جوانهها منبع فراوانی از ویتامینها و املاح معدنی هستند که طی فرآیند جوانه زدن از دانهها تولید میشوند و ارزش غذایی آنها نسبت به خود دانهها بیشتر است.
طی جوانه زدن، نشاسته، پروتئین و چربیهای موجود در دانه تجزیه شده و به مواد سبکتر و قابل هضم و جذبتری تبدیل میشود.
در این فرآیند میزان ویتامین، املاح معدنی و پروتئین دانه افزایش یافته و از میزان کالری و کربوهیدرات آن کاسته میشود.
اغلب دانهها را میتوان برای جوانه زدن انتخاب کرد ولی باید از جوانه دانههایی که ممکن است سمی باشند اجتناب کرد. بهترین دانهها برای جوانه زدن عبارتند از: یونجه، عدس، گندم، ماش، شبدر و نخود.
جوانهها دارای قندهای طبیعی هستند که میتوانند نیرو و انرژی زیادی را به ما هدیه دهند.
با مصرف جوانههای گوناگون میتوان مقدار قابل توجهی از ویتامینهای گروه B و C و E را که برای آرامش اعصاب و روان موثرند به بدن رساند. همچنین افزایش منیزیم در جوانهها به کنترل بیخوابی و فشار خون کمک شایانی میکند و سلنیوم که در سلامت قلب و عروق بدن و «روی» که جهت جلوگیری از ریزش مو و بلوغ جنسی نوجوانان لازم است طی جوانه زدن دانهها افزایش مییابد.
در فرآیند جوانهزنی اسید فیتیک موجود در دانهها که میل ترکیب با کلسیم و آهن بدن را دارد، شکسته و تجزیه شده و خاصیت مضر خود را از دست میدهند.
جوانهها به مقدار زیادی دارای فیبر محلول و نامحلول میباشند که سبب دفع کامل مدفوع، بهبود بواسیر و یبوست و مانع بروز سرطان روده شده و به تنظیم قند و چربی خون کمک میکنند.
جوانهها به علت غنی بودن از ویتامین C در جذب آهن به بدن کمک فراوانی میکنند بنابراین بهتر است آنها را به صورت مخلوط در انواع سالادها به میزان مناسب همراه با غذا و انواع ساندویچها به مصرف برسانیم.
جوانهها به علت خاصیت غذایی بالا فرد گرسنه را خیلی زود سیر میکنند و خاصیت چاقکنندگی ندارند.
تحقیقات نشان داده است که کلروفیل موجود در جوانهها تا 99 درصد از توسعه سرطان جلوگیری میکنند. لذا، با مصرف جوانه حبوبات و غلات در غذاهای گوناگون نظیر آش، سوپ و حلیم میتوان به سلامت و افزایش طول عمر دست یافت و فرآیند پیری را به تأخیر انداخت.
جوانهها طی جوانه زدن خاصیت نفخزایی خود را از دست داده و از حساسیتزایی پروتئین آنها کاسته میشود این موضوع برای کسانی که دستگاه گوارش حساسی دارند بسیار مناسب است.
توجه: به دلیل آن که در جوانهها نشاسته به قند تبدیل میشود. آنها بسیار شیرین، خوشمزه و لذیذ هستند و تا زمان مصرف در حال رشد بوده و زنده میباشند. از این رو، مصرف آن را به عنوان میانوعدهای مغذی برای تمامی افراد خصوصاً دانشآموزان توصیه میکنیم.
مصرف یک فنجان از جوانه میتواند تأمینکننده قسمت عمدهای از نیاز بدن انسان به ویتامینها باشد. لذا، نیازی به مصرف زیاده از حد آنها نیست.
در عصر حاضر، رژیم غذایی مردم فاقد ویتامین و املاح معدنی به مقدار لازم برای سلامتی بدن بوده و درصد عمده آن را چربیها و غذاهایی با کمیت بالا و کیفیت پایین تشکیل میدهد.
در سنین مختلف، مردان بین 10 تا 30 درصد بیشتر از زنان به پروتئین و ویتامینهای 6B، A،12B و اسید فولیک و املاح کلسیم، فسفر، روی و یُد نیاز دارند. جوانهها که هم در دسترس، ارزان و سالم بوده و هم میتوانند قسمت عمدهای از نیازهای بدن را به ویتامینهای مختلف، املاح معدنی و آنزیمها تأمین کنند، مقدمات داشتن عمر طولانی و بدون بیماری، رساندن مواد غذایی به مقدار لازم و متعادل و مناسب به بدن را فراهم میکنند.
در سنین بالا به دلیل تحرک کمتر، نیاز بدن به انرژی کاسته شده، ولی در مقابل نیاز به ویتامینها، املاح و پروتئین افزایش مییابد. با مصرف جوانههای مختلف میتوانید مقدار قابل توجهی از ویتامینهای B را به بدن برسانید.
افزایش منیزیم در جوانهها به کنترل بیخوابی و فشار خون کمک شایانی میکند
و سلنیوم که در سلامت قلب و عروق بدن و «روی» که جهت جلوگیری از ریزش مو
و بلوغ جنسی نوجوانان لازم است طی جوانه زدن دانهها افزایش مییابد
توجه به این موضوع که تأمین ویتامینهای C و E، بتاکاروتن و سلنیوم میتواند از اکسیداسیون چربیها در بدن جلوگیری کند و نیز تأمین منیزیم میتواند فشارخون را کنترل نماید، به نقش مهم جوانهها و گنجاندن آنها در برنامه غذایی روزانه بیشتر پی میبریم.
سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه میگوید: جوانه گندم به دلیل داشتن ویتامینE، سلنیوم و منیزیم باعث حذف رادیکالهای آزاد میشود و به تقویت سیستم ایمنی و فعالیتهای مغز کمک میکند.
علاوه بر این، استفاده از مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان در هوش و تقویت قدرت حافظه نیز مؤثر است. موادی نظیر سبزیهای تازه با خنثی کردن رادیکالهای آزاد حالت ارتجاعی رگها را حفظ کرده و باعث خونرسانی بهتر به مغز و اعصاب شده و به طور غیرمستقیم از کاهش توانایی فکری جلوگیری میکنند.
مرتضی صفوی، متخصص تغذیه میگوید: جوانه گندم به دلیل داشتن پتاسیم و منیزیم بالا باعث کاهش فشارخون بالا میشود.
جوانه گندم حاوی ویتامینهای ب 6، A، ب 12، اسید فولیک و املاح کلسیم، فسفر، روی، منیزیم و سلنیوم است.
مصرف جوانه گندم در درمان ریزش مو، رفع شوره سر، رفع انواع جوش صورت و ناراحتی پوستی مؤثر است.
همچنین کسانی که از یبوست، خستگی و بیحالی رنج میبرند، از جوانه گندم استفاده کنند.
جوانه گندم حاوی «روی» زیاد است که در بزرگسالان سبب ترمیم زخمها میشود و برای کسانی که بیماریهای عفونی دارد، مفید است و سبب بهبود زخمها، درمان و جلوگیری از آکنه میشود و همچنین سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند.
دکتر علی فانی، عضو هیات علمی دانشگاه افزود: با فراهم کردن شرایط مناسب رشد مانند حرارت و رطوبت برای دانه های خوراکی مانند گندم، جو و ماش که فرآیند جوانه زدن در آنها آغاز میشود و در حین جوانه زدن تغییرات اساسی در ترکیبات این دانه ها انجام میشود که این تغییرات سبب کاهش ترکیبات پیچیده گیاهی مانند نشاسته و کربوهیدراتها شده و در عوض ترکیبات ساده تر قندی پروتئین و عوامل سبزینه گیاهی که شامل عوامل کمیاب از قبیل سلنیوم و ید برای بدن انسان هستند در آنها افزایش مییابد.
وی ادامه داد: تجمع ویتامینهای A ،E ،C و ویتامینهای گروه B، آنتیاکسیدانها، املاح کمیاب و ترکیبات ضدسرطان و ضدپیری در جوانه ها، این ماده غذایی را به منبعی از عناصر ضروری برای بدن تبدیل کرده که به آن نام سرچشمه جوانی نیز داده شده است.
دکتر فانی اظهار داشت: بهتر است علاوه بر دانههای یاد شده از دانههایی از قبیل لوبیاها، شبدر، یونجه، آفتابگردان، سیر و تربچه را جهت چاشنی در سالاد، ماست و سسها استفاده کرد.
به گفته پژوهشگر گیاهان دارویی، میزان ویتامین B12 موجود در جوانه گندم نسبت به دانه آن چهار برابر است و ویتامینهای گروه B در جوانههای این گیاه به سه تا 12 برابر و ویتامین E به میزان سه برابر افزایش مییابد.
عضو هیات علمی دانشگاه توضیح داد: بر اساس نتایج تحقیقات، میزان افزایش ویتامینهای A و C در جوانه سویا باورکردنی نیست، به طوری که میزان ویتامین آ 300 درصد و میزان ویتامین ث 500 تا 600 درصد افزایش مییابد.
جوانه یونجه نیز منبع ترکیبات شیمیایی بنام ساپونین است که در بدن ما سبب
کم شدن کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب میشود و در نتیجه از سختی عروق
و بیماریهای قلبی و عروقی جلوگیری میکند
وی تاکید کرد: میزان ترکیباتی که سلولهای بدن ما را از غیرطبیعی و سرطانی شدن حفظ میکند در بعضی از جوانه ها 10 تا 100 برابر بیشتر از دانه همان گیاهان است.
به گفته دکتر فانی، جوانه یونجه نیز منبع ترکیبات شیمیایی بنام ساپونین است که در بدن ما سبب کم شدن کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب میشود و در نتیجه از سختی عروق و بیماریهای قلبی و عروقی جلوگیری میکند.
وی ادامه داد: با استفاده از این جوانهها سیستم ایمنی بدن تقویت شده و ترکیبات محافظت کننده بدن در مقابل بیماریهای ویروسی افزایش مییابند.
این پژوهشگر گیاهان دارویی در خاتمه خاطرنشان کرد: شاید بتوان گفت آنچه به عنوان رمز رشد زندگی در جنین و سلولهای بنیادی وجود دارد، در جوانههای گیاهی نیز موجود است و کار میکند.