نقش کرم خاکی در تغذیه آبزیان

استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع ماهیان پرورشی
استفاده از کرم خاکی به صورت زنده و یا خشک ، در تغذیه آبزیان حائز اهمیت می باشد .ترکیبات مناسب اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه و اسیدهای آمینه ضروری و وجود امگا ۳ زیاد در این موجود ، استفاده از آن را نسبت به منابع گیاهی متمایز ساخته است. (۲۰۰۱ ، Ng et al )هضم و جذب آسان کرم خاکی ، علاوه بر دیگر خصوصیات مفید آن ، استفاده از آن را در پرورش دوران نوزادی و لاروی انواع آبزیان کاربردی ساخته است ng و همکاران ( ۲۰۰۰ ) جهت تغذیه بچه ماهیان انگشت قد گربه ماهی آفریقایی Clarias gariepinus ، از کرم خاکی استفاده کردند . نتیجه این تحقیق نشان داد که بچه ماهیان تغذیه شده با کرم خاکی رشد سریع تر و درصد بازماندگی و مقاومت در برابر استرس نسبت به بچه ماهیان گروه شاهد که از کرم خاکی تغذیه نکرده بودند نشان دادند.

● استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع سخت پوستان
از کرم خاکی در تغذیه پست لارو میگو جهت افزایش رشد و نیز تسریع تخم ریزی در میگوهای مولد استفاده شده است . از این موارد می توان به تغذیه پست لارو میگو ی پا سفید غربی Penaeus vannamei و میگو بزرگ آب شیرین Macrobrachium rosenbergi از انواع کرمهای کم تار از جمله کرم خاکی اشاره کرد . در این موارد ، اشتیاق بالای پست لارو به تغذیه از کرم و نیز افزایش نرخ رشد میگوها ، قابل توجه بود ( ۲۰۰۲ ، Correia et al ؛۱۹۹۸ ،Apolinario et al )
، اندازه کرم خاکی نیز عامل بسیار مهمی میباشد که باعث استفاده مستقیم از کرم در تغذیه آبزیانی که دهان بزرگی دارند( مانند ماهیان خاویاری) می گردد. همچنین چون کرم تا مدتها در آب قدرت حرکت دارد، می توان از آن به صورت زنده در تغذیه آبزیانی که با تاخیر به سمت غذا می روند نیز استفاده نمود. ولی در مورد کرم سفید ، به علت کوچکی آن این عمل با مشکل مواجه می باشد . تولید کرم خاکی ساده بوده و تجهیزات بسیار کمی لازم دارد که تولید کرم خاکی با هزینه کم را امکان پذیر می سازد . ولی تولید سایر غذاهای زنده کرمی شکل مانند کرم سفید ، لارو کرم خونی و توبیفکس هزینه و امکانات بیشتری نیاز دارد. با مقایسه درصد پروتئین انواع غذاهای ذکر شده مشخص است که بعد از Tubifex،کرم خاکی بیشترین میزان پروتئین و خاکستر و درصد متعادل چربی را دارد ( جدول شماره ۱ ) و مقایسه فاکتورهای تغذیه ای آن مانند پروتئین ، چربی ، خاکستر ، NFE ، انرژی و ... در مجموع ارزش تغذیه ای کرم خاکی را بارز می سازد . این ام حتی با مقایسه میزان اسیدهای آمینه و چربضروری ( جدول شماره ۲ ) مشخص می گردد.
استفاده از کرم خاکی با توجه به اندازه های متفاوت آن در دوره های مختلف زندگی ، محدود به سن خاصی از آبزی نبوده و با توجه به اهداف و امکانات کارگاه پرورش آبزی ، از کرم بالغ ، جوان ، نوزاد و حتی کوکون (تخم) کرم می توان استفاده نمود. ولی به طور مثال در مورد کرم سفید ، به علت کوچکی آن ، تنها در دوران لاروی و نوزادی آبزیان می توان از آن استفاده نمود و با رشد آبزی ، به اینکه موجود به دنبال غذاهای بزرگتر و مناسب با اندازه دهان خود می گردد استفاده از کرم سفید منطقی و کاربردی نمی باشد.
در صورت استفاده از کرم خاکی به صورت خشک ، تهیه آن به صورت آرد ،بسیار ساده تر و به صرفه تر از تهیه آرد کرم سفید و یا آرد سایر کرمها می باشد . تهیه آرد کرم سفید ، با توجه با هزینه بالای تولید کرم و نیز کوچکی آن ، از نظر اقتصادی به صرفه نمیباشد ( شکوریان ، ۱۳۷۲ ) .همچنین ضریب تبدیل غذایی کرم سفید ۳ ( آذری تاکامی ،۱۳۷۸) و ضریب تبدیل غذایی کرم خاکی ۲ (صفر خانلو و همکاران ۱۳۸۳ ) می باشد . بدین معنی که تعداد بیشتری کرم سفید که گرانتر نیز تولید می شود ، برای رشد آبزیان پرورشی ، نیاز می باشد . از این رو استفاده از کرم خاکی در آبزی پروری می توان در مقایسه با سایر غذاهای زنده ، مفیدتر ، انعطاف پذیرتر نسبت به پرورش و نیز ارزانت باشد.
● نحوه تهیه کرم خاکی
کرم خاکی مورد نیاز برای استفاده در آبزی پروری برحسب میزان نیاز ونیز شرایط آب وهوایی منطقه , می تواند از طریق جمع آوری از طبیعت یا پرورش تهیه گردد . در هر دو حالت تهیه وتولید آنها نسبت به سایر غذاهای زنده بسیار ارزانتر و کم زحمت تر خواهد بود .
▪ جمع آوری از طبیعت  

هوادهی در مزارع پرورش ماهی

هوادهی یک روش مکانیکی جهت حل کردن هوا در آب به شمار می رود.

این مهم با افزایش سطح تماس بین آب وهوا بدست می آید. درطبیعت باعملکرد باد وامواج در آبهای ساکن پشت سدها و دریچه ها ودریاها واقیانوس ها رخ می دهد. همینطوربه وسیله ی حرکت جریان آب وسرعت وریزش آب درچشمه ها ورود خانه ها وکانال های با شیب مناسب،عمل هوادهی انجام می گیرد.

به طور کلی در طبیعت دو پدیده انتشارDiffusion)  و فتوسنتز منابع (تامین اکسیژن مورد نیاز آبزیان می باشد.

افزایش سطح تماس ببین آب وهواباعث حل شدن مقادیربیشتری از هوا در داخل آب می شود وازطرف دیگر به انتقال گازهای مضرازآب بهداخل هوا کمک می کند.بنا بر این انتخاب مناسب یک هواده واستقرارآن در محیط آب مورد نیاز و نحوه استقرار از لحاظ عمق مناسب تاثیر بسیاری درراستای کارایی وتامین هدف را به دنبال خواهد داشت.

