قارچ دکمه ای

سابقا محیط کشت قارچ دکمه ای فقط کود اسب بود اما از آنجایی که تهیه این کود در مقیاس وسیع امکان پذیرنبود از مواد دیگری مانند کاه گندم – کود مرغ و سنگ گچ طی فرایندی به نام کمپوست سازی ( بستر سازی یا کود سازی) محیط کشت مصنوعی با خواص کود اسب تهیه شد که به مراحل مختلف آن می پردازیم.  

1ـ فاز اول کمپوست سازی

این مرحله از بستر سازی شامل خیس کردن و انباشت مواد اولیه به مدت ۵ تا ۷ روز بوده که در سیستم ماشینی معمولاً ۳تا ۴روز است. چهار مرحله قالب زنی که به مدت ۳ تا ۵ روز و معمولا ۴ روز انجام میشود. قالب زنی در سیستم ماشینی ۳ مرحله وهر۳  روز یک بار انجام می شود. بنا بر این در سیستم ماشینی طول پروسه  فاز اول حداقل۵ تا ۱۴ روز کاهش می یابد .

 2- فاز دوم کمپوست سازی

این فاز شامل ۳ مرحله ۱ـ عملیات تخمیر به مدت ۳ تا ۵ روز،۲ـ پاستوریزاسیون بمدت ۱۲ تا ۱۸ ساعت و۳ـ آمونیاک زدایی ۳ تا ۵ روز بوده و تقریبا در هر دو سیستم شبیه هم انجام میشود ( گاهی در سیستم دستی مرحله آمونیاک زدایی ۱تا ۲ روز بیشتر به طول می انجامد).

3- بذر زنی

این مرحله رابطه مستقیم با سیستم تولید و تعداد کارگران و مهارت آنها داشته در سیستم استیلاژ( بستری ) حداکثر یک روز و در سیستم کیسه ای و سایر سیستم ها بسته به مقدار کیسه ها و فاصله آنها با سالن های تولید و ارتفاع قفسه ها مختلف است .معمولا این مرحله بایستی حداکثر در مدت ۲ روز پایان یابد چرا که طولانی شدن این مرحله زمینه آلودگی کمپوست آماده شده را فراهم آورده همچنین برداشت در یک زمان انجام نمی گیرد.

4- پنجه دوانی

در این مرحله میسلیوم یا ریسه های قارچ در مدت ۱۴ تا ۱۵ روز در کمپوست نفوذ کرده و پس از آن ۱۴ تا ۱۵ روز دیگر نیز زمان نیاز است تا میسلیوم قارچ در خاک پوششی نفوذ کند.

5- برداشت

معمولا ًطی ۳ مرحله برداشت انجام میگیرد که هر مرحله ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد.

6- نظا فت سالن

مرحله پایانی که معمولاً ۱ تا ۲ روز بطول می انجامد شامل مرحله تخلیه و نظافت سالن ها میباشد. بنا براین طول دوره در سیستم دستی ۷۵ تا ۱۰۳ روز و در سیستم ماشینی ۷۰ تا ۸۱  روز می باشد در صورتی که یک کارخانه کلیه مراحل را خودش انجام دهد ۴ و حداکثر ۵ دوره در سال میتواند از سالنهای تولید استفاده نماید. سیستم رایج ایران بصورت سنتی بوده و معمولا کلیه کارها در یک کارخانه انجام می گیرد. امروزه در کشور های پیشرفته از این سیستم استفاده نمی شود. اطلاعات بیشتر در مورد سیستم های پیشرفته در کلاسهای تخصصی آموزشگاه قارچ طلایی ارائه می شود.

برآورد هزینه های جاری تولید قارچ دکمه ای

هزینه های تولید قارچ دکمه ای رابطه مستقیم با سیستم تولید( کیسه ای،استیلاژ ....) مکانیزم تولید ( مکانیکی، نیمه مکانیکی،دستی یا بصورت تامین مواد اولیه ازطریق تعاونی یا ....)همچنین قیمت نهادینه های تولید( مواد اولیه،هزینه کارگری، سوخت وانرژی و ....)از یک سو و از سوی دیگر میزان عملکرد محصول بر حسب مقدار بستر یا محیط کشت استفاده شده در طول یک دوره از تولید داشته که معمولا بین دو تا سه ماه در نظر گرفته میشود. بنا براین محاسبات ذیل که کاملا عملی و تجربه شده در سال 1384 می باشند می توانند تغییراتی داشته باشند که متاُثر از نحوه مدیریت در کارخانه میباشد.این محاسبات جهت سیستم رایج ایران یعنی سیستم تولید به روش سنتی یا دستی محاسبه شده است. ضمناً در این برآورد هزینه سرمایه گذاری ثابت ( ساختمانها، تاسیسات و تجهیزات ) محاسبه نشده است .

