت هوای ۷۰-۹۰ درصد و خاک قلیایی احتیاج دارد.

کود: کود مورد نیاز این گیاه را می توان به میزان ۱ گرم در لیتر، هر هفته یکبار، از فرودین تا شهوریور، مصرف کرد.

خاک: خاک جنگلی و یا خاکبرگ، برای رشد سرخس مطلوب ومناسب است.

ازدیاد: سرخس را می توان به دو رورش تکثیر کرد. زمانی که گیاه ساقه های رونده ریشه زا تولید می کند در صورت تماس انتهای ساقه ها با خاک گیاهان کوچک بوجود می آیند که پس از ریشه دار شدن، با جدا کردن و پرورش آنها می توان گیاهان جدیدی تولید کرده این روش زمانی که گیاه در طول بهار و تابستان فعالی است عملی خواهد بود برای این روش گلدانهایی با قطر دهانه ۹ سانتیمتر، حاوی کمپوست بذر و قلمه یا کمپوست گلدانی مناسب خواهد بود. خاک را به اندازه کافی مرطوب کنید و دمای محیط را ۱۸ تا ۲۰ درجه سانتیگراد نگاهدارید. روش دیگر تکثیر سرخس، استفاده از هاگهای بوحود آمده در سطح زیرین برگها است. هاگها را روی یک صفحه کاغذ سفید جمع آوری کنید و در سینی بذر حاوی کمپوست بذر و قلمه، به شکل پراکنده روی سطح خاک بکارید. گلدان یا سینی بذر را با کیسه پلاستیکی شفاف بپوشانید و در دمای ۲۱ درجه سانتیگراد نگاهدارید. زمانی که سرخسها جوان تقریبا ۵/۲ سانتیمتر شدند، آنهار ا بیرون آورده و هر یک را در گلدانی با قطر دهانه ۶ سانتیمتر حاوی کمپوست گلدانی بکارید و زمانی که بزرگتر شدند. گلدانها را نیز بزرگتر کنید. گیاه را همیشه دور از تابش مستقیم خورشید بگذارید. بهتر است آبیاری از زیر انجام گیرد یعنی گلدان را در بشقابی قرا داده و آب را داخل بشقاب پر کنید. ضمنا گاهی گیاه را با یک سمپاش کوچک خیس نمایید.

روشهای تکثیر گیاهان

روشهای تکثیر گیاهان :

 

هدف علم ازدیاد گیاهان ، افزودن به تعداد گیاهان با حفظ ویژگیهای ارزشمند آنها می‌باشد.

برای این منظور گیاهان به روشهای جنسی و یا غیر جنسی تکثیر می‌شوند. اکثرا در طبیعت ، گیاهان از طریق بذر به ادامه نسل می‌پردازند. هر کدام از بذرها از نظر ژنتیکی ساختار منحصر به فرد خود را دارند که ناشی از آمیختگی والدین می‌باشد.

برای تولید مثل موفق گیاهان توسط انسان سه جنبه مختلف مورد نظر می‌باشد. داشتن اطلاعات عملی و مهارتهای لازم جهت ازدیاد گیاهان ، نظیر کشت بذر ، نهال و نشا ، پیوند زدن ، تهیه قلمه و ریشه‌دار کردن آن هنر ازدیاد نباتات بشمار می‌آید، داشتن اطلاعات لازم در مورد رشد و نمو ساختار گیاه و شرایط رشد که علم ازدیاد گیاهان محسوب می‌شود. جنبه سوم ، داشتن اطلاعات کافی در مورد روشهای ازدیاد گونه‌های مختلف گیاهی می‌باشد.

تکثیر جنسی گیاهان

تکثیر جنسی گیاهان شامل ترکیب یاخته‌های جنسی نر و ماده و تشکیل بذر می‌باشد. تکثیر جنسی با نصف شدن و کاهش کروموزومی گامتهای نر و ماده ، آغاز می‌شود و بعد از لقاح تعداد کروموزومها به تعداد اولیه افزایش می‌یابد و با بوجود آمدن ژنوتیپهای جدید همراه است. شکل ظاهری (فنوتیپ) گیاه و انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر توسط ژنها تعیین می‌شود.

فرآیند زایشی گیاه

فرآیند زایشی گیاه با تشکیل گل ، آغاز می‌شود و این تغییرات شامل گل انگیزی ، گل آغازیاختصاصی شدن و تشکیل گل و شکوفایی است. از ترکیب گامتهای نر و ماده ابتدا تخم حاصل می‌شود و تخمک تلقیح یافته به دانه تبدیل می‌شود. تخم دارای خاصیت "خود تولیدی" بوده و حاوی اطلاعات ژنتیکی مورد نیاز برای تولید یک گیاه کامل می‌باشد. عواملی همچون دما ، طول روز ، هورمونهای گل انگیزی و تغذیه گیاه در تمایز و تشکیل گل ، دخالت دارند.

تشکیل بذر

دانه‌های گرده بعد از جوانه زدن بر روی کلاله ، لوله گرده را حاصل می‌کنند. لوله گرده پس از عبور خامه وارد تخمدان شده و در نهایت به کیسه جنینی رسیده و عمل لقاح صورت می‌گیرد. لوله گرده حاوی دو هسته جنسی میباشد. یکی از هسته‌ها با تخمزا ترکیب شده و تخم دیپلوئید حاصل می‌شود. هسته دیگر با هسته ثانویه کیسه جنینی ترکیب شده و آندوسپرم ترپپلوئید را بوجود می‌آورد. پوششهای تخمک بعد از لقاح و در حین رشد و نمو بذر ، تغییر حالت داده و پوسته بذر را حاصل می‌کنند.  بذر شامل جنین، مواد غذایی و پوسته بذر می‌باشد.

جوانه زدن بذر

بذر تخمک لقاح یافته است و در هنگام جدا شدن از پایه مادر ، حاوی جنین ، مواد غذایی و پوسته می‌باشد. بذرهایی که از پایه مادر جدا می‌شوند رطوبت آنها کاهش می‌یابد و فعالیت حیاتی آنها در حد پایین می‌باشد. فعال شدن ماشین متابولیکی جنین موجب جوانه زنی بذر و رویش گیاه جدید می‌شود. جوانه‌زنی شامل پاره شده پوسته بذر ، ظاهر شده چند میلیمتر از ریشه‌چه می‌باشد. در جوانه‌زنی بذر نوع ویژه‌ای از مولکولهای mRNA دخالت دارند، تعادل هورمونی کنترل می‌شود و میزان اسید جیبرلیک در بذر افزایش می‌یابد. و با تولید ساقچه و برگها ، گیاه جدید تولید می‌شود.

مزایای تکثیر جنسی

امکان انبار کردن بذر در شرایط مناسب و کشت آن در سالهای بعد ، ارزان و اقتصادی بودن ازدیاد توسط بذر ، عدم انتقال بیماریهای ویروسی توسط بذر ، سازگار بودن بذر به شرایط متغیر محیطی ، امکان ازدیاد اکثر گیاهان زراعی ، تکثیر پایه‌های بذری برای درختان میوه ، ازدیاد کلونهای اصلاح شده توسط بذر و ... از مزایای تکثیر جنسی گیاهان محسوب می‌شوند.

تکثیر غیر جنسی گیاهان

در تولید مثل غیر جنسی ، تقسیم یاخته‌ای بدون کاهش کروموزومی (میوز) اساس کار می‌باشد. بطوریکه گیاهان تولید شده حاوی اطلاعات ژنتیکی پایه مادر می‌باشند. تقسیم یاخته‌ای توسط سلولهای غیر جنسی (سوماتیک) انجام می‌گیرد. تقسیم مستقیم یاخته‌ای عامل تشکیل بافت پینه در محل زخم و باززایی و بهبود زخم است و تکثیر رویشی را بوسیله قلمه ، پیوند و خوابانیدن شاخه ممکن می‌سازد. این روش تکثیر در کشت بافت نیز مطرح بوده و می‌توان گیاهان جدید را از این طریق تولید نمود. سلول رویشی زنده گیاهان ، دارای قدرت تولید یک گیاه کامل می‌باشد و این پدیده را قدرت خودسازی (Totipotency) می‌نامند و گیاه تولید شده بطور کامل اطلاعات ژنتیکی یاخته های مادری را خواهد داشت.

روشهای تکثیر غیر جنسی گیاهان

قلمه زدن

قلمه قسمتی از گیاه است که معمولا حاوی جوانه بوده و بعد از جدا کردن از پایه ، در محیط کشت ریشه‌دار می‌گردد. قلمه زدن معمولترین روش ازدیاد غیر جنسی بوده که آسانتر و ارزانتر از دیگر روشهای غیر جنسی می‌باشد. گیاهان تولید شده از طریق قلمه گیری شبیه پایه مادر و شبیه یکدیگر بوده و در آنها تفرقه صفات حاصل نمی‌شود.

خوابانیدن شاخه

در این روش شاخه مورد نظر را قبل از جدا کردن از پایه مادر ، در محیط کشت ریشه‌دار نموده، سپس از پایه مادر جدا می‌کنند و به عنوان گیاه جدید مورد استفاده قرار می‌دهند. در شاخه‌هایی که به عنوان وسیله ازدیاد بکار برده می‌شوند، ریشه‌های نابجا حاصل میشود.

پیوند زدن

پیوند عبارت است از اتصال دو قطعه از بافت زنده گیاه بر روی یکدیگر که منجر به تشکیل یک گیاه مستقل می‌گردد. قسمت بالای محل پیوند را پیوندک می‌نامند. پیوندک وظیفه عمل فتوسنتز و تشکیل محصول را به عهده می‌گیرد. پایه بخش پایین محل پیوند است که قسمتی از تنه و سیستم ریشه را بوجود می‌آورد.

ازدیاد بوسیله ساختارهای رویشی

برخی از گیاهان نظیر گیاهان چند ساله علفی دارای ساختارهای ویژه رویشی می‌باشند که می‌توان گیاه مورد نظر را توسط این نوع ساختارها ، زیاد کرد. از این ساختارها می‌توان به پیاز ، ساقه غده‌ای ، ریزوم ، پاجوش و ... اشاره کرد.

ریزازدیادی

این روش شامل تولید گیاه با استفاده از قسمتهای بسیار ریز گیاه نظیر بافتها و یاخته‌ها در شرایط ضد عفونی شده و در محیط کشت مصنوعی با استفاده از سیستم درون شیشه‌ای می‌باشد. این روش را بطور کلی ، کشت بافت می‌گویند.

مزایای تکثیر غیر جنسی گیاهان

تولید گیاهان یکدست و متجانس و شبیه پایه مادر ، کوتاه کردن دوره نونهالی ، ازدیاد گیاهان بکربار ، کنترل شکل و مراحل رشد و گوناگونی روشهای غیر جنسی ، از مزایای این روش تکثیر محسوب می‌شود.

معایب ازدیاد غیر جنسی گیاهان

از معایب ازدیاد غیر جنسی پر هزینه بودن و امکان انتقال عوامل بیماریزا توسط این روش می‌باشد. از عوامل بیماریزا می‌توان به قارچها ، باکتریها و ویروسها اشاره کرد.

تولید نهال

بذر درختان میوه و درختان غیرمثمر را نیز ابتدا در خزانه می کارند و نهال های حاصل را پس یا قبل از پیوند زدن به محل اصلی منتقل می نمایند.

به این نوع خزانه «نهالستان» می گویند. هدف از ایجاد نهالستان تأمین و انتخاب نهال های مناسب و قوی برای عمل پیوند زدن می باشد.

برای احداث نهالستان خاک را به طور عمیق در پاییز شخم می زنند و با انجام عملیات خاک ورزی ثانویه کلوخه را خرد و نرم و سطح خاک را مسطح می سازند، سپس با افزودن کود حیوانی و شیمیایی، حاصلخیزی خاک را تقویت می نمایند و در پایان با بیل و یا با شیار سازها زمین را به صورت جوی پشته در می آورند تا امکان کاشت بذر درختان مهیا گردد. معمولاً خاک کف جوی ها را با افزودن ماسه قدری سبک نموده ، بذرها را در آن می کارند. انجام عملیات آبیاری و وجین و تنک کردن و ... سایر مراقبت های داشت ضروری است.
مهمترین مسئله در ایجاد فضای سبز کاشتن نهال می باشد . برای رسیدن به هدفهای پیش بینی شده در تولید و کاشت نهال و بیشترین اهمیت را کیفیت بذری که کاشته می شود و عوامل کاشت به عهده دارند .

اساسی ترین کار درشروع در تولید و استقرار نهال خواهد بود و با توجه به اینکه جنگلکاری پر هزینه و بسیار پر زحمت می باشد لذا باید نهال مناسب که از بذر مناسبی تولید شده باشد به عرصه کاشت منتقل شود . برای تشریح اهمیت موضوع ضرورت تولید بذر مناسب و عواملی را که در کاشت نهال دخالت دارند مختصراً توضیح می دهیم.

امروزه نسبت حجم ریشه به سابقه به عنوان شاخص برای تعیین کیفیت نهال به کار می رود علاوه بر این عوامل دیگری مانند قطریقه و سیستم ریشه ای مطلوب مورد نظر می باشد و درتعیین نسبت زنده مانی نهال موثر خواهد بود . هنگامی این شرایط فراهم خواهد شد که تکنیکهای مختلف مانند هرس ریشه ، باز کاشت کردن ، آبیاری کردن ، کود دادن و سایر عوامل دیگر به موقع انجام شود .

بخصوص داشتن اطلاعاتی در مورد مبداء بذر خصوصیات ژنتیکی بذر و نهال ضروری است .

اگر تولید نهال ونهال کاری بدون آگاهی از مبداء از مبداء و ژنتیک بذرانجام شود امکان دارد که این نهال کاری در قدمهای اولیه مستقر شود ولی این عمل موقتی بوده و ممکن است بعداً با شکست روبرو شود . بهر حال مبداء و ژنتیک بذر باید روشن و مشخص باشد و مهمترین عامل استقرار بعدی نهال و درصد زنده مانی نهالکاری کاشته شده خواهد بود .

در این مقاله تحت این شرایط و اصول اساسی در مورد تکنیک های تولید نهال در نهالستان اطلاعاتی دراختیار خوانندگان قرار خواهد گرفت .


تکنیکهای کاشت :

انتخاب محوطه بذرکاری :

بسترهای کاشت وبازکاشت در واقع بسترهایی هستند که نهالستان به منظور بذرکاری و انتقال نونهال ها آمده می شوند برای کاشت گونه ای حساس محل کاشت در قسمتهای محافظت شده تغییرات جوی درنهالستان انتخاب می شود . به طوریکه نور خورشید صبح به آن نتابد و قسمت خواص فیزیکی باعث افزایش مواد غذایی خواهد شد . برای خاکهای شنی درصد مواد آلی مناسب 2 % و برای خاکهای سنگین 3% توصیه می شود .

درصورتیکه درصد مواد آلی کمتر از مقادیر ذکرشده باشد خواص فیزیکی و ساختمان خاک نامناسب بوده و مواد غذایی آن کم می باشد . البته متقابلاً درصورت زیاد بودن درصد مواد آلی نسبت ازت به کربن بهم خورده و این نسبت بالاتر از نسبتی خواهد بود که مناسب فعالیت میکروارگانیسم های خاک میباشد . دراین صورت فعالیت آنها افزایش پیدا کرده و ازت زایدی آزاد شده و باعث کاهش فسفر درخاک می شود . بهمین دلیل باید تجزیه خاک قبل از اضافه کردن مواد به خاک انجام شود ومقدار عناصری که به خاک باید اضافه نمود بر اساس گونه ای که تحت کشت خواهد شد تعیین شود .


ضد عفونی کردن بستر بذر :

گاهی ضرورت دارد که بستر های بذر علیه آفات و بیماریهای مختلف و علف های هرز بذرکاری شده از سرمای بهاره و یخ زدگی سطح خاک درامان باشد . قسمتهایی از نهالستان که ذکر شده برای کاشت و بازکاشت سوزنی برگان مناسب است و کلاً باید به این نکته توجه داشت :

در اراضی زیر کشت سال قبل کاشت بذر مناسب نیست و قطعاتی که به صورت آیش زیر کود سبز قرار داشته است مناسب تر می باشد . خاکهای ماسه ای لومی مناسبترین قطعه نهالستان برای بذرکاری است و درصورتیکه چنین قطعه ای در دسترس نبود می توان با اضافه کردن ماسه و کمپوست و پیت نسبت به اصلاح خاک اقدام نمود مساله حاصلخیزی در انتخاب قطعه مهمترین مساله میباشد و لی در خاکهای بسیار حاصلخیز نیز نهالها رشد قدی کرده و ریشه ها توسعه مطلوب را پیدا نمیکنند و این ریشه ها قادر به تغذیه نهال درمرحله استقرار در زمین اصلی نخواهند بود .

یکی دیگر از نکاتی که باید رعایت شود زهکشی خوب خاک بستر کاشت میباشد زیرا درصورت ضعیف بودن زهکشی ریشه ها خواهند پوسید . بادگیر نبودن قسمتهای انتخاب شده نیز یکی از عوامل موثر خواهد . به هر حال در صورتیکه قطعه دیگری وجود ندارد باید به وسیله بادشکن های مصنوعی یا بادشکن سبز محافظت شود

آماده کردن بستر کاشت :

بذر پاشی و جوانه زدن بذر موقعی آسان خواهد بود . که بستر بذر کاملاً تسطیح شده و از شنهای درشت و باقیمانده گیاهان و کلوخه های سخت پاک شده باشد . بستر بذر یا وسیله کارگر آماده میشود و یا با استفاده ازماشین آلات مخصوص مهیا می شود . سطح بستر بذر میبایست کاملاً صاف بوده و امتداد آن در یک خط مستقسم باشد ، رعایت این مساله برای انحام عملیات مکانیزه کاملاً ضرورت دارد . معمولاً عرض 20/1 مترو فاصله بین بستر های بذر یا راهرو 40 سانتیمتر در نظر گرفته می شود . طول بستر های بذر تابع طول قطعه می باشد .

اختلاف ارتفاع بستر بذر یا راهروها در شرایط معمولی 10 سانتیمتر و درشرایطی که مساله زهکشی خاک مطرح باشد 25- 30 سانتیمتر در نظر گرفته می شود . شیب طولی بسترهای بذر نباید بیشتر از 3 درصد باشد .

شرایط زهکشی در سطح خاک و عمق خاک ، فرسایش و برآورد اقتصادی در سیستم آبیاری نکات مهمی هستند که در طراحی روشهای آبیاری در بسترهای بذر میبایست در نظر گرفته شود .

در شرایط زهکشی نامناسب بسترهای بذر در امتداد شیب استقرار پیدا میکنند و در شرایطی که خطر فرسایش به وسیله جریانهای سطحی و بارش وجود دارد بسترهای بذر در امتداد خطوط کشوری احداث خواهد شد . موقعیکه شرایط زهکشی و سایر شرایط مناسب باشد بسترهای بذر باید عمود بر جهت باد قرار گیرند .