شوید

میوه‌های رسیده و خشک‌شدۀ گیاه Anethum graveolens L. از خانوادۀ چتریان Apiaceae است که حداقل دارای 5/2% اسانس است.

نامهای گیاه:

لاتین: Anethum graveolens L.

فارسی: شوید، شبت، شود

عربی: سذاب البر، شبت

انگلیسی: Dill, European Dill, American dill

آلمانی: Dill, Dillenkraut

فرانسه: Aneth, Fenouil puant

ریخت شناسی: گیاه یک ساله، بدون کرک که ارتفاع آن به cm75 می‌رسد دارای ساقه‌ای بلند و ایستاده، برگها منقسم و پرمانند، گلها به رنگ زرد، متعدد و به صورت چتر می‌باشند. میوۀ عدسی شکل و بسیار سبک است. گلهای ریز و زرد رنگ شوید با آنکه نوش کم تولید می‌کنند کم و بیش مورد بازدید زنبور عسل قرار می‌گیرند.

اندام داروئی: قسمت داروئی مورد استفاده گیاه شوید، میوه شیزوکارپ و رسیدۀ آن می‌باشد. میوه‌ها بوئی معطر و مزه‌ای تقریباً شبیه زیره سیاه دارند.

زمان جمع‌آوری: زمان جمع‌آوری میوه شوید بعد از رسیدن میوه، از اواسط تیر تا مهرماه و برای سرشاخه هوائی و برگهای شوید قبل از رسیدن میوه‌ها برای کیفیت بهتر درست قبل از گل دادن است.

دامنۀ انتشار: گیاه شوید بومی مناطق مدیترانه و آسیا (جنوب روسیه) و مشرق زمین بوده، امروزه در اکثر نقاط دنیا مخصوصاً آلمان، هلند، هند و چین و ایالات متحده برای صادرات کشت می‌شود. در ایران علاوه بر کشت در مناطق مختلف، در تبریز و بجنورد و تفرش به صورت خودرو و نیمه‌خودرو می‌روید.

مواد متشکله: میوه شوید دارای 4ـ5/2 درصد اسانس می باشد که مقدار آن براساس منطقه جغرافیایی و فصل تغییر کرده،تا7/7 درصد هم می رسد. قسمت اعظم اسانس میوه شوید، دـ کارن، لیمونن و آلفافلاندرن است که هر سه حدود 90 درصد اسانس را شامل می شوند. ترکیبات دیگر میوه شوید عبارتند از: دیلانوزید، کومارین‌ها، کامپفرول و ترکیب 3ـ گلوکورونیده آن، وی سنین، میریستیسین و سایر فلاونوئیدها، اسیدهای فنلی، پروتئین (حدود 16 درصد)، چربی (حدود 15ـ10 درصد). اسانس سرشاخه هوایی شوید که از سر شاخه تازه آن به روش تقطیر با بخار آب بدست می‌آید شامل 45ـ28 درصد ترکیبات کتونی مانند کارون می‌باشد که بر اساس فصل محصول‌برداری متفاوت است. ریشه گیاه شوید نیز دارای اسانس است که 95% اسانس ریشه را آلفا ـ بتاپینن تشکیل می دهد.

موارد استعمال: شوید در درمان سوء هاضمه، نفخ (بویژه نفخ کودکان) و اسپاسم به‌ کار رفته، اثرات مسکن، ملین و مقوی معده و رفع استفراغ، محرک ترشح شیر، مدر و کاهش دهنده چربی خون از آن گزارش شده است. همچنین بعنوان طعم دهنده و معطر کننده در صنایع غذایی و فرآورده‌‌های آرایشی ـ بهداشتی مورد استفاده قرار می‌‌گیرند. در استعمال خارجی اثر نرم کننده و التیام دهنده دارد ولی بیشتر در مصارف داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزارش شده که مصرف زیاد برگ شوید باعث بروز لکه‌های سیاه بر روی پوست می‌شود که به علت ترکیبات فورانوکومارینی پیچیده آن است. در دامپزشکی از میوه آن برای رفع نفخ و دردهای ناشی از چهارپایان استفاده می‌شود.

موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته از شوید در درمان نفخ، سوء هاضمه و سکسکه استفاده کرده، برای آن افزاینده شیر و مسکن (بویژه درد مفاصل) قائل بوده اند. بطور سنتی از آن جهت افزایش ترشح شیر، بادشکن، قولنج نوزادان، سرفه، درد معده، بواسیر، بیخوابی، یرقان، اسکوربوت و درمان زخم‌ها بکار می‌رود.

آثار فارماکولوژیکی: اثرات ضد باکتریایی برای اسانس میوه شوید گزارش شده است. عصاره اتانولی میوه‌های شوید درست مانند اسانس آن در سگ ایجاد دیورز می‌کند بعد از تزریق امولسیون 5% اسانس میوه‌های شوید حجم تنفسی بالا رفته و فشار خون کاهش می یابد. تزریق وریدی دم کرده سرشاخه هوایی شوید به حیوانات، باعث پایین آمدن فشار خون، گشاد شدن عروق خونی، تحریک تنفس و کند شدن ضربان قلب می‌شود. همچنین دارای اثرات ضد التهابی، آرامبخش و دیورتیکی می‌باشد. اسانس روغنی شوید ضد کرم قوی است و برای کشتن کرم قلابدار (Hook-worm) مفید است.

اسراف درخوردن شوید نیروی جنسی را ضعیف و اسپرم را خشک و بینایی چشم را کم می‌کند.