الف) مواد اولیه:

شرح هزینه	واحد	مقدار	قیمت واحد، ریال	هزینه کل، ریال
کاه گندم	کیلو گرم	۶۰۰۰	۳۰۰	۱۸۰۰۰۰۰
کود مرغی	کیلو گرم	۳۵۰۰	۱۲۰	۴۲۰۰۰۰
کود اوره	کیلو گرم	۱۰۰	۵۰۰	۵۰۰۰۰
ملاس چغندر	لیتر	۱۰۰	۲۰۰	۲۰۰۰۰
سنگ گچ	کیلو گرم	۴۵۰	۱۰۰	۴۵۰۰۰
بذر قارچ	کیلو گرم	۱۵۰	۱۰۰۰۰	۱۵۰۰۰۰۰
خاک پوششی	متر مکعب	5/7	۲۰۰۰۰۰	۱۵۰۰۰۰۰
کیسه کشت	کیلو گرم	۳۰	۱۰۰۰۰	۳۰۰۰۰۰
سموم	لیتر	۴	۲۰۰۰۰	۸۰۰۰۰
متفرقه		۲ درصد		۱۱۴۳۰۰
جمع  کل				۵۸۲۹۳۰۰

ب) هزینه کارگری :

شامل ۴ مرحله قالب زنی توسط ۴ نفر (۱۶ روز کارگر) ۲ مرحله تخلیه و پر کردن سالن پاستوریزه توسط ۴ نفر (۸ روز کارگر) ۳ مرحله آبیاری توسط یک نفر ( ۳ روز کارگر) یک مرحله تخلیه و نظافت سالن توسط ۴ نفر ( ۴روز کارگر) و میانگین ۴ روز کارگر جهت نظارت که مجموعاً ۳۵ روز کارگری با ارزش هر روز کارگری در سال 1384 تقریباً ۵۰۰۰۰ ریال با کلیه مزایا معادل ۱۷۵۰۰۰۰ ریال (تا قبل از برداشت ) میباشد.

جهت برداشت و بسته بندی، طی ۳ مرحله ( ۳ چین برداشت ) توسط ۵ نفر مجموعا 15 روز کارگر، با دستمزد فوق جمعاً مبلغ ۷۵۰۰۰۰ ریال خواهد شد.

ج)هزینه سوخت و انرژی:

از سوخت گازوئیل ،انرژی برق  و آب با تعرفه کشاورزی به طور میانگین در فصول مختلف سال مبلغ ۵۸۲۹۳۰ جهت هر دوره تولید در نظر گرفته شده است.

جدول هزینه های جاری

شرح هزینه	مبلغ کل هزینه (  ریال )
الف) هزینه مواد اولیه	۵۸۲۹۳۰۰
ب)هزینه کارگر ی تا قبل از برداشت	۱۷۵۰۰۰۰
ج) سوخت و انرژی	۵۸۲۹۳۰
جمع	۸۱۶۲۲۳۰
س) استهلاک سرمایه برای 3 ماه (  16 %   )	۳۲۶۴۸۹
ص)هزینه کارگری برداشت	۷۵۰۰۰۰
جمع کل	۹۲۳۸۷۱۹

پیش بینی میزان تولید

با استفاده از مواد اولیه فوق با وزن خشک تقریبی ۱۰۰۰۰ کیلو گرم و 65% تا 75% رطوبت میتوان ۱۶۵۰۰ تا ۱۷۵۰۰ کیلو گرم کمپوست ( بستر یا محیط کشت قارچ دکمه ای) تهیه نموده که عملکرد آن ( میزان قارچ تولید شده ) بر اساس وزن بستر(کمپوست) به قرار ذیل می باشد.

مقدار تقریبی کمپوست	حداقل عملکرد  10درصد	عملکرد خوب   20درصد	عملکرد عالی 30درصد	شرایط ایران عملکرد17%
۱۶۵۰۰ کیلوگرم بستر	۱۶۵۰ کیلوگرم قارچ	۳۳۰۰کیلوگرم قارچ	۴۹۵۰ کیلوگرم قارچ	۲۸۰۵ کیلوگرم قارچ
۱۷۵۰۰ کیلوگرم بستر	۱۷۵۰ کیلوگرم قارچ	۳۵۰۰ کیلوگرم قارچ	۵۲۵۰ کیلوگرم قارچ	۲۹۷۵ کیلوگرم قارچ

باید در نظر داشت، کیفیت کمپوست تهیه شده از نظر فیزیکی و بیوشیمیایی که بستگی به مواد اولیه مصرف شده و سیستم تولید کمپوست دارد، همچنین بذر مصرفی ( اسپان )از نظر گونه و اصلاحات ژنتیکی انجام شده بر روی آن نقش چشمگیری در تلورانس تولید داشته و به همراه مجموع عوامل محیطی و نحوه کنترل آن (رطوبت، دما، تهویه، بهداشت،   ...) افزایش یا کاهش تولید قارچ را در تولیدی های قارچ دکمه ای رقم میزند.

توجه: دوستان توصیه میشود برای یادگیری بیشتر راجع به پرورش قارچ حتما مجموعه آموزشی پرورش قارچ + 5 طرح توجیهی رو دانلود کنید