چرا که درصورت عدم رعایت موارد فوق و بدون شناخت ازاثرات هواده و ممکن است نتیجه عکس آید شود.روش های متفاوتی در غنی سازی آب ازاکسیژن وجود دارد از جمله آنکه اکسیژن خالص را مستقیم وارد آب کنیم یا آن را در مخازن تحتتماس وفشار با آب مخلوط نموده و وارد آب نماییم و روش دیگر اینکه با استفاده ازروشهای هوادهی می باشد،که خود شامل انواع روشهای گوناگون هوادهی می باشدازجمله به روش مکانیکی وشکستن سطوح آب و ایجاد سطح تماس بیشترآب با هوا و روش دیگر استفاده از پمپ های جابه جایی و پرتابی آب می باشدکه این روش معمولا درمزارع گرمابی مورداستفاده قرارمی گیرد.

وروش دیگرآنکه هوارا تحت فشاربا دستگاه های کمپرسور و یا ایربلوئر توسط لوله های pvc وشلنگ تراوادرکف حوضچه هاهدایت ازطریق سنگ هوابه صورت حبابهای ریز وارد آب می شود

.

امروزه دستگاه هایی نظیر:ایرجت - فورسون-پدالی وفون فراکشن واسپلش و...در مزارع پرورش ماهی به منظور افزایش تولید درواحد سطح ازاین دستگاهای هواده درآب،که هریک برای عمق وسطح مشخصی مورد استفاده قرار می گیرند.

به طورکلی دوروش عمده جهت غنی سازی آب ازاکسیژن وجود دارد

یک روش به نام هوادهی حباب سازیاسیستم هوادهی عمقیDiffused Air systemاست که هوا را تحت فشار از طریق انژکتور یا ریفیوزر درعمق استخربه آب واردمی کنند تا حباب های هواایجاد گشته وضمن حرکت آنهابه سمت بالاوتماس باآب اکسیژن هوای موجوددراین حبابها به آب انتقال یابد

.

هوادهی عمقی راازنظراندازه های حبابی که ایجاد می کنند می توان به حباب ریزFin bubble))حباب متوسط (Medium bubble) وحباب درشت coarse bubble)) تقسیم نمود. روش دیگر، سیستم هوادهی سطحی مکانیکی بااستفاده ازپروانهpropeller)) یاشانه دوارRotary
Brushاست که آب رادردستگاه هوادهی به گردش می اندازد و قسمت عمده هوادهی براثرافزایش سطح تماس آب باهوای ناشی ازاین گردش و بقیه براثرپاشش قطرات آب درهوا و ورود حبابهای هوا درآب تامین می گردد.

دستگاههای هوادهی

:

درانتخاب دستگاههای هوادهی بایستی به حداکثر رساندن بازده اکسیژن رسانی بازای هرواحدانرژی مصرفی دقت شود و بتوان بیشترین راندمان را باحداکثر صرفه جویی درمصرف انرژی
به عمل آورد ودرمزارع پرورش ماهی ازآنجا که برنامه ریزی وتولید اکسیژن مصرفی برمبنای تعویض به موقع آب وگازهای مضروتامین اکسیژن موردنیازانجام می شودو در راستای ایجادشرایط زیست مناسب وافزایش رشدماهیان هدف می باشد

لذا الزاما باید دستگاههای هوادهی ازکارایی مناسب وقابل تعمیروطول عمرمناسب برخوردار باشند. براساس تجربیات به دست آمده کمبود اکسیژن محلول وعدم شستشواز اساسی ترین فاکتورهای محدودکننده دریک مزرعه فعال محسوب می شوندکه در صورت استفاده ازهوادهی و تعویض مناسب آب می توان بیش از80 تا 85 درصد عوامل بیماری زا را از مزرعه دور ساخت و ماهیان با رشد مناسب و کیفیت گوشت عالی تولید نمود

ماهی کیلکا

ماهی با داشتن پروتئین با کیفیت بالا، چربی‌های سهل‌الهضم و غنی از ویتامین محلول در چربی و انواع مواد معدنی یکی از جایگاه‌های بسیار با اهمیت را در میان فرآورده‌هایی حیوانی مانند گوشت قرمز گوشت طیور، تخم‌مرغ و شیر به خود اختصاص داده است

از نظر تغذیه‌ای پروتئین‌های ماهی درجه‌ی هضم بالایی داشته و کیفیت آن‌ها با توجه به اسیدهای آمینه‌ی ضروری برابر با گوشت قرمز می‌باشد؛ در نتیجه مهم‌ترین نقش ماهی در تمام کشورهای ماهی خیز برطرف کردن نیازهای پروتئینی می‌باشد.

هضم چربی ماهی‌، سریع و از نظر اسیدهای چرب غیر اشباع و به خصوص اُمگا-3 غنی می‌باشد. از این رو پزشکان و متخصصین تغذیه، اهمیت مصرف ماهی را در رژیم غذایی توصیه می‌کنند. اما مانند سایر چربی‌های غیراشباع زود اکسیده شده و طعم نامطبوعی پیدا می‌کنند.

ماهی‌ها غنی از ویتامین‌های مختلف می‌باشند. چربی ماهی منبع ویتامین A  و  D  بوده و قبل از به وجود آمدن مولتی ویتامین به کودکان تجویز می‌شد.

میزان ویتامین B ماهی نسبتاً زیاد است و گوشت ماهی‌های دریا منبع خوب و مهمی از نظر مواد معدنی و ید محسوب می‌شوند.

کنسرو ماهی‌های استخوان‌دار مانند ساردین و کیلکا منابع عالی کلسیم  و فسفر هستند، زیرا این گونه ماهی‌ها همراه استخوان کنسرو شده صرف می‌شوند.

ماهی کیلکا در طول روز به صورت گله متراکم یافت می‌شود و با تاریک شدن هوا پراکنده می‌گردند. فرمانده‌ی کشتی قبل از تاریک شدن هوا با استفاده از دستگاه ماهی یاب عملیات تعقیب گله‌های ماهی کیلکا را انجام می‌دهد. از آن جایی که ماهی کیلکا در عمق معینی زندگی کرده و به ندرت از این عمق تجاوز می‌کند؛ در نتیجه برای صید آن‌ها لامپ الکتریکی باید مستقیماً در عمقی قرار بگیرد که ماهیان در آن عمق به سر می‌برند. ماهیان به دنبال لامپ حرکت می‌کنند و توسط تورهای قیفی مانند به دام می‌افتند. به طور معمول میزان صید در هر نوبت بین 200تا 300 کیلوگرم می‌باشد. ماهی کیلکا علی‌رغم جثه‌ی کوچک خود، از نظر ارزش و ترکیب مواد غذایی در ردیف مابقی ماهی‌ها و حتی در بعضی از موارد نسبت به گوشت قرمز دارای مزیت و برتری بیشتری می‌باشد. ترکیب ماهی کیلکا نیز همانند سایر ماهی‌ها از آب، پروتئین، چربی و مواد معدنی تشکیل شده که به صورت مختصر توضیح داده می‌شود:

آب: در ترکیب کیلکا میزان آب حدود 75- 73 درصد وزن ماهی را تشکیل می‌دهد.

