سبز نیوز
مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسای
سبز نیوز
مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسایآفات مهم غلات
-
سن مادر در اواخر اسفند تا اوایل فروردین موقعی که دمای هوا به حدود 10
درجه برسد از مخفیگاههای زمستانه خود که عمدتا در زیر گیاهان چند ساله از
جمله گون می باشخارج می شوند .- سن مادر با تغذیه از برگها و جوانه انتهایی
تا حدود 50% خسارت وارد می کند .
- سن مادر تحرک زیادی دارد و تا 10 تا
15 کیلومتر می تواند پرواز کند و با تغذیه از یک مزرعهپس از 4 تا 5 روز
پرواز کرده و به مزارع دیگر می رود.
- پس فرصت مبارزه با سن محدود می
باشد و در ضمن با یکبار مبارزه کار تمام نمی شود چون ممکن است سن های دیگری
دوباره از مخفیگاههای خود خارج شده و وارد مزرعه شوند یا از مزارع دیگر که
مبارزه انجام نشده است وارد شوند.
- سن مادر بعد از تغذیه جفتگیری کرده
و تخم های خود را در زیر برگها و بصورت دستجات 14 تا 16تایی در دو ردیف می
کذارد . رنگ آنها در ابتدا سبز و بعد تیره می شود .
- تخمها پس از 7 تا 10 روز تفریغ می شوند و پوره های سن یک خارج می شوند .
- بیشترین خسارت را پوره های سن 2 و3 وارد می آورند که با مکیدن دانه های شیری گندم خسارت کیفی به محصول وارد می آورند .
-
از سموم مورد استفاده می توان فنیتریتیون و فنتیون با دز مصرفی 1 لیتر در
هکتار ودسیس با دز مصرفی 300 سی سی در هکتار را معرفی نمود .
- از پارازیت های سن میتوان از زنبور تلنموس که تخمهای سن را پارازیت می کن و مگس فازیاکه خود سن را پارازیت می کند نام برد .
سن های پا برگی (Coreidae )
اعضای
این خانواده در اندازه متوسط بوده و غدد مولد بو د آنها خوب رشد کرده است .
این غدد در طرفین قفس سینه بین پیش ران های 2 و 3 باز می شوند . سر این سن
ها باریکتر از پیش قفس سینه است . در تعدادی از گونه ها ساق عقبی رشد
زیادی کرده و شبیه برگ می باشد 
اغلب این سن ها از شیره گیاهی تغذیه می کنند ولی تعدادی شکارگر هستند.
مثال : گونه Anasa tristis که از آفات مهم کدوئیان می باشد
ملخ مراکشی Dociostaurus maroccanus (orth:Acrididae)
چون
اولین بار در مراکش جمع آوری شد به آن ملخ مراکشی گویند.این آفت در نواحی
کوهستانی و ارتفاعات خشک نواحی مدیترانه وجود دارد.در ایران ملخ مراکشی از
استانهای مرکزی،فارس،آذربایجان شرقی،گرگان،خوزستان،مازندر ان،ایلام،سمنان
گزارش شده است.
شناسایی:
در روی پیش گرده علامتی شبیه به X" "وجود دارد.
تخمگذاری:
این
حشره دارای کپسول تخم می باشد.تخمها در قسمت انتهایی این کپسول به شکل
اُریب در دسته های40-18 تایی در ردیفهای 4-3 تایی گذاشته میشود .
زیست شناسی:
این
حشره قسمت اعظم سال را (تابستان،پاییز، زمستان) را بحالت تخم می
گذراند.کپسول تخم معمولاً در نواحی تپه ها که خاکهای فشرده و عاری از پوشش
گیاهی دارند تشکیل می شوند.طول دوران پورگی 40-35 روز و طول دوران حشره
کامل 60-20 روز است.پوره ها بیشتر از برگهای گرامینه تغذیه می نمایند ولی
در سن پنجم علاقه به تغذیه از غلات دارند.
روشهای مبارزه:
1-بیولوژیک
: عده زیادی از پرندگان نظیر سارگلو قرمزpastor roseus))،گنجشک،کلاغ
سبزقبا از دشمنان طبیعی ملخها میباشند.سوسکهای خانواده Meloidae در مرحله
لاروی از تخمهای این آفت تغذیه می کنند.همچنین مگسهای خانواده Tachinidae
روی بدن ملخهای کامل و پوره تخم می گذارند که لارو آنها پارازیت داخلی این
آفت می باشد.
2-شیمیایی :
فنیتروتیون (ulv 96%)و 5/. - 4/. لیتر به محض خروج پوره ها.
مالاتیو ن (ulv 96%) و 1.5 - 7/. لیتر به محض خروج پوره ها.
لیندین(طعمه)
wp و 50 - 250 کیلو گرم به محض خروج پوره ها (طعمه مسموم شامل سبوس گندم
با برنج به ذرت 100 کیلوگرم+لیندین 500 تا 1000 گرم آب به اندازه مرطوب
شدن)
فنیتروتیون EC 50% و 1 لیتر به محض خروج پوره ها.
فوکسیم + پروپسکور ULV 93% و 4/. لیتر به محض خروج پوره ها.
دیفلوبنزورون ODC 45%و 200 سی سی
سن آئلیا ( Aelia spp (Hem:pentatomidea
معرفی:
در
ایران 4 گونه از این جنس وجود دارند که بیشتر در نواحی شمال و غربی کشور
وجود دارند.اهمیت این حشرات پس از گندم در درجه دوم قرار دارد.
َ
1- A . acuminata 2- A . furcul
3- A . rostrata 4 A . virgiata
زیست شناسی:
زمستان
را بصورت حشره کامل و در دامنه کوهها،دره ها ،دشتهای مشرف به کوهستان در
پای بوته های گیاهان یا در زیر کلوخه های خاک به حالت استراحت بسر برده،در
اوایل بهار به مساعر شدن هوا از این محلها خارج و روی گرامینه های وحشی
تخمریزی می کنند.چون این گیاهان عمر کوتاهی داشته بعد از مدتی از بین می
روند و زود می خشکند.در نتیجه پوره های سن 3 به بالا به مزارع جو و گندم
مجاور می کنند و از خوشه ها، برگها و ساقه های سبز آبدار گندم تغذیه می
کنند.
روشهای مبارزه :
مبارزه شیمیایی:
1- فنیتروتیون Ec 50% و1 لیتر در هکتار
2-فنتیون Ec 50%و 1.2 -1
3- تری کلروفن Sp 80% و1.2 کیلو گرم درهکتار
4-دلتا مترین EC 2.5 % و 300 سی سی در هکتار
سن گندم (کاسه پشتک ورامینی) Eurygaster integriceps HEM : Scutelleridae 
معرفی:
یکی از آفات مهم گندم و جو است و جرو آفات عمومی می باشد.
مناطق مهم انتشار در کشور:
اغلب مناطق گندمکاری کشور
خسارت:
1-سن
مادر: سنهای زمستانگذران می باشند(نر یا ماده) که ارتفاعات زمستانگذران
خود را ترک نموده و در بهار به مزارع گندم و جو ریزش می نمایند.
2-پوره
ها:پوره های سن اول و دوم تغذیه چندانی نداشته ولی از سن سوم به بعد تغذیه
آنها رو به افزایش گذاشته و در سن 4 و 5 به حداکثر خود می رسند.
3-سن
های نسل بهاره:این حشرات که همان سن های بالغ نسل جدید می باشند برای ادامه
رشد و بدست آوردن قدرت پرواز به محلهای تابستانه و زمستانه خود احتیاج به
تغذیه از دانه های سفت و آماده برداشت گندم دارند.
چنانچه تراکم پوره ها در متر مربع به بیشتر از 5 عدد پوره برسد مبارزه بر علیه سن گندم ضروری است.
خسارت در رابطه با گیاه میزبان:
1-خسارت
سن در مرحله پنجه زنی به تشکیل ساقه یا ابتدای تشکیل خوشه:در این مرحله
حشرات نر یا ماده زمستان گذران از شیره برگ،شیره جوانه مرکزی،شیره ساقه
جوان (قبل از ظهور خوشه با ابتدای نشکیل خوشه) مکیده و خوشه را خشک می
نماید.این گونه خسارت خسارت کمی نام دارد و در نهایت خوشه تشکیل نمی شود.
2-خسارت
در مرحله گل دادن و ابتدای تشکیل دانه:در این مرحله از رشد حشرات کامل
زمستان گذران و پورهای سنین پایین خسارت زده می شود که یا شیره ساقه را می
مکد و خوشه می خشکد و یاپوره های سنین 2و3 از خوشه گندم و جو در مرحله
گلدهی تغذیه و در نهایت دانه پوک می شود.
3-خسارت در مرحله شیری و
خمیری شدن دانه تا رسیدن گندم:در این مرحله سن های بالدار و پوره ها فقط از
دانه تغذیه می کنند و به هیچ عنوان ساقه را نمی مکند.در این مرحله خسارت
کیفی بیشتر مد نظر است چون سنها آنزیمهایی را برای "اینترولیز" پروتئینهای
دانه گندم وارد دانه گندم میکنند که این آنزیم ها در داخل دانه باقی می
مانند و در نهایت کیفیت خمیری آرد پایین آورده و اصطلاحاً خمیر ور نمی آید.
زیست شناسی:
زمستان را بصورت حشره کامل زیر پای بوته های
گون یا Astrogalus و درمنهArtemesia حالت دیاپوز می گذرانند.در بهار وقتی
دما به 20 درجه سانتی گراد می رسد سنها از اماکن زمستهنه خارج و بطور دسته
جمعی پرواز می کنند.پرواز سنها معمولاً در اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه
شروع و در مناطق سردسیر از اواسط اردیبهشت ماه تا اوایل خردادماه ادامه
دارد.در یک مزرعه 2 یا 3 بار ممکن سن است ریزش نماید.
معمولاً 5-4 روز
بعد از ریزش،جفتگیری کرده و 5 روز بعد تخمریزی می کنند.تخمها 3-2 ردیفی در
دسته های 14 عددی در زیر برگها قرار داده می شوند.دوره جینی تخم 2-1 هفته
طول می کشد سپس پوره ها خارج می شوند و سپس حشرات کامل نسل بهاره ظاهر می
شوند.حشرات کامل نسل بهاره پس از ذخیره چربی مورد نیازبدن خود برای
تابستانگذرانی به ارتفاعات شمالی می روند.سنها پس از ریزش اولین بارندگی
های از ارتفاعات شمالی به دامنه های جنوبی می روند و در زیر بوته های گون و
درمنه زمستانگذرانی می کنند.
مبارزه:
1- مبارزه بیولوژیک:
7 گونه زنبور پارازیتوئید تخم از خانواده Hym:Scelionidae :
basalis Asolcus=Trissolcus
T.grandis
T.rufiventris
T.semistriatus
T.vassilievi
T.festiva
T.tumidus
5 گونه مگس از خانواده ( DIp:Tachinidae ) که در مرحله لاروی پارازیت داخلی حشرات کامل سن گندم هستند:
Phasia oblango
Phasia subcoleoptera
Ectophasia rubra
Chryseria helluo
Helomyia lateralis
2-مبارزه زراعی:
• کشت زود در پاییز(هراکشت) و برداشت سریع در آخر بهار
• کشت واریته های زودرس
•
برداشت دو مرحله ای محصول بدین صورت که در مرحله خمیری خوشه ها را درو می
کنند و با تسریع در خشک کردن آنها چند روز بعد اقدام به کوبیدن آنها می
کنند.
• کشت جو در مناطق سن خیز چون زودتر از گندم برداشت می شوند.
3- مبارزه شیمیایی:
1- فنیتروتیون Ec 50%و 1 لیتر در هکتار
2-فنتیون Ec 50% و1.2 -1
3- تری کلروفن Sp 80%و 1.2 کیلو گرم درهکتار
4-دلتا مترین% EC 2.5 و 300 سی سی در هکتار
سوسک سیاه گندم Zabrus tenebrioides
(col.: Carabidae)
معرفی آفت
لاروها
از برگ و حشرات کامل از گل و دانه ها در مرحله شیری تغذیه می نمایند.
خسارت لارو روی جوانه های گندم مشاهده می شود که در اثر آن برگها روی زمین
می خوابند. خسارت این آفت بصورت لکه ای در مزرعه دیده می شود و حشرات کامل
روز گندمهای شیری از قاعده دانه شروع به تغذیه می کنند. آفت درتمام مناطق
کشور بویژه گلستان، مغان، لرستان، آذربایجان، فارس، کرمانشاه و ایلام گسترش
دارد.
زیست شناسی
زمستان را به صورت لارو در زیر خاک به سر
می برد. در اوائل بهار از برگهای ضعیف غلاتی که تازه سبز شده اند تغذیه می
کنند. حشرات کامل در اواخر بهار و اوائل تابستان هنگامی که دانه های غلات
شیری شده اند شروع به تغذیه می کنند. سپس جفت گیری و حشره ماده تخمها را تا
عمق 18 سانتی متری به صورت تک تک یا در دسته های 5-3 عددی در خاک می
گذارد. هر حشره ماده 80-40 عدد تخم می گذارد. دورة جنینین تخم 17-8 روز و 3
سن لاروی دارد. لارو به صورت سن 1 یا 2 و به ندرت به صورت سن 3
زمستانگذرانی می کند. این حشره دیا پوز حقیقی ندارد ولی فعالیت تغذیه ای آن
در فصل سرد نقصان می یابد. طول دوره لاروی حدود 86 روز و لارو در طول روز
در دالانهای زیرزمین استراحت نموده و شبها برای تغذیه خارج می شود. ابتدا
از پارانشیم خوره و رگبرگ را به جا می گذارد. علاوه بر غلات از گرامینه های
وحشی نیز تغذیه می کند. شفیره در لانه های لاروی در خاک تشکیل می شود.
دورة شفیرگی حدود 18 روز و 1 نسل در سال دارد.
کنترل شیمیایی:
1- دیازینون G 5 %و- 30-40 کیلوگرم در هکتار بمحض دیدن اولین خسارت
2- دیازینون EC 60 % و 1 لیتر در هکتار بمحض دیدن اولین خسارت
3- کارباریل WP 85 % و3.5-3 کیلوگرم در هکتار بمحض دیدن اولین خسارت
4- فوزالن EC 35% و 2-1.5 لیتر در هکتار بمحض دیدن اولین خسارت
5-کلرپیریفوس EC 40.8 % و 2-1.5 لیتر در هکتار بمحض دیدن اولین خسارت
کنترل زراعی:
1-تناوب زراعی.
2-انجام شخم و دیسک پس از برداشت
مینوز برگ غلات Cereal leaf miner
Syringopais temperatella
(lep.: Elachistidae)
معرفی آفت
به نامهای دفک، شعله، کرف معروف است.
یکی
از آفات گیاهان زراعی گرامینه نظیر گندم، جو، یولاف و برخی از علفهای هرز
این خانواده می باشد. همچنین از علفهای هرز خانواده Malvaceae و Compositae
نیز تغذیه می نماید. لارو این آفت از بین دو اپیدرم فوقانی و تحتانی تغذیه
نموده و فضولات خود را به جا می گذارد که این فضولات قهوه ای و سپس
سیاهرنگ می گردد. به نامهای محلی دفک، شعله، کرف معروف است و در کشورهای
عربی به آن دودی می گویند. آفت در فارس، ایلام، لرستان، کرمانشاه، بوشهر،
گلستان، خوزستان و کوهکیلویه شایع است.
زیست شناسی:
زمستان
را به صورت لاروهای سنین دوم به بعد در داخل برگهای غلات و علفهای هرز
میزبان سپری می کند. در اواخر اسفند و اوائل فروردین لاروها از برگ خارج در
اعماق 1-5/0 سانتی متری خاک با تشکیل پیله سفید رنگ تبدیل به شفیره می
شوند. دوره شفیرگی حدود 2 هفته، سپس حشرات کامل ظاهر می شوند. طول عمر
حشرات کامل حدود 3 هفته می باشد. حشرات کامل پس از 2-1 روز تغذیه از شهد
گلها و گیاهان مرتعی جفت گیری و تخم ریزی می کنند. تخمها دسته ای به تعداد
56-29 عدد در پای بوته ها، در بین درزها و شکاف خاک گذاشته می شود. دوره
جنینی تخم 12-10 روز. سپس لاروهای تئونات وارد خاک شده و در درون خاک حجره
گلی را تشکیل می دهد و تمام طول دوران گرم بهار و تابستان را به حالت
دیاپوز سپری می کنند. از اوائل آذر یا زودتر بعد از ریزش اولین بارنهای
پائیزی یا اولین آبیاری در مزارع آبی لاروها به تدریج از حالت دیاپوز خارج و
فعال شده، از بوته ها بالا رفته خود را به نوک برگ رسانده وارد پارانشیم
میانی برگ می شوند. لاروها پس از رشد کامل وارد خاک شده و تبدیل به شفیره
می شود. بنابراین 1 نسل در سال دارد.
کنترل
زراعی :
1-تناوب زراعی
2-شخم تابستانه بعد از برداشت محصول.
3-آتش زدن کاه و کلش مزارع (تقریباً هر 4 سال یکبار کافی است).
4-چرای سبز مزارع آلوده
شیمیایی : دیازینون EC 60 % ، 1 لیتر در هکتار ، در اوایل پنجه زنی ، 1 نوبت
زنبور ساقه خوار گندم Wheat stem sawfly
Cephus pygmaeus
(Hym: Cephidae)
معرفی آفت
علاوه
بر گندم، جو، چاودار و یولاف را نیز مورد حمله قرار می دهد. لارو این آفت
در داخل ساقه گیاهان میزبان شده و از بافت داخلی ساقه تغذیه می کند و مانع
رسیدن شیره گیاه به خوشه شده و دانه ها پوک و سبک می گردند. (بنابراین خوشه
سبک است و صاف می ایستد در صورتی که خوشة سالم سنگین است و خمیده. یکی از
راههای تشخیص، صاف ایستادن خوشه به دلیل سبکی است.)
زیست شناسی:
یک
نسل در سال داشته و زمستان را به صورت لارو در داخل پیله در درون طوقه
گندم و جو به حالت دیاپوز سپری می کند. از اواخر اسفند یا اوایل فروردین در
صورت مناسب بودن شرایط محیطی مخصوصاً رطوبت خاک لاروها در همان محل تبدیل
به شفیره شده و حشرات کامل از اواخر فروردین ماه در مزارع غلات ظاهر می
شوند. در صورتی که شرایط مساعد نباشد لاروها به همان صورت تا بهار سال بعد
باقی می ماند (برخی 1 نسل را در 2 سال طی می کنند اگر رطوبت خاک کافی
نباشد.) حداکثر جمیت حشرات کامل در اردیبهشت ماه ظاهر می شود. حشرات کامل
بعد از تغذیه از نوش گلها بویژه گلهای ازمک و خردل وحشی، جفت گیری و حشره
ماده با تخم ریزخ ود بصورت انفرادی در داخل ساقه گندم تخم ریزی می نماید.
در هنگام تخم گذاری معمولاً گندم در مرحله ساقه رفتن و در مزارع زود کاشت
در حال خوشه رفتن است. به طور کلی مزارع زود کاشت و ارقام زود رس ترجیح
داده می شوند.
تخم در داخل میانگره های بالائی ساقه قرار داده می
شود. (لارو اگر در وسط باشد تغذیه ناکافی دارد ولی در بالا تغذیه کافی
دارد.) دورة جنینی 12-8 روز سپس لاروها به طرف پائین ساقه شروع به فعالیت
می کنند. دورة لاروی 30-25 روز و در این زمان لارو خود را به محل طوقه در
داخل خاک رسانده و قسمتی از جدار طوقه را به صورت دایره جویده و نازک می
کند و سپس مواد جدا شده را به ترشحات بزاقی مخلوط و درپوش محکمی برای لانة
خود به وجود می آورد و پس از تنیدن پیله نازک حدود 9-8 ماه از سال را
(تابستان، پائیز، زمستان) به صورت دیاپوز سپری می کند. اواخر اسفند یا
اوایل فروردین لارو تبدیل به شفیره شده. دورة شفیرگی 25-20 روز، سپس حشرات
کامل همزمان با مرحله ساقه رفتن و شروع مرحله خوشه رفتن گندم ظاهر می
گردند.
کنترل:
1-شخم عمیق یا سطحی و زیر رو رو کردن کلشهای آلوده.
2-سوزاندن بقایای گیاهی.
3-تناوب زراعی.
4-تغییر
تاریخ کشت چون این حشره بیشتر گندمهای زمستانه و زودرس را مورد حمله قرار
می دهد. با کشت ارقام دیررس می توان از میزان خسارت آفت کاست.
5-رقم گندم آزادی و رقم جو و الفجر نسبت به این آفت تا حدودی مقاومند.
6-کود و تقویت گندم باعث دوام و ایستادگی ساقه می شود و قدرت تحمل گندم را در مقابل آفت را زیاد می کند.
مگس فری گندم fruit fly
Oscinella frit
(Dip: Chloropidae)
معرفی آفت
یکی
از آفات گندم، جو، یولاف، ذرت، چاودار می باشد. لارو آفت با تغذیه از
جوانه مرکزی گندم و جو سبب خشک شدن آن می گردد و در اثر حمله این آفت جوانه
های دیگری از اطراف بوته خارج شده و بوته بسیار پر پشت ولی رشد نکرده و
خوشه تشکیل نمی شود.
زیست شناسی:
زمستان را به صورت لاروسن
آخر به سر می برد. در اوایل بهار تبدیل به شفیره شده و پس از حدود 1 هفته
حشرات کامل ظاهر می شوند. پس از تغذیه هر مگس ماده حدود 40-30 عدد تخم در
غلاف برگ و به ندرت در پهنک برگ یا کنار طوقه گندم و یا گرامینه های دیگر
قرار می دهند. 5-3 روز بعد لاروها ظاهر و به سمت جوانه مرکزی بوته رفته و
به ترتیبی که گفته شد خسارت می زنند. دوران لاروی 3-2 هفته، سپس لاروها در
لابه لای برگها تبدیل به شفیره می شوند و پس از حدود 1 هفته حشرات کامل نسل
دوم ظاهر می شوند.
لاروهای نسل دوم خود را به گندمهای شیری رسانده و از آنها تغذیه می نمایند. این حشره ممکن است تا 3 نسل در سال داسته باشد.
کنترل:
1-زراعتهای
کُرپه (دیر کاشت) بیش از مزارع هراکشت (زود کاشت) مورد حمله قرار می
گیرند. بنابراین بایستی از کشت غلات بهاره در مناطق آلوده خودداری کرد.
2-نسل
تابستانه آفت روز علفهای هرز خانواده گرامینه سپری می گردد. بنابراین
توصیه می شود نسبت به وجین علفهای هرز میزبان آفت اقدام شود
مگس زرد ساقة گندم Chlorops pumilionis
(Dip.: Chloropidea)
معرفی آفت
در
درجه اول به گندم و جو و به ندرت به چاودار حمله می کند. لاروها تغذیه خود
را از خوشه نورس شروع کرده و به طرف ساقه و پائین پیشری می کند. در اثر
حمله آفت برگهای بالائی بوته رشد ننموده، بوته گندم کوتاه و ضعیف می شود و
با باز کردن ساقه کانال تغذیه ای مگس را می توان مشاهده کرد.
زیست شناسی:
زمستان
را به صورت لارو در داخل ساقه گندم سپری نموده، در ابتدای فصل بهار تبدیل
به شفیره شده سپس حشرات کامل ظاهر و پس از جفت گیری تخمهای خود را در سطح
فوقانی برگها و کنار رگبرگ اصلی قرار می دهد. معمولاً روی هر بوته 2-1 عدد
تخم دیده می شود. لاروها پس از خروج در ساقه شروع به فعالیت و در بند اول
ساقه تبدیل به شفیره و سپس حشرات کامل نسل دوم ظاهر می شوند که مجدداً روی
برگهای غلات پائیزه تخم ریزی می کند و لاروهای این نسل در نزدیک طوقه در
ساقه گندم زمستان گذرانی می کند.3-2 نسل در سال دارد.
کنترل:
1-کاشت ارقام زودرس.
2-تناوب زراعی.
مگس ساقه گندم Meromyza Saltatrix
خسارت
آن شبیه به مگس فری گندم می باشد و لارو از جوانه مرکزی و ساقه لطیف گندم
همچنین از گل و دانه نرم غلات تغذیه می کند. حشره کامل زرد کم رنگ، پشت
سینه دارای 3 نوار طولی و روی شکم نیز سه نوار تیره وجود دارد. لارو پس از
رشد کامل 8-6 میلی متر طول دارد. زمستان را به صورت لارو در ساقه و در طوقه
غلات پائیزه یا برخی از گیاهان گرامینه می گذارند.
کنترل:
1-زراعتهای
کُرپه (دیر کاشت) بیش از مزارع هراکشت (زود کاشت) مورد حمله قرار می
گیرند. بنابراین بایستی از کشت غلات بهاره در مناطق آلوده خودداری کرد.
2-نسل
تابستانه آفت روز علفهای هرز خانواده گرامینه سپری می گردد. بنابراین
توصیه می شود نسبت به وجین علفهای هرز میزبان آفت اقدام شود
شپشک ریشة گندم Porphyrophora tritici
(Hom.: Margaradidae)
معرفی آفت
آفت
مذکور در مزارع دیم گندم و جو استانهای همدان، مرکزی، اردبیل، زنجان،
کرمانشاه، کردستان و فارس مشاهده شده است و علاوه بر این از ریشه دو گونه
علف هرز Boissiera Sp. و Agropyrom Sp. از خانواده گرامینه نیز جمع آوری
گردیده است. این حشره بعد از تفریخ از تخم در روز ریشة گندم (محل پنجه زنی)
مستقر شده و با تغذیه از شیرة گیاهی میزبان، موجب ضعف بوته ها و مانع پنجه
زنی و رشد طبیعی آنها می گردد. کلیه بوته های آلوده اکثر انشعابات خود را
از دست می دهند. بوته های مورد حمله نسبت به بوته های سالم از قدرت ریویش
فوق العاده کمتری برخوردار بوده و به صورت علفی در آمده و رنگ آنها نیز به
تدریج به زردی می گراید به نحوی که بوته های آلوده در مزارع به سهولت قابل
تشخیص می باشند. اغلب بوته های آلوده به مرحله بارورری و خوشه دهی نمی رسند
و بوته هائی که به این مرحله می رسند اولاً طول آنها بسیار کمتر از بوته
های سالم بوده و ثانیاً پنجه زنی آنها نیز به مراتب کمتر از بوته های سالم
می باشد.
زیست شناسی:
زمستان را به صورت پوره های سن اول در
زیر خاک سپری کرده و در اوایل بهار با مساعد شدن شرایط آب و هوای محیط در
روی ریشه از شیره گیاهی تغذیه می کند. پوره پس از گذراندن مرحله سن یکم، در
مرحلة دوم پورگی به شکل حبابی به نام سیست در می آیند. از نیمة دوم
اردیبهشت ماه فعالیت تغذیه ای Cyst کاسته شده و تغییر رنگ می دهد و در
اواخر اردیبهشت ماه حشرات ماده از Cyst خارج می شوند. خروج حشرات ماده تا
دهه اول خرداد ماه ادامه دارد. بعد از طی حدود 7-5 روز حشره بدنش فشرده تر
شده و بی حرکت، در حالی که تارهای ابریشمی بلند و سفید رنگ شبیه تار پنبه
دور بدنش ترشح می نماید. اگر به تدریج بر انبوهی و طول این تارها افزوده
شده و بعد از 10- روز، بدون هیچگونه تغییرات ظاهری در لابه لای تارهای
مذکور شروع به تخم ریزی می نمایند. حشره در طبیعت تخم های خود را در عمق
های 8-5 سانتی متری خاک قرار می دهد. تعداد تخمهای شمرده شده حداکثر تا 284
عدد و حداقل آن 24 عدد بوده است. حشره بصورت بکرزائی تخمگذاری می کند ولی
با توجه به وجود افراد نر احتمال تولید مثل دو جنسی نیز وجود دارد. حشره
زمستان را به صورت پوره های سن اول در زیر خاک سپری می کند و با مساعد شدن
شرایط اقلیمی فعالیتهای خود را در اواخر اسفند یا اوایل بهار از سر می
گیرد.
کنترل:
1. برداشت بموقع
2. شخم عمیق پس از برداشت
3. تناوب زراعی
4. آیش
5. کنترل علفهای هرز
شته روسی گندم Diuraphis noxia (Mord.) 
این
شته ها منحصراً روی غلات منجمله گندم هستند. در ایران فرم جنسی جمع آوی
نشده و احتمالاً بصورت بکرزائی تولید مثل می کنند. معمولاً خوشه های گندم و
جوی آلوده خمیده می شوند. در شیراز ناقل بیماری نوار زرد گندم وجود دارد
(ایزدپناه، 1361). برگ انتهائی گیاهان آلوده برنگ زرد و سفید درآمده خشک می
شود. در مراحل ابتدائی الودگی لبه برگها در امتداد طولی خود لوله می شوند.
گاهی فاصله برگها کم شده ساقه بد شکل می شود. می تواند ناقل بیماری
موزائیک جو نیز باشد.
این حشره ضمن تغذیه از قسمت عمقی بافت برگ و
مکیدن شیره گیاهی برگ ها را به صورت لوله ای در می آورد، به همراه بزاق خود
توکسیتی به داخل گیاه تزریق می کند که موجب کاهش ظرفیت فتوسنتز و در نتیجه
آسیب غشای کلروپلاست ها می شود. به همین دلیل مبارزه با این شته به وسیله
سموم تماسی، در عمل با مشکل مواجه می شود. ولی سموم سیستمیک مؤثر هستند.
دشمنان طبیعی این آفت قادر به یافتن شته ها در داخل برگ های لوله شده
نیستند بنابراین یکی از بهترین راه های کنترل این آفت استفاده از ارقام
مقاوم است.
کنترل شیمیایی:
1-اکسی دیمتون متیل EC25% و1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
2- دیمتوآت EC40%و1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
3- پریمیکارپ WP50% و0.5-1 کیلو گرم در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
4- تیومتون E25% و 1 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
5- مالاتیون EC75% و2.5 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
ساقه خوار ایرانی ذرت Iranian stem corn borer
Ostrinia nubilalis persica
(Lep: pyraustidae)
معرفی آفت
در
بیشتر کتابهای قدیی فارسی زیر گونة Ostrinia nubilalis nubilalis که موسوم
به ساقه خوار اروپایی (European corn borer) می باشد به عنوان ساقه خوار
ذرت معرفی شده است. اما تحقیقات انجام شده نشان می دهد که زیر گونة
Ostrinia nubilalis sub sp. Persicae که آن را می توان تحت عنوان ساقه خوار
ایرانی ذرت معرفی نمود. در کشور ما فعالیت دارد و تاکنون از مناطق شمالی
کشور در استانهای گیلان، مازندران و گلستان گزارش شده است.
طرز خسارت و گیاهان میزبان:
آفت
پلی فاژ بوده که حدود 200 گونه میزبان برای آن گزارش شده است که دارای
ترجیح میزبانی به گیاهان ذرت (به خصوص ذرت دانه ای)، برنج و گندم داشته و
علاوه بر این به گیاهان جو، چاودار، پنبه، سویا، آفتابگردان، گوجه فرنگی،
سیب زمینی، کنف و… و همچنین تعداد زیادی گیاهان خودرو (علفهای هرز) حمله
نمودکه که در این میان یک نوع ترجیح میزبانی به گرامینه های وحشی و همچنین
علف هرز مستک Xanthium strumarium دارد و علاوه بر این علف هرز، روی یولاف
وحشی، لویی، نی معمولی، فالاریس، مَرغ، اویار سلام، گل گندمی، درمنه،
کاسنی، تاج خروس، علف هفت بلند، سلمه تره، سیب زمینی ترشی، سوروف، پنیرک،
گاوپنبه، ارزن وحشی و تاج ریزی که در حاشیة مزارع و کانالهای آبیاری دیده
می شود، فعالتی دارد. لارو آفت مذکور از قسمتهای مختلف گیاه میزبان نظیر
برگ، ساقه، بلال (بویژه بلال) تغذیه نموده و خسارت می زند.
زیست شناسی:
این
آفت 3 تا 3.5 نسل در سال داشته و زمستان را به صورت لارو و اغلب در سن
پنجم آن، در داخل ساقه های باقی مانده در مزرعه و یا در خارج از آن و داخل
ساقه میزبانهای ثانوی (به ویژه مستک و نی) گذرانده و لاروهای زمستان گذران
آن از اواسط بهار تبدیل به شفیره شده و بعد از یک تا دو هفته حشرات کامل
نسل زمستان گذران به پرواز در آمده و از اواخر اردیبهشت ماه تا اواسط خرداد
ماه بسته به شرایط جوی در مزارع گندم و مزارع ذرت زود کاشت و یا روی سایر
میزبانها تخم ریزی می کنند. اصولاً این حشره شب پرواز بوده و ماده ها
بیشترین تخم ریزی خود را در ساعات غروب و یا نزدیک نیمه شب انجام می دهند
ولی دارای رفتار فعالتی در روز حتی در شرایط آفتابی نیز می باشند و در این
مرحله از فعالیت اغلب روی گل ها نشسته و از نوش آنها تغذیه می کنند. همچنین
در مزارع ذرت انبوه و سایه دار، تخم ریزی ماده ها در ایام روز نیز مشاهده
شده است. ماده ها در طول عمر خود چندین بار جفت گیری و تخم ریزی می کنند و
هر بار به طور معمول 200-20 عدد تخم عدسی شکل خود را در کنار هم و به طور
ردیفی و جمعی اغلب در کنار رگبرگ اصلی و بیشتر در سطح برگهای میانی بوته ها
و تا اندازه ای نزدیک غلاف قرار می دهند. دورة جنینی سپس لاروهای جوان
خارج می شوند. لاروها ابتدا از برگهای ترد و لطیف گیاه تغذیه نموده و بعد
ساقه یا بلال را سوراخ نموده و وارد گیاه می شود. مدت رشد در مرلحه لاروی
نیز برای نسلهای فعال در بهار و تابستان به ترتیب به طور متوسط 30-25 روز
محاسبه شده است. به طور کلی در منطقه شمال دورة نشو و نمای فردی در مراحل
تخم، لارو، شفیره و حشره کامل در دو نسل بهاره و تابستان شروع می شود تحت
تأثیر تغییرات جوی منطقه در پائیز طولانی شده و از 2 ماه تا 8 ماه به طول
می انجامد. بنابراین لاروهای زمستانگذران بعد از سپری کردن حدود 8 ماه در
بهار سال آینده تبدیل به شفیره و سپس حشرات کامل ظاهر می شوند.
کنترل:
1-مبارزه
زراعی: با توجه به اینکه زمستان گذرانی آفت در درون ساقه باقی مانده
گیاهان میزبان از سال قبل می باشد باید توجه باشد برداشت محصول از قسمتهای
پائینی گیاه انجام گیرد و همچنین بقایای گیاهی نیز جمع آوری و سوزانده شود.
2-
مبارزه بیولوژیک: این آفت دارای دشمنان طبیعی گوناگونی می باشد که در
اینجا به مهمترین آنها اشاره می شود: Trichogramma maidis (Hym.:
Trichogrannatidae) که پارازیتوئید تخم می باشد.
پارازیتوئید تخم Platytelenomus hylas (Hym.: Scelionidae)
پارازیتوئید لارو Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae)
پارازیتوئید شفیره Brachymeria intermedia (Hym.: Chalcididae)
3. کنترل شیمیایی :
1- مونوکروتوفوس SL40% و 2لیتر 3-2 نوبت به محض ظهور آفت
2- فوزالن EC35% و 3لیتر درهکتار
کرم ذرت Sesamia Cretica
(Lep: Noctuidae)
معرفی آفت
از
آفات مهم ذرت می باشد که در مناطق جنوبی و مرکزی کشور انتشار داشته و
دارای میزبانهای متعددی می باشد که همواره ذرت خوشه ای، ذرت، نیشکر و سودان
گراس را به سایر میزبانها ترجیح می دهد.
نحوة خسارت:
لاروهای
سنین اولیه بیشتر از برگهای تازة فوقانی بوته ذرت تغذیه نموده و آنها را
سوراخ سوراخ می کند. حملة آفت به مزارع ذرت مصادف با تشکیل گل آذرین نر و
قبل از ظهور آن است.
لاروها با سوراخ کردن برگهای در بر گیرنده گل
آذرین وارد آن شده و از گلهای نر تغذیه می کنند. هر گاه تغذیه از پایة گل
آذین صورت بگیرد. باعث خشک شدن آن می گردد. قطع کردن پایه گل آذین سبب خشک
شدن آن شده که از دور نمایان است. گاهی لاروها موفق به خشک کردن گل آذین
نشده و با تغذیه از گلهای نر در ساقة آن نفوذ می کنند. اگر تخم ریزی روی
غلافهای جانبی بوته انجام گیرد، لاروها از همان محل وارد ساقه می گردند.
تعدادی از لاروها وارد خوشة بلال شده و از آن تغذیه می کنند. ورود لارو به
خوشه گاهی از قسمت فوقانی صورت می گیرد که در اثر تغذیه از کاکل ذرت باعث
قطع آنها می گردد و سرانجام لارو خود را به دانه ها رسانیده و ضمن تغذیه از
آنها وارد چوب بلال می شوند. ورود لارو به خوشه همیشه از قسمت فوقانی صورت
نگرفته و گاهی با تغذیه و سوراخ کردن برگهای پوشش بلال وارد آن شده و از
آن تغذیه می کند. حرکت لاروها در داخل ساقه مسیر مشخصی ندارد. گاهی از بالا
به پائین و گاهی از پائین به بالا حرکت می کند ولی کمتر به قسمت طوقه گیاه
نزدیک می شود.
زیست شناسی
زمستان را به صورت لارو کامل در
جوانه های جانبی بوته درون شاخه ها و داخل ساقه ذرت باقی مانده و در مزارع
به سر می برد. در شرایط مساعد و در اواخر بهار لارو تبدیل به شفیره شده و
سپس حشرات کامل ظاهر می شوند. حشرات ماده بعد از آمیزش با نر تخمهای خود را
به تعداد زیاد تا 400 عدد در دسته های متعدد (8-4) در زیر غلاف برگهای ذرت
و یا نیشکر و سایر میزبانها قرار می دهند. دورة جنینی تخم حدود 10-7 روز،
سپس لاروهای جوان خارج می گردند. لاروهای جوان فعالیت خود را تقریباً در
کنار هم و با تغذیه از برگهای جوان و نزدیک به محل غلاف که در ضمن قسمت ترد
و نازک نیز می باشد، شروع می کنند. لاروها تقریباً از سن دوم توانائی نفوذ
به داخل ساقه را پیدا می کنند. لاروهای سن آخر (سن پنجم) معمولاً قبل از
شفیره شدن مراحل پیش شفیرگی را پشت سر می گذارند و در این مرحله لارو با
استفاده از بزاق دهان و فضولات خود پیله مخصوص ایجاد می کند. سپس درون آن
به شفیره تبدیل می شود. محل شفیره شدن معمولاً بین علف، برگهای خشک شده و
ساقه یا در داخل دالان تغذیه یا زیر پوست بلال و یا درون خوشه و حتی کاکل
ذرت و درون گل آذین نر می باشد. بعد از مدت کوتاهی با توجه به حرارت دورة
شفیرگی پایان می یابد و حشرات کامل سزامیا در دو جنس نر و ماده ظاهر می
شوند. در هر حال نرها زودتر از ماده ها به پرواز در می آیند و در جست و جوی
ماده ها شبها فعالیت می کنند. ماده ها بعد از جفت گیری اغلب در ایام شب به
تخم ریزی در زیر غلاف برگ می پردازند. در شرایط مساعد فصل زراعی یک دوره
نشو و نمای فردی سزامیا از مرحله تخم تا ظهور حشره کامل از 45-40 روز به
طول می انجامد. به طور کلی سزامیا آفت چند نسلی (Polyvoltine) است و با
توجه به منطقه در سال از 3 تا 5 نسل متوالی در سطح فلات ایران ایجاد می
کند. در مزارع ذرت استانهای اصفهان و تهران 3.5-3 نسل، در خوزستان 5-4 نسل
دارد.
کنترل:
پارازیتوئید تخم Platytelenomus hylas (Hym.: Scelionidae)
پارازیتوئید لارو Habrobracon hebetor (Hym.: Braconidae)
جمع
آوری و آتش زدن بقایای گیاهی در مزرعه در کاهش جمعیت آفت مؤثر است. همچنین
می توان علاوه بر گونه های زنبور Trichogramma Spp. را جهت مبارزه با این
آفت تکثیر و توزیع نمود.
کرم ساقه خوار نیشکر Sesamia nonagrioides subsp. Botanephaga
(Lep: Noctuidea)
معرفی آفت
در
استانهای فارس و خوزستان انتشار داشته و علاوه بر ذرت به محصولات دیگر از
جمله نیشکر، گندم، برنج، ذرت خوشه ای و سودان گراس نیز خسارت می زند. این
آفت به غیر از ریشه به تمام قسمتهای گیاه ذرت، از جمله برگها، جوانه مرکزی،
ساقه، بلال، گل آذین نر و ناحیه طوقه آسیب می رساند.
نحوة خسارت روی ذرت:
الف-خسارت به برگ و جوانه مرکزی:
لاروهای
جوان پس از خروج از تخم در بین غلاف و ساقه به طور عمودی در داخل جوانه
مرکزی نفوذ کرده و آن را ضایع می نمایند. برگهای لوله شده اطراف جوانه
مرکزی پس از باز شدن به صورت ردیفی سوراخ سوراخ به نظر می رسند. سپس این
لاروها در جوانه مرکزی به طرف ساقه پیش می روند. در صورتی که ورود لاروها
از قسمت پائین تر غیر از جوانه مرکزی صورت گیرد، باعث قطع شدن ساقه و خشک
شدن قسمت فوقاین شده و گیاه حالت Dead heart پیدا می کند.
ب-خسارت به ساقه:
عده
از لاروهای نئونات ساقه خوار پس از خروج از تخم از قسمت جوانه مرکزی در
داخل ساقه ذرت کانال حفر کرده و تعدادی نیز مستقیماً ساقه را سوراخ می کنند
به هر حال در داخل ساقه کانالهائی طویل حفر کرده و خسارت عمده را از این
طریق وارد می سازند. زمانی که ساقه های ذرت جوان و نرم هستند، لاروها
قادرند که از بند عبور نمایند ولی هنگامی که ساقه ها چوبی و سفت شدند قادر
به عبور از بند نبوده و در این صوررت پس از رسیدن به آن به صورت حلقه ای
ناحیه بند تغذیه می کنند. در نتیجه ساقه در اثر وزش باد شکسته و به زمین می
افتد. در اثر تغذیه لارو از ساقه ذرت زمانی که بوته ها به ارتفاع 40-30
سانتی متری رسیده باشند. برگهای فوقانی زرد و ضعیف شده بدون ظاهر شدن علایم
Dead heart در گیاه حالتی شبیه به کمبود مواد غذائی بوجود می آید. ایجاد
سوراخ در ساقه همراه با دفع فضولات لاروی یکی از علایم تشخیص ساقه خوار
است. به خصوص با مشاهده فضولات تازه یا کهنه می توان به زمان آلودگی پی
برد. زمانی که بوته های ذرت 4-3 برگی باشند در اثر خسارت آفت کاملاً از بین
می روند ولی بوته های مسن تر تحمل بیشتر داشته و به رشد خود ادامه می
دهند.
ج- خسارت به بلال:
بلالهای ذرت هم از خسارت این آفت در
امان نیستند زمانی که استوانه مرکزی بلالها هنوز سفت نشده باشد، لاروها از
دانه های شیری و استوانه مرکزی تغذیه کرده و با ایجاد کانالهای تغذیه ای
به آنها صدمه می زنند. هنگامی که استوانه مرکزی چوبی و سفت گردید لاروها
عمدتاً از دانه های شیری تغذیه می کنند. تعدادی از لاروها از قسمت فوقانی
وارد بلالها شده و در نتیجه تلقیح با اشکال صورت می گیرد. در مواردی هم
لاروها پوششهای خارجی بلال را سوراخ کرده و خود را به داخل آنها می رسانند.
هـ – ایجاد حالت جاروئی در گیاه:
در
اثر از بین رفتن جوانه مرکزی، جوانه های جانبی رشد کرده و چندین ساقه ضعیف
در اطراف جوانة مرکزی تشکیل می شود به طوری که گیاه حالت جاروئی به خود می
گیرد. این ساقه های ایجاد شده قادر به بارآوری نبوده و ضعیف می مانند.
زیست شناسی روی ذرت در استان خوزستان:
زمستان
را به صورت لاروهای کامل در داخل بقایای ساقه های قطع نشده ذرت در مزرعه،
قسمت داخلی طوقه و بلالهای به جا مانده در مزارع و در داخل ساقه های زندة
نیشکر و سایر علفهای هرز میزبان در خاک به سر می برد. این لارها در اوایل
اسفند ماه با گرم شدن هوا به تدریج تبدیل به شفیره می شوند.
دوره
شفیرگی لاروهای زمستان گذران حدود 15 روز به طول می انجامد اولین تخم ریزی
پروانه ها از هفته اول فروردین ماه شورع و تا 20 فروردین ادامه دارد. تخم
ریزی به طور دسته ای و در دسته های 4-2 ردیفی و معمولاً در داخل غلاف برگای
اولیه ذرت می باشد. این آفت بوته های جوان 6-4 برگی را که حدود 20-15
سانتی متر ارتفاع دارند جهت تخم ریزی ترجیح می دهد. دورة رشد جنین و مدت
زمان تفریخ تخم در نسل اول طولانی تر از نسلهای بعدی بوده و 10 تا 12 روز
به طول می انجامد. سپس لاروها خارج و به ترتیبی که گفته شد خسارت می زنند.
مدت زمان فعالتی لاروهای نسل اول آفت حدود یک تا یک و نیم ماه و از نیمه
دوم فروردین لغایت دهة دوم خرداد به طول می انجامد. شفیره های نسل اول از
اواخر اردیبهشت ماه به بعد تشکیل می شوند و مدت شفیرگی 15-10 روز طول می
کشد. پروانه های این نسل از نیمه دوم خرداد ماه به تدریج ظاهر می شوند. در
فاصله بین فروردین و نیمه دوم خرداد ماه که نسل اول این آفت فعالیت دارد.
ذرت کشت بهاره، گندم، نیشکر و علفهای هرز خانوادة گرامینه میزبانان این نسل
را تشکیل می دهند و به طور کلی فعالیت نسل اول 3-5/2 ماه یا به عبارت دیگر
از اوائل فروردین تا نیمه دوم خرداد طول می کشد. تخمریزی پروانه های نسل
اول که از اوایل خرداد ظاهر می شوند پس از جفت گیری به دو طریق امکان تخم
ریزی دارند:
الف- در مزارع ذرت کشت بهاره تخمریزی می کنند که در این
صورت چون این قبیل مزارع تا حدی چوبی شده و مناسب تخمریزی نیستند لذا در
قسمت های انتهائی گیاه ذرت تخم ریزی می نمایند. از نیمة دوم خرداد ماه به
بعد عمدتاً تخمریزی بر روی علفهای هرز داخل مزارع صورت می گیرد. لاروهای
حاصله پس از مدتی تغذیه از علفهای هرز میزبان خود را تغییر داده و به
میزبان مورد علاقه یعنی کشت بهاره منتقل می شوند در این صورت این قبیل
لاروها عمدتاً در قسمتهای فوقانی گیاه فعالیت داشته و سپس به داخل ساقه
نفوذ می کنند.
ب-در تاریخ نیمة دوم خرداد به جز ذرت میزبانهای دیگری
از جمله ذرت خوشه ای، سودان گراس، برنج و نیشکر در حال رشد در منطقه یافت
می شود که حشرات ماده بر روی آنها تخمریزی نموده و بدین ترتیب نسل دوم آفت
بر روی میزبانهای مذکور سپری می شود. لازم به توضیح است چنانچه نسل دوم بر
روی ذرت کشت بهاره مستقر شوند در این صورت اکثریت لاروها به علت چوبی شدن و
برداشت مزارع محکوم به مرگ خواهند بود و به ندرت می توانند سیکل زندگی خود
را تکمیل کنند.
نسل دوم:
به دلیل گرمی هوا مدت زمان فعالیت
نسل دوم کوتاه و حدود 2-1.5 ماه از نیمة دوم خرداد تا نