کاسنی

کاسنی ریشه‌های خشک شدۀ گیاه Cichorium intybus L. از خانوادۀ کاسنی (Compositae) است که حداقل دارای 11% اینولین می‌باشد.

نامهای گیاه:

لاتین:

Cichorium intybus L.

Syn: C. Byzantinum clementi

فارسی: کاسنی، کاسنی تلخ، کاسنی وحشی، هند با، کاسنی صحرائی

عربی: شکوریه، سرس

انگلیسی: Wild chicory, Succory

آلمانی: Wegwarte, Zichorie

فرانسه: Chicoree, Chicoree amere,Chicaree saurage

ریخت شناسی: گیاهی علفی خودرو، چند ساله که ارتفاع آن به 5/1 متر می‌رسد. با ریشه نسبتاً ضخیم و عمودی، ساقه باریک، برگهای پائینی بریده، بالائی‌ها ساده و گلهای آبی‌رنگ می‌باشند. پرورش کاسنی، مراقبت زیادی لازم ندارد.

اندام داروئی: شامل گلهائی به رنگ آبی روشن و ندرتاً صورتی یا سفید می‌باشد. در هر کاپیتول 20ـ18 گلچه زبانه‌ای به طول سه برابر گریبان دیده می‌شوند که در فاصلۀ ماههای تیرماه تا اواخر شهریور ظاهر می‌گردند.

زمان جمع‌آوری: ریزوم در مهر و آبان ماه و گل کاسنی در شهریورماه جمع‌آوری می‌شود.

دامنۀ انتشار: این گیاه در سرتاسر قاره اروپا بعنوان گیاه زینتی و داروئی کشت می‌شود. در ایران در نواحی کوهستانی، خراسان، گیلان و مازندران، راه قزوین به رشت، آذربایجان، زنجان، تهران، کرج، سنندج، همدان، اصفهان، فارس، چهار محال و بختیاری، بلوچستان و بسیاری مناطق دیگر می‌روید.

مواد متشکله: گل کاسنی حاوی فلاونوئید و یک گلوکوزید کومارینی ویژه‌ای به نام سیکوریئین می‌باشد. گلیکوزید مزبور با اسکولین که به مقدار فراوانتری در طبیعت یافت می‌شود ایزومر می‌باشد. مقدار سیکوریئین در 100 گرم گل خشک در حدود 200 میلی‌گرم می‌باشد. گل کاسنی همچنین حاوی "گم" به میزان 3/2 درصد و موسیلاژ همچنین به میزان 3/3درصد حضور عناصر فسفر، آهن، پتاسیم و کلسیم نیز در آن به اثبات رسیده است.

موارد استعمال: گل کاسنی به عنوان ملین و افزاینده صفرا مورد استفاده قرار می‌گیرد. اشتهاآور، تسهیل کننده هضم، ملین ضعیف، تقویت کنندۀ کبد و دستگاه گوارش، شستشو دهندۀ مجاری ادراری و مدر است و برای درمان نقرس و روماتیسم به کار می‌رود. ریشۀ کاسنی اثرات قاطع در رفع ورم التهابی لثه دندان و حتی در مواردی که با خونریزی همراه باشد، اگر عصاره آبی یا الکلی گیاه بر روی لثه مالیده شود یا ماساژ داده شود در رفع التهابهای همراه با خونریزی معده مؤثر است. بعلاوه اگر در خمیردندان‌ها وارد شود اثر ضد میکروبی خوبی ظاهر می‌کند. در استعمال خارجی، قرار دادن برگهای تازه و له شده کاسنی بر روی پوست بدن، برای آرام کردن ناراحتیهای جلدی ناشی از التهاب و تحریکات سطحی بکار می‌رود. همچنین در نواحی شمالی ایران از خیسانده ریشه گوشتی کاسنی به عنوان داروی کمکی جهت رفع تب مالاریا مورد استفاده قرار می‌گیرد.

موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته از گلهای کاسنی بعنوان مقوی کبد، تب بر، معرق، صفراآور و مدر استفاده می‌شده است.

آثار فارماکولوژیک مشاهده شده: عصاره‌ مائی گیاه اثر مهاری بر ماست سل‌های دخالت کننده در واکنش‌های آلرژیک و با دوز بالا اثر مهاری بر شوک آنافیلاکتیک (القا شده در موش) دارد و سبب مهار آزادسازی هیستامین از ماست سل‌های فعال نیز می‌گردد.