پروتئین: از نقطه نظر ارزش غذایی، پروتئین عمده‌ترین قسمت بافت‌های ماهی‌ می‌باشد. ضریب جذب پروتئین ماهی در بدن انسان بالا و برابر 96 درصد می‌باشد.

چربی: نوسان چربی در گونه و فصول مختلف سال به مراتب بیشتر از سایر مواد تشکیل دهنده‌ی ماهی‌های دیگر می‌باشد و درصد آن در ماهی کیلکا 2/8 است. هضم چربی ماهی کیلکا سریع و از نظر اسیدهای چرب غیراشباع غنی می‌باشد.

ویتامین‌ها: ماهی کیلکا منبع عمده‌ای از ویتامین‌های مورد نیاز انسان را در بردارد و سرشار از ویتامین‌های A  ، B ، E  ، D و K  می‌باشد.

روند تولیدمثلی ماهی ها

در برخی از مواقع تنها راه کنترل تولیدمثل در ماهیهای پرورشی استفاده از هورمون برای القاء تخم ریزی می باشد

متاسفانه بسیاری از ماهیها، در زمان پرورش، در روند تولیدمثلی خود دچار نقصان می شوند. در مولدین ماده، تحت شرایط پرورشی، رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM) و به تبع آنتخمک گذاری(ائولاسیون) و تخم ریزی دیده نمی شود(Zohar, ۱۹۸۸, ۱۹۸۹,) در مولدین نر نیز تحت این شرایط حجم اسپرم (مایع منی و اسپرماتوزوآ) کاهش یافته و کیفیت نازلی پیدا می کند(Billard, ۱۹۸۶, ۱۹۸۹..). دستکاری عوامل محیطی مختلف از قبیل دما، دوره ی نوری، حوضچه ی پرورشی از لحاظ عمق و حجم، وجود مواد تحریک کننده مانند پوشش گیاهی و ... در بیشتر اوقات سبب بهبود و تسریع در تخم ریزی می گردد(ابراهیم زاده، ۱۳۸۶).بهر حال، در برخی از مواقع تنها راه کنترل تولیدمثل در ماهیهای پرورشی استفاده از هورمون برای القاء تخم ریزی می باشد. روش های مختلفی برای استفاده ازهورمون در ماهیها، تحت شرایط پرورشی مورد استفاده قرار گرفته است. نخستین روش بکار گرفته شده استفاده از هیپوفیز ماهی رسیده حاوی گنادوتروپین ، بوده است. امروزه از هورمون هایی که بطور مصنوعی تولید می گردند و توان بالایی در آزاد سازی هورمون آزادکننده ی گنادوتروپین(GnRH) دارند، استفاده می شود...

●مقدمه

متاسفانه بسیاری از ماهیها، در زمان پرورش، در روند تولیدمثلی خود دچار نقصان می شوند. در مولدین ماده، تحت شرایط پرورشی، رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM) و به تبع آنتخمک گذاری(ائولاسیون) و تخم ریزی دیده نمی شود(Zohar, ۱۹۸۸, ۱۹۸۹,) در مولدین نر نیز تحت این شرایط حجم اسپرم (مایع منی و اسپرماتوزوآ) کاهش یافته و کیفیت نازلی پیدا می کند(Billard, ۱۹۸۶, ۱۹۸۹..). دستکاری عوامل محیطی مختلف از قبیل دما، دوره ی نوری، حوضچه ی پرورشی از لحاظ عمق و حجم، وجود مواد تحریک کننده مانند پوشش گیاهی و ... در بیشتر اوقات سبب بهبود و تسریع در تخم ریزی می گردد(ابراهیم زاده، ۱۳۸۶).بهر حال، در برخی از مواقع تنها راه کنترل تولیدمثل در ماهیهای پرورشی استفاده از هورمون برای القاء تخم ریزی می باشد. روش های مختلفی برای استفاده ازهورمون در ماهیها، تحت شرایط پرورشی مورد استفاده قرار گرفته است. نخستین روش بکار گرفته شده استفاده از هیپوفیز ماهی رسیده حاوی گنادوتروپین ، بوده است. امروزه از هورمون هایی که بطور مصنوعی تولید می گردند و توان بالایی در آزاد سازی هورمون آزادکننده ی گنادوتروپین(GnRH) دارند، استفاده می شود.

چرخه ی تولیدمثلی در ماهیان استخوانی

سیستم کنترل غدد درون ریز تولیدمثل در ماهیان استخوانی بر اساس محور هیپوتالاموس – هیپوفیز- غدد جنسی، مشابه ی پستانداران، می باشد. هیپوتالاموس عامل آزاد کننده ی گنادوتروپین (GnRH) را تولید می نماید.هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین بر غده ی هیپوفیز تاثیر گذاشته و سبب سنتز و رهاسازی هورمون های گنادوتروپین (GtHs) که نقش آن سوق دادن غدد جنسی(تخمدان و بیضه) به سمت تولید سلول های جنسی می باشد، می شود تحت شرایط طبیعی ، ساز و کار بازخوردی در ماهی وجود دارد که ترشح گنادوتروپین را محدود می کند. این ساز و کار ماده ی شیمیایی به نام دوپامین می باشد که مانع فعالیت هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین می شود.

دو نوع GtH که دارای ساختار و نقش شیمیایی متفاوت می باشند، در ماهیان استخوانی تشخیص داده شده است: GtH I (یا FSH)، در مراحل آغازین گامتوژنز (ویتلوژنز و اسپرماتوژنز) نقش دارد و GtH II (یا LH ) رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM)، اسپرمیوژنز و اسپرمیشن را تنظیم می نماید. GtH II پلاسما درست قبل از مرحله ی اسپرمیشن و رسیدگی نهایی ائوسیت افزایش یافته و باعث تعویض تولیدات استروئیدوژنیک و آندروژنیک (تستوسترون(T ) و ۱۱- کتو- تستوسترون (۱۱-KT ) در ماهیان نر و ۱۷- بتا استرادیول و استرون در ماهیان ماده) با تولیدات پروژستونیک (مانند ۱۷- آلفا- ۲۰- بتا- دی هیدروکسی – ۴ پروژن -۳- وان و ۱۷- هیدروکسی پروژسترون) به ترتیب در سلول های درون شبکه ای بیضه و سلول های لایه ی تک تخمدان می گردد(ابراهیم زاده،۱۳۸۷). هورمون های پروژستونی سبب رسیدگی نهایی ائوسیت در ماهی ماده و تنظیم اسپرمیشن در ماهی نر (تحریک تولید مایع منی و رسیدگی اسپرماتوزوآ) شده و بر روی رفتار جنسی تاثیر می گذارد.

بخش اعظم فرآیند جذب آب اسپرم وابسته به گنادوتروپین ها می باشد .این هورمون ها باعث اسپرمیشن شده و حجم اسپرم را افزایش می دهند. بسیاری از مشکلاتی که در زمینه ی تکثیر ماهیان استخوانی مشاهده می شود(عدم انجام رسیدگی نهایی ائوسیت، ائولاسیون، اسپرمیشن و یا رهاسازی خودانگیز سلول های جنسی) در نتیجه ی نقص در انتشار GtH II بوسیله ی هیپوفیز می باشد (ابراهیم زاده، ۱۳۸۶).

●نارسایی های تولیدمثلی در ماهیان پرورشی

مانند بسیاری از حیوانات که در شرایط اسارت نگهداری می شوند، ماهیها پرورشی نیز در روند تولیدمثلی خود دچار مشکل می شوند. این نقص تولیدمثلی به احتمال زیاد ناشی از استرس شرایط پرورشی و نبود شرایط محیطی مناسب می باشد. اگرچه، در بسیاری از مواقع بعد از گذشت چندین سال و ایجاد نسل جدید و پرورش در محیط اسارت، مشکلات تولیدمثلی کاهش می یابد. نمونه خوب از اهلی شدن ماهیها را می توان در سیم دریایی (Sparus auratus ) مشاهده نمود. زمانیکه پرورش این گونه ی مدیترانه ایی در سال ۱۹۷۰ آغاز گردید، تنها از طریق تزریق هورمون مقداری تخم از آن استحصال می گردید. این ماهی حتی پس از تزریق نیز قادر به تخم ریزی طبیعی نبود و تخم ها از طریق دستی از بدن ماهی مولد خارج می گردید( ( Gordin and Zohar, ۱۹۷۸ با گذشت زمان و ایجاد نسل های جدید ، اتکا پرورش این ماهی به تزریق هورمون بطور چشمگیر کاهش پیدا نمود. امروزه این ماهی را از طریق دستکاری دوره های نوری بدون استفاده از هورمون تکثیر می کنندومشکلات تولیدمثلی ماهیان پرورشی بیشتر مربوط به جنس ماده می باشد.

●این مشکلات را می توان در سه گروه طبقه بندی نمود:

۱-مهمترین مشکلی که مارماهی آب شیرین(جنس Anguilla ) مثال خوبی از آن است، انجام نشدن عمل زرده سازی(ویتلوژنز) و اسپرم سازی(اسپرماتوژنز) در ماهیها، تحت شرایط پرورشی می باشد. در طبیعت غدد جنسی مارماهی اروپایی(anguilla Anguilla) در زمان مهاجرتِ ۱۸ ماهه از رودخانه ی محل زیست این ماهی تا اعماق دریای سارگاسو، رسیده شده و در آنجا تخم ریزی انجام می گیرد. اعتقاد بر این است که مارماهی در شرایط پرورشی قادر به طی این مسیر و مهاجرت نیست و این باعث عدم رشد غدد جنسی در این ماهی می گردد. ماهی آمبرجک(Seriola dumerili ) و کفال خاکستری (Mugil cephalus ) نیز جز این گروه قرار دارند(Fontaine, M., ۱۹۷۵. (

۲- مشکل دومی که در روند تولیدمثل ماهیان پرورشی بروز می کند، انجام نشدن رسیدگی نهایی ائوسیت(FOM ) می باشد. در برخی از این ماهیها شاهد زرده سازی تخمک هستیم ولی در فصل تولیدمثل تخمک های زرده دار به رسیدگی نهایی و تخمک گذاری (ائولاسیون) نمی رسند و در ادامه ازبین رفته و جذب بدن می گردند. این نارسایی رایج ترین مشکل تولیدمثلی در صنعت آبزی پروری می باشد و تحقیق های زیادی در زمینه ی دستکاری هورمونی این ماهیها برای القاء رسیدگی نهایی، تخمک گذاری و تخم ریزی انجام گرفته است .

۳-سومین مشکل، انجام نگرفتن تخم ریزی در انتهای چرخه ی تولید مثلی می باشد. در گونه هایی که این مشکل بروز می کند، تحت تاثیر محرک های محیطی و فیزیولوژیکی رسیدگی نهایی ائوسیت و تخمک گذاری انجام می گیرد اما این تخمک ها قادر به خروج از بدن نیستند. در آزاد ماهیان این تخمک ها در حفره ی شکمی باقی مانده و طی چند ماه جذب بدن می گردند. در این نوع ماهیها استحصال تخمک به روش دستی و لقاح نیزبصورت مصنوعی انجام می شود. در این حالت دانستن زمان دقیق تخم کشی بسیار ضروری است، چون تخمک های ائولاسیون یافته(خارج شده از فولیکول) بعد از مدتی ،که با توجه به نوع گونه و دمای محیط از چند دقیقه تا چند هفته متغیر است، فوق رسیده شده و قادر به انجام عمل لقاح نخواهند بود. از آنجایی که مولدین در یک زمان خاص تخمک گذاری نمی کنند، ممکن است بررسی تخمک گذاری مولدین برای چند هفته بطول بیانجامد که این امر، به نیروی انسانی زیادی نیاز داشته و در اثر دستکاری زیاد، مولدین آسیب می بینند. این صدمات اثر منفی بر روی فرآیند رسیدگی جنسی و کیفیت تخمک دارد. در مولدین نر تحت شرایط پرورشی فقط کاهش اسپرم و تنزل کیفیت آن دیده می شود. بطوریکه در چندین آزمایش بر روی برخی از ماهیها این نتیجه حاصل گردید که زمانیکه مولدین وحشی در فصل تخم ریزی به محیط پرورشی انتقال داده شدند، مولدین نر اسپرم های غیر فعال یا اسپرم هایی با لزوجت بالا تولید نمودند .(لزوجت بالای اسپرم مانع عمل لقاح می شود)مشکل دیگری که در مولدین نر در شرایط پرورشی دیده می شود اینست که میزان اسپرم تولید شده توسط این ماهیها برای انجام عمل لقاح در مراکز تکثیر کافی نیست Mylonas, C.C., Zohar, Y.,۲۰۰۱)).

●کاهش سطح هورمونی ماهیهای پرورشی

انجام نشدن عمل رسیدگی نهایی ائوسیت، تخمک گذاری و تخم ریزی در ماهیهای پرورشی گویای این حقیقت است که مولدین در استخر های پرورشی، شرایط محیطی موجود در در مکان های تولیدمثلی خود را تجربه نمی کنند. بسیاری از ماهیهای پرورشی صدها تا هزاران کیلومتر را برای رسیدن به محیط های مناسب برای بقا نوزادان خود، طی می کنند. در طول این مهاجرت ها ماهی تغییرات محیطی مختلفی از قیبل شوری، پارامترهای شیمیایی آب ، دما ، عمق آب و مواد مختلف موجود در محیط ها متفاوت را تجربه می کند. مجموعه این تغییرات باعث تنظیم عملکرد غدد درون ریز و رسیدگی نهایی ائوسیت ، تخمک گذاری و تخم ریزی در این ماهیها می گردد. در غیاب چنین محرک های طبیعی، ماهیهای پرورشی در مرحله ی زرده سازی باقی مانده و به دنبال آن ائوسیت ها از بین رفته و جذب بدن می گردند. در گونه های اب شیرین قرار دادن ماهی در مکان هایی که محرک های طبیعی وجود دارد باعث تخم ریزی شده است. بهرحال، برقراری چنین شرایط پیچیده ی محیطی در مراکز تکثیر برای بسیاری از گونه ها امکان پذیر نیست. اولین تجربه ی موفق دخالت در سیستم غدد درون ریز ماهی، تزریق عصاره ی هیپوفیز ماهی رسیده، به مولدین پرورشی بود. به دنبال این آزمایش پیشنهاد شد که غده ی هیپوفیز مولدین تحت شرایط پرورشی دارای هورمون مورد نیاز برای تحریک تخم ریزی می باشد. سؤال اینجاست که با وجود هورمون موجود در هیپوفیز چرا ماهی مولد قادر به تخم ریزی نیست؟ مطالعه های بیشتر نشان داد که ماهیهایی که در شرایط پرورشی تخمک گذاری نمی کنند، هورمون های تحریک کننده ی رسیدگی نهایی ائوسیت و تخمک گذاری –یعنی GtH IIیا LH – در هیپوفیز تولید و ذخیره می گردد ولی به داخل خون آزاد نمی گردد. به دنبال آن، هورمون LH به اندام هدف که تخمدان ها می باشند نمی رسد تا رسیدگی نهایی ائوسیت اتفاق بیافتد. در آزمایش های مختلف مشاهده شده که در ماهیان مولد، در محیط طبیعی، طغیان LH پلاسما باعث اتمام مراحل رسیدگی جنسی می گردد اما در مولدین پرورشی سطح LH پلاسما پایین و بدون تغییر باقی می ماند و این امر باعث ازبین رفتن تخمک های دارای زرده می شود. این در شرایطی است که سطح LH و mRNA ، در هیپوفیز ماهی پرورشی و ماهی وحشی تفاوتی دیده نمی شود Mylonas, C.C., Zohar, Y.,۲۰۰۱)). خلاصه ی مطالب بیان شده اینست که انجام نشدن رسیدگی نهایی ائوسیت، تخمک گذاری و تخم ریزی در بسیاری از ماهیهای پرورشی به خاطر آزاد نشدن LH از هیپوفیز به داخل خون می باشد. این نتیجه، با بکار بردن هورمون آزاد کننده ی گنادوتروپین(GnRH ) برای تحریک آزاد سازی LH از هیپوفیز مورد تایید قرار گرفته است.

شیلات

آبزی:به موجوداتی که تمام و یا بخشی از زندگی خود را در درون یا سطح آب سپری می کنند

در ارتباط با جاندارانی که بخش کوتاهی از زندگی خود را در آب هستند تنها در دوره ی حضور در آب با نام آبزی معرفی می شوند.

در ارتباط با جاندارانی که بخش کوتاهی از زندگی خود را در آب هستند تنها در دوره ی حضور در آب با نام آبزی معرفی می شوند.

گرمایش جهانی( Global warming):

افزایش تدریجی دمای زمین در اثر آلاینده هایی مانند گاز Co۲ و ...

تکثیر:

به افزایش تعداد موجودات گفته می شود که به دو صورت غیر جنسی و جنسی بوده لازم به توضیح است دراکثر ماهیان تکثیر به صورت جنسی و لقاح خارجی است.

لقاح خارجی:

در این نوع ازلقاح اسپرم و تخمک در خارج از بدن جاندار بهم چسبیده و ترکیب می شوند.

آب شور:

به آب هایی که دارای املاح بیشتر از ۱۲ گرم در لیتر یا یک قسمت در هزار(PPt) باشند گفته می شوند.

آب شیرین:

آب هایی که املاح کمتر از ۱ گرم در لیتر داشته باشند.

انقراض گونه:

به حذف یک گونه از ساختار جمعیتی در منطقه گفته می شود.

پرورش آبزیان:

رساندن گونه ی آبزی ازمرحله ی تولد تا مرحله ی بلوغ وعرضه به بازار.

فرآوری:

آماده و اضافه کردن مواد نگهدارنده و سایر عملیات هایی که برای عرضه ی طولانی مدت یک محصول به بازار انجام می شود.

ارتباط شیلات با علوم پایه

امروزه برای بهینه کردن تکثیر و پرورش آبزیان و پیدایی پیشرفت در این علوم، به کارگیری از علوم پایه و مولکولی دارای اهمیت بسیاری بوده و اساس موفقیت تکثیر و پرورش اغلب کشورها بستگی به پیشرفت در این علوم دارد.

این علوم شامل موارد نام برده است:

الف) بیوشیمی و فیزیولوژی:

این علوم به بررسی ساختار (Structure) و عمل(Function) اندام ها، بافت ها و بخش های مختلف آبزیان پرداخته و از داده ها و اطلاعات به دست آمده در مدیریت و بهبود شرایط تکثیر و پرورش استفاده می کنند. در این بخش سازوکار فعالیت اندام های گوناگون مانند دهان، حلق، معده، روده و ... مورد بررسی قرار می گیرد.

ب) ژنتیک:

پیشرفت های بسیار علوم ژنتیک در دنیا، منجر به آن شده است که متخصصان و کارشناسان شیلات و پرورش آبزیان نیز از این علوم به منظور، اصلاح نژاد آبزیان، تهیه ی بانک ژن از گونه های در حال انقراض، ایجاد صفات مطلوب در گونه های پرورشی و... بهره گیرند.

ج) تغذیه:

یکی از فاکتورهای بهداشت و سلامت جامعه، کیفیت گوشت و پروتئین مصرفی جامعه است این درحالی ست که، مصرف آبزیان از اهمیت تغذیه ای خاصی برای انسان ها برخورداراست، بنابراین برای افزایش تولید بهینه ی گوشت با کیفیت بالا در مراکز پرورشی، لازم است که از اصول تغذیه ای مناسب و انتخاب جیره های غذایی پربازده تر با هزینه ی اقتصادی کمتر استفاده کرد. لازم به ذکر است که امروزه پساب و آب خروجی مزارع پرورش ماهی به دلیل استفاده ی ناصحیح از جیره های غذایی، دارای آلودگی های زیادی هستند که این آلودگی ها با ورود به رودخانه ها و دریاها منجر به پیدایی خطرات جدی در این اکوسیستم ها می شوند.

شیلات (Fisheries) ـ آبزی پروری (Aquaculture)

اهمیت شیلات

امروزه با پیدایی مشکلات زیست محیطی و خطر گرمایش زمین ( Global warming) نگرانی های زیادی در مورد تامین غذا و پروتئین جامعه، رفع آلودگی ها، انقراض گونه ها، بیماری ها و ... به وجود آمده است؛ علم شیلات به عنوان یکی از شاخه های اصلی علوم منابع طبیعی نقش مهمی در برطرف کردن این مشکلات ایفا می کند.

شاخه های علم شیلات

در گرایش های گوناگون این رشته به راه های تکثیر و پرورش آبزیان (ماهی ها، کوسه ها، خرچنگ ها، میگوها، صدف های دوکفه ای و ... )، مباحث اکولوژیکی آب های دریایی (marine ecology)، آب های داخلی یا آب های شیرین (fresh water ecology)، آب های ساختاری زمین (ground water)، راه های علمی صید آبزیان و درنهایت به فرآوری محصولات شیلاتی توجه ویژه ای می شود.

شایان ذکر است هریک از گرایش ها ی نام برده در جایگاه خود نقش بسیار مهمی در تامین سلامت جامعه، غذا و حفاظت از آب های سرزمینی در برابر آلودگی ها، انقراض گونه و فاجعه های زیست محیطی دارد.

۱:تکثیر و پرورش آبزیان:

در این شاخه به انواع روش های تکثیر آبزیان (جنسی و غیر جنسی)، با الگوبرداری از شرایط زیست طبیعی گونه آبزی پرداخته می شود که تنوع بسیار زیاد آبزیان، به خصوص ماهیان منجر به پیدایی روش ها بسیار متنوع شده است.

دربرخی از مواقع ممکن است بر اساس هدف از تکثیر روش های نوین و گوناگون تعریف شود برای نمونه اگر هدف از تکثیر، تولید تخم گونه های آبزی در مقیاس کوچک و آزمایشگاهی باشد از روش های ساده و بسته، و از سویی در مقیاس بزرگ و مزارع تکثیر، از روش های پیشرفته و البته با خطای کمی بالاتر استفاده می کنند.

پرورش آبزیان نیز یکی از بخش های مهم علوم آبزی پروری ست، زیراکه هدف از پرورش ماهیان بازاری ایجاد شرایط مطلوب برای تولید ماهیان با وزن متناسب و از سویی جلوگیری از انقراض گونه هایی ست که در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.

۲ :اکولوژی آب ها:

در این شاخه از علم شیلات، اکولوژی یعنی شناخت موجودات آبزی در آب های شیرین و شور و ارتباط متقابل میان موجودات و محیط زیست آن ها مورد بررسی قرارمی گیرد. امروزه به دلیل تخریب زیستگاه ها، صید بی رویه، ورود آلودگی های شهری و صنعتی به رودخانه ها و دریاها و در نهایت گرمایش جهانی این شاخه اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. درکشورما با توجه به چالش های موجود در زمینه ی آلودگی های نفتی، غیر نفتی، ورود سموم و کودهای کشاورزی به آب دریاها و صید بی رویه ی بسیاری از ماهیان خاویاری و کیلکا از دریای خزر و ماهی تن از آب های جنوب و احداث سدهای بی شمار برروی رودهایی که مسیر مهاجرت بسیاری از ماهیان هم چون ماهی سفید می باشد، منجر به آن شده است که مطالعه ی اکولوژیکی این زیستگاه ها و شناخت موجودات و ارتباط آن ها با هم نقشی مهمی در حفظ و پایداری این نوع از اکوسیستم ها ایفا کند.

۳ :فرآوری محصولات شیلاتی:

باتوجه به اهمیت غذایی آبزیان، می توان به اهمیت فرآوری محصولات شیلاتی پی برد زیراکه عرضه ی این محصولات به بازار مستلزم رعایت اصول بهداشتی و نگهداری مناسب است، لازم به ذکراست بسیاری از آبزیان به خصوص ماهی ها نسبت به سایر جانوران پرورشی سریعتر فاسد می شوند بنابراین این محصولات باید به اشکال مختلف فرآوری شده و با بسته بندی های مناسب به بازار مصرف عرضه شوند. صنعت کنسروسازی یکی از زیر بخش های مطرح در فرآوری محصولات شیلاتی ست، که امروزه در سراسر جهان از آبزیان و ماهیان گوناگون به منظور کنسرو کردن استفاده می شود اما در کشور ما بیشتر از تن ماهیان ( در جنوب کشور ) و ماهیان کیلکا ( در شمال کشور) استفاده می شود.

۴ :صید و صیادی:

امروزه به دلیل صید بی رویه در اکثر اکوسیستم های آبی حیات بسیاری از گونه ها ی آبزی به خطر افتاده است، از این رو پیش از اقدام به صید آبزیان ابتدا لازم است مطالعات اولیه برای ارزیابی وضعیت، فراوانی و ارتباط گونه ها با هم انجام شده و برحسب توان تولید آن منطقه صید انجام شود که در این گرایش چگونگی انجام صید، زمان و مکان صید مورد بررسی قرار خواهد گرفت سپس اقدام به صید می شود.

عروس دریایی

همه جانوران زندگی را از یک سلول آغاز می‌کنند و برخی از تراز بافت بالاتر نمی‌روند، اما بقیه آنها از این تراز می‌گذرند و بدن پیچیده‌تری می‌یابند. بدین ترتیب جانوران (متازوآ) را صاحب دو شعبه رده بندی در نظر می‌گیرند. در شعبه پارازوآ ، بالاترین تراز ساختمانی را بافت تشکیل می‌دهد. این شعبه فقط شاخه اسفنجها را شامل می‌شود. همه جانوران دیگر که به شعبه یومتازوآ تعلق دارند، با داشتن اندام و دستگاه مشخص می‌شوند.

دومین صفت عمومی که بعد از تراز ساختمانی در حین رشد جانوران ظاهر می‌شود، نوع تقارن آنهاست. در ابتدا جنین همه جانوران دارای تقارن شعاعی یعنی به صورت کره‌ای توپر و یا توخالی و متشکل از تعدادی سلول است. بعضی از گروههای جانوری مانند عروس دریایی این تقارن شعاعی را تا مرحله بلوغ حفظ می‌کنند، اما در بقیه پس از مدتی جنین تقارن شعاعی ثانویه (مانند ستاره دریایی) و یا تقارن دو طرفی می‌یابد و لارو و جانور بالغ حاصل از آنها نیز معمولا همین نوع تقارن را نگه می‌دارند. بر همین اساس شعبه یومتازوآ را می‌توان به دو دسته دارای تقارن شعاعی (Radiata) و دارای تقارن دو طرفی (‌Bilateria) تقسیم بندی می‌کنند.
وضعیت سلوم یا حفره عمومی بدن در عروس دریایی
هر گونه فضا یا حفره عمومی که کاملا توسط بافتهای مزودرمی و بویژه توسط پرده‌های صفاقی احاطه شده باشد، سلوم (Coelom) نام دارد. بنابراین جانوران دارای سلوم را متعلق به گروه سلوماتها ، می‌دانند. معنای اصطلاحات آسلومات و پزدوسلومات نیز به همین ترتیب روشن می‌شود. آسلوماتها جانوران فاقد سلوم و در واقع فاقد هر گونه حفره عمومی هستند. پزدوسلوماتها دارای پزدوسل یا سلوم کاذب یعنی حفره عمومی هستند که پوشش آن را مستقیما اکتودرم و آندودرم تشکیل می‌دهند نه صفاق. چنین حفره‌ای در ظاهر به سلوم واقعی می‌ماند. عروس دریایی جز آسلوماتها می‌باشد.
عروس دریایی دارای تقارن شعاعی
جانوران دارای تقارن شعاعی را از روی تقارن آنها که در تمام عمر آنها باقی می‌ماند و همچنین از اینکه بالاترین تراز ساختمانی آنها را اندام تشکیل می‌دهد، شناسایی می‌کنیم. این دسته شامل دو شاخه کیندارین‌ها و شانه داران است. کیسه تنان بیشتر دریازی هستند، بعضی در آب شیرین به سر می‌برند. بازوهایی به صورت شعاعی به اطراف می‌فرستند که کیندوبلاستهای محتوی نماتوسیست دارند. بدن کیسه مانند است و این کیسه با مجرایی به خارج باز می‌شود که هم به منزله دهان و هم مخرج است. چند شکلی دارند و شامل مدوز (متحرک) یا پولیپ (ساکن) می‌شوند. ده هزار گونه دارند.
شاخه کینداریا یا کیسه تنان
این شاخه ، به سه رده تقسیم بندی می‌شود:

• رده هیدروزوآ که شامل هیدر ، اوبلیا و فیزالیا می‌باشد.
• رده سیفوزوآ که شامل عروس دریایی است.
• رده آنتوزوآ که شامل شقایق‌های دریایی و مرجانها است.
علت نامگذاری این شاخه به کینداریا
نام شاخه از نام سلولهای گزنده یا کیندوسیتهایی که در روی بازوها ، در اطراف دهان یا در نقاط دیگر بدن این جانوران گوشتخوار قرار دارند، گرفته شده است. هر سلول گزنده محتوی یک نماتوسیست شاخی ، یک کپسول محتوی رشته‌ای فنر مانند و توخالی در درون است. محرکهای مناسب ، سبب پرتاب شدن ناگهانی نماتوسیست می‌شوند. در این فرایند ، رشته از درون به سمت خارج می‌آید و به دور طعمه می‌پیچد. بعضی از اقسام نماتوسیستها نوعی زهر فلج کننده هم از خود ترشح می‌کنند.

کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار

طرح کشت توام برنج وماهی درشالیزار،به عنوان یک پروژه مهم ترویجی درمزارع شالیزاری کشوربصورت پراکنده بیش ازده سال است که باهمت کارشناسان مجرب سازمان شیلات ایران وپیگیری کشاورزان علاقمند درسطح بیش ازدویست هکتاردرمزارع شالیزاری اجرا می شود.

ازدلایل توسعه واستقبال روزافزون شالیکاران به این پروژه، تاثیر آن درافزایش محصول برنج(10-15درصد درهکتار)وتامین درآمدجانبی دراثراجرای طرح کشت توام می باشد.
نکته قابل اهمیت در مراحل مختلف کشت توام،نقش بارزومحوری زنان روستایی درمدیریت تولید ازابتدای طرح تاپایان آن می باشد،بگونه ای که باتوجه به مجاورت مزارع فوق بامنازل روستاییان ومدت زمان کوتاه غذادهی دستی،آنها می توانند باگذراندن دوره های آموزشی-ترویجی، براحتی دراین بخش از تولیدخانواده ، نقش اصلی راایفانمایند.
مقدمه
قدمت پروژه کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار،به هزاران سال قبل، درکشورچین برمی گردد،هم اکنون سالهای متمادی است به شیوه نوین درکشورهای جنوب شرقی آسیا شامل چین ،ژاپن ،ویتنام،تایلند،فیلیپین وهمچنین درکشورامریکا،کانادا،ایران وبسیاری ازکشورهای دیگربه عنوان یک پروژه موفق درحال انجام است.اولین بار درایران موسسه تحقیقات شیلات درسال  1364اقدام به اجرای آزمایشی طرح  نمود.پس ازآن دراستانهای مازندران وگیلان درقالب پروژه های ترویجی وسپس درسایر استانهایی که کشت برنج درآنها معمول است مبادرت به اجرای این طرح کردند.
براساس آخرین آمار اعلام شده توسط سازمان شیلات ایران هم اکنون بیش از 200هکتار ازاراضی شالیزاری  کشور، تحت پوشش طرح ترویجی کشت توام پرورش ماهی وبرنج قرار دارد(1).









مزایای طرح کشت توام برنج وماهی درشالیزار
 1-استفاده اقتصادی،بهینه ودومنظوره ازشالیزار
2-دسترسی بیشترروستاییان به پروتئین سالم ومفید
3-ایجاد درآمد جانبی برای خانوارهای روستایی
4-ایجاداشتغال درسطح روستاها(بویژه برای زنان روستایی)
5-اقتصادی تر کردن هزینه برنجکاری وبالابردن توان اقتصادی روستاییان
6-کاهش آلوگی محیط زیست دراثر کاهش مصرف سموم وکودهای شیمیایی
7-مبارزه بیولوژیک باآفات وعلف های هرز مزرعه
دراثرتغذیه ماهی آمورازآزولا(یک نوع جلبک باقدرت تکثیربسیاربالاکه درمزارع شالیزاری وحاشیه مرداب انزلی به صورت سفره مانند درسطح آب پخش می باشد)به تبادل اکسیژن هواوآب کمک فراوان می نماید، وهمچنین ازنقش ماهی کپورمعمولی که دراثرجستجو برای تغذیه ازموجودات کفزی،خاک اطرف ریشه بوته برنج رابهم زده،وبا این عمل  باعث نرمی خاک کف شالیزار وتجزیه بهتر مواد کودی شده وشرایط رشد بهتر ریشه های برنج ،درنتیجه آزاد شدن گازهای مضروافزایش جذب اکسیژن رافراهم می نماید نباید فراموش نمود.(2)
بدیهی است دراثرکاهش علف های هرز وجمعیت آفات درمزرعه شالیزاری ،کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی(افزایش فعل وانفعالات شیمیایی خاک دراثربهم خوردگی خاکهای اطراف ریشه بوته برنج وکود حاصله ازمدفوع ماهیان و...)را شاهد خواهیم بود.(3)
خاک مناسب برای کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار
اراضی شالیزاری که خاک آنهادارای قدرت نفوذ پذیری کم نسبت به آب بوده(بیش 60-70درصد خاک رس)وهمچنین سطح اراضی آنهادارای شیب ملایم بطرف خروجی آب باشد، تقریبا"می توان گفت دراغلب شالیزارهای کشور،امکان پرورش ماهی بصورت کشت توام وجوددارد،به شرط آنکه آب کافی درطول دوره پرورش وجود داشته باشد
ارقام برنج مناسب
براساس تحقیقات انجام شده توسط موسسه تحقیقات برنج کشور،بطور کلی ارقام زودرس برنج شامل برنج های کاظمی ،هاشمی ،خزرو... برای طرح کشت توام برنج و ماهی  پیشنهاد می شوند.
ماهیان پرورشی مورد استفاده درطرح 
به دلیل وجود عوامل محدود کننده ،نظیرکم عمق بودن آب مزارع،نداشتن فضای کافی جهت حرکت وشنای ماهیان وایجادسایه توسط گیاه برنج،گونه های خاصی ازماهیان رامی توان دراین طرح پرورش داد،درایران سعی شده ازهمان گونه های پرورشی درمزارع ماهیان گرم آبی استفاده گردد،که به اختصار درمورد آنها توضیح داده می شود:
1-ماهی کپورمعمولیcommon carp
بهترین نوع ماهی جهت کشت توام میباشد زیرادر شرایط خاص مزرعه شالیزاری ازنظر عوامل محدود کننده وموجودات آبزی فراوان( کرمها ،نماتدها،تخم ولاروحشرات و...) ، براحتی می تواند رشدکند،تراکم ماهی کپورمعمولی درمزرعه شالیزاری حدود 50الی 60درصدماهیان پرورشی می باشد.
 

2-ماهی کپورعلفخوار(آمور)grass carp
 این ماهی دربدو امرازپلانکتونهای جانوری وسپس گیاهی  وجلبکهای ریسه ای تغذیه کرده ،وبه مرورازگیاهان آلی نیز استفاده می کند
میزان رهاسازی حدود 30-35درصدماهیان پرورشی راشامل می شود.
.
 

3-کپورنقره ای(فیتو فاگ)silver carp
بطورکلی ازپلانکتونهای گیاهی (گیاهان میکروسکوپی)تغذیه می کند،بدلیل رشدسریع وزندگی گله پذیری وامکان تکثیرمصنوعی وکیفیت مطلوب گوشت به عنوان مناسب ترین ماهی پرورشی جهان معرفی ودرتمام دنیا پرورش داده می شود.(4)
میزان رهاسازی حدود 100-150 قطعه درهکتارمی باشد.
.
 
 4- کپورسرگنده(بیگ هد)big head
.غذای اصلی این ماهی، پلانکتونهای جانوری وبعضی جلبکها تشکیل می دهند،میزان رهاسازی 3-5درصد ماهیان پرورشی می باشد.

 

میزان رهاسازی بچه ماهی درکشت توام
بهترین تراکم ماهی درکشت توام، رهاسازی تعداد 1100-1400قطعه بچه ماهی درهکتار میباشد.
برداشت برنج
درسیستم کشت توام، همانطور که گفته شد ازگونه های زودرس برنج استفاده می شود.10-15روز مانده به برداشت برنج سطح آب مزرعه بتدریج کاهش داده شده تاماهیها به داخل حوضچه هدایت شده وپس ازخاتمه برداشت، مجددا"به مزرعه برگردانده می شوند.
توجیه اقتصادی کشت توام ماهی وبرنج درشالیزار
محاسبات زیر برمبنای یک هکتارانجام شده است:
-هزینه آماده سازی مزرعه(افزایش ارتفاع کرت وآماده کردن حوضچه)                               3000000ریال
- هزینه غذای ماهی                                                                                         2500000ریال
-هزینه خرید بچه ماهی                                                                                        630000ریال
-هزینه حمل ونقل بچه ماهی وغذا                                                                          200000ریال
-هزینه صید                                                                                                     100000ریال
-ده درصد سایرهزینه ها                                                                                     643000ریال
-کل هزینه پرورش ماهی درشالیزار(درهکتار)                                                      7073000ریال
-تولیدماهی(باضریب بازماندگی 80درصد،1120قطعه،وزن متوسط هرماهی
 درزمان صید900گرم)                                                 کیلوگرم      1008=900*1120
-قیمت متوسط فروش هرکیلوگرم ماهی 12000ریال            ریال12096000=12000*1008
-سودحاصل از فروش ماهی(هزینه- تولید)                         ریال5023000=7073000-12096000
-سودحاصل ازافزایش محصول برنج(حداقل 5درصد) 150کیلوگرم برنج،
هرکیلوگرم برنج20000ریال                                             ریال3000000=20000*150
-سودحاصل ازکاهش مصرف سموم،کودووجین کاری                               1000000ریال
-مجموع سود خالص حاصله(سودناشی ازکاهش مصرف کود وسموم ووجین کاری+سودخالص ازافزایش محصول برنج+سودحاصل ازفروش ماهی)    ریال9023000=5023000+3000000+1000000
نتیجه گیری:
آنچه که واضح است این پروژه به علت حداقل بکارگیری کودهای شیمیایی وسموم کشاورزی، دارای تمامی ویژگیها وشاخص های کشاورزی ارگانیک می باشد.براساس بررسی های انجام شده،درصورتیکه حداقل 10درصد مزارع شالیزاری استان گیلان، قابلیت اجرای این پروژه راداشته باشند ، حدودبیست وسه هزارتن( به میزان تولید فعلی آبزی پروری استان)به تولیدات این بخش افزوده خواهدشد.. 
سیستم برنج ماهی،یک اکوسیستم سودمند برای هردوگونه رابوجود می آورد