امروزه
با استفاده گسترده از مواد شیمیایی در باغات و مزارع که منجر به ریشه کن
شدن نسل موجودات و عوامل بیماری زا میشود بیم این است که حشرات ومیکرو
ارگانیسمهای مفید نیز برای همیشه از بین بروند. این در حالی است که واژه
مفید و غیر مفید را ما انسانها بر حسب نیاز های مصرفی خود ابداع کرده ایم
.اعتقاد بسیاری از دانشمندان این است که تنوع زیستی بیشتر بین موجودات
برابر است با سلامتی بیشتر محیط زیست. یقینا یک فضای سبز با تنوع بیشتر
بقای بیشتری خواهد داشت. بنابراین سعی آنها در جلوگیری از ریشه کن شدن بعضی
از حشرات و پاتوژنهایی است که در یک سیستم باعث خسارت به گیاهان می شوند.
تعریف
کنترل
بیو لوژیک عبارت است از استفاده از یک عامل بیماریزا یا یک حشره به منظور
کاهش خسارت ناشی از یک نوع آفت . این روش مخصوصا برای محل هایی مثل گلخانه
ها و محیط های بزرگ مصنوعی مناسب است . هدف از کنترل بیو لوژیک ریشه کن
کردن آفاتی که به گیاهان آسیب وارد می کنند نیست بلکه هدف کاهش جمعیت آنها
به حدی است که کمترین خسارت را به کشاورز یا محیط زیست وارد کند. در حقیقت
این روشی است که با عکس العمل محیطی بین موجودات زنده آفات را کنترل می
کند.در یک محیط طبیعی یعنی جایی که بشر کمترین دخالت را در اکوسیستم دارد
آفات و بیماری های گیاهی همیشه وجود دارند اما در صورت عدم دخالت مستقیم
بشر جمعیت آنها همیشه در حال تعادل و به حد نرمال است.
یکی از عوامل
مهم برای شروع کار کنترل بیولوژیک آشنایی با مراحل مختلف رشد آفات و
شناسایی مرحله ای است که آنها بیشترین خسارت را به گیاهان وارد می کنند.
بیشتر روش های کنترل بیو لوژیک بر پایه جذب بیشتر حشرات مفید در مزارع و
باغات پایه ریزی شده اند. موجودات زنده ای که بیشتر برای کنترل بیولوژیک
استفاده می شوند عبارتند از :
انگل ها،شکارچی ها، پاتوژن ها و
خورنده علف های هرز(Weed feeder). کشاورزان می توانند آنها را از طریق پست
خریداری نمایند .موجوداتی که برای این منظور استفاده می شوند می توانند
شکارچی یا انگل باشند.
کنترل بیو لوژیک از دیدگاه اقتصادی
کنترل
بیولوژیک از نظر اقتصادی روشی بهینه است. حتی در صورت عدم موفقیت کامل در
مزرعه نسبت سود به هزینه B/C در این روش 11:1 است. بر اساس یک مطالعه تخمین
زده می شود که در این روش برنامه های با موفقیت کامل در ازای یک واحد
سرمایه 32 واحد سود را باز می گردانند.( 32:1 B/C) این درحالی است که در
تحقیق مشابهی نسبت سود به سرمایه در کنترل شیمیایی آفات فقط 5/2 به 1 است.
کنترل بیولوژیک با استفاده از حشرات
برای
شروع این روش باید از روش زندگی حشرات یعنی انگل یا شکارچی بودن،سیکل
زندگی و مکان هایی که آنها برای زندگی ترجیح می دهند مطلع باشیم .حشرات راه
های مختلفی برای تغذیه از سایر حشرات ابداع کرده اند. شکارچی ها مستقیما
حمله میکنند و قربانی خود را می بلعند در حالی که انگل ها در روی بدن حشره
دیگر تخم گذاری می کنند و هنگامی که لارو ها از تخم بیرون آمدند از اندام
های داخلی بدن حشره میزبان تغذیه می کنند.
نمونه ای از حشرات شکارچی
کنترل بیولوژیک زنبور پلیستز(Polistes)از طریق کفشدوزک(Ladybug)
کفشدوزک
ها مخصوصا لارو های آنها شته هایی مثلGreenfly و Blackfly راشکار می کنند و
از کرم ،پوسته بدن و لارو های کوچک آنها تغذیه می کنند. کفشدوزک ها شبیه
سوسک هستند و با رنگ سیاه و قرمز بیشتر دیده می شوند. لاروهای آنها در
ابتدا خیلی کوچکند ولی تا 17 میلی متر رشد می کنند. بدن آنها پوشیده از رنگ
های سیاه یا خاکستری با لکه های مشخص قرمز یا نارنجی است. آنها بیشتر در
باغات یافت میشوند و در زمستان در سوراخ ساقه های درختان به خواب می روند.
نمونه ای از حشرات انگل :
کنترل بیولوژیک حشره White fly با استفاده از زنبور Encarsia formosa
این
حشره یک زنبور کوچک است که به شکل انگل از حشره White fly تغذیه می کند.
White fly نو عی حشره کوچک است که از آفات مهم گلخانه ای است. این حشره از
شیره گیاهی تغذیه می کند و باعث پژمردگی و تشکیل تودهای کپکی سیاه بر روی
گیاه می شود.این روش مخصوصا در صورت هجوم کم حشره مفید است و تا مدت زیادی
محافظت ایجاد می کند. مکانیسم کنترل به این صورت است که زنبور روی پوسته
لارو White fly تخم گذاری می کند. بعد از خروج لارو ها از تخم، آنها از
لارو White fly تغذیه کرده و قبل از تبدیل آنها به شفیره آنها را از بین می
برند. باید بلافاصله بعد از مشاهده اولین حشره بالغ White fly نسبت به رها
سازی زنبورها اقدام کرد تا کنترل به نحو موثری صورت بگیرد.
کنترل بیو لوژیک علف های هرز
کنترل
بیولوژیک علف های هرز یکی از روش های کنترل علف های هرز است ،که از طریق
قرار دادن آنها در معرض دشمنان طبیعی انجام می شود. بسیاری از علف های هرزی
که امروزه در محیط های اطراف ما وجود دارند بومی مناطق دیگر بوده اند و از
طریق بذر ، اندام رشد رویشی، باد، آب،حشرات و... به مناطق دیگر منتقل شده
است.متاسفانه با انتقال علف های هرز به مناطق جدید دشمنان طبیعی آنان به
همراه آنان منتقل نمی شوند در نتیجه آنها به راحتی قادر به رشد و نمو
هستند، و حیات گیاهان بومی و مطلوب را به خطر می اندازند.
کنترل
بیولوژیک روش هایی را پیشنهاد می کند تا تعادل طبیعی بین علف های هرز و
محیط آنها برقرار شود. که از طریق معرفی حشرات و بیماری هایی است که به
گیاهان مضر حمله می کنند.
_ یک روش کنترل شامل استقرار یک جمعیت از
دشمنان طبیعی علف هرز است که قادر به ادامه حیات در محیط جدید می باشند.هدف
ایجاد ممانعت برای رشد علف های هرز ،مخصوصا در مورد علف هایی که زمین های
غیر زراعی را اشغال کرده اند،است.این روش با افزایش جمعیت یک عامل بیولوژیک
(که معمولا یک حشره است )اجرا شده و تا زمانی که جلوی افزایش علف هرز را
بگیرد ادامه می یابد . کنترل بیولوژیک علف هرز روشی تدریجی وطولانی است و
تا 20 سال به طول می انجامد. اما در شرایط درست سودمند ترین و اقتصادی ترین
روش کنترل است با توجه به اینکه اگر از عامل صحیحی برای کنترل استفاده شود
کمترین خسارتی به محیط زیست وارد نمی کند.
_روش دوم به کار بردن
یک دشمن طبیعی است که ، مثل علفکش ها با علف هرزمستقیما در تماس باشد،
مانند عوامل بیماری زای گیاهی. این روش بیشتر برای کنترل علف های هرز غلات و
در مزارع استفاده می شود. در کانادا عوامل بیماری زایی که برای این منظور
استفاده می شوند حتما باید در آن منطقه وجود داشته باشند و اجازه ورود از
مناطق ذیگر را ندارند. شرایط مورد نیازی که یک عامل بیماری زا برای استفاده
در روش کنترل بیولوژیک باید داشته باشد این است که با روش انتخاب توده
ایجواب دهد و بعد از به کار بردن روی علف های هرز اثر قابل قبولی داشته
باشد.
_کنترل بیولوژیک همچنین می تواند به طور غیر مستقیم از طریق
اعمال روش های زراعی انجام شود .به این طریق که با سیستم کشت حفاظتی یا
بدون شخم و جلوگیری از چرای دام در فصل های بخصوص باعث افزایش دشمنان طبیعی
و میکرو ارگانیسم های خاک می شوند.
کنترل بیو لوژیک علف های هرز یک
فرایند طولانی ،تدریجی و گران است اما تحقیقات نشان داده است که بازگشت
سرمایه در این روش به طور کلی و در پایان کار 50:1 است و شاید تا 100:1.
کنترل بیولوژیک در صورتی موفق است که قدرت رشد و فراوانی علف های هرز و
همچنین هزینه های اقتصادی که آنها به کشاورزان تحمیل می کنند را کاهش دهد.
مراحل انتخاب یک عامل کنترل بیولوژیک قبل از آزاد شدن در محیط
انتخاب دشمنان طبیعی که از علف هرز یا آفت مورد نظر تغذیه می کنند.
انجام مطالعات گسترده روی عامل بیولوژیک تا زمانی که مطمئن شوند که تنها به علف هرز یا آفت مورد نظر حمله می کند.
انجام آزمایشات ناحیه ای
تایید توسط سازمان محیط زیست و سازمان های دیگری که با توجه به کشور های مختلف فرق می کند.
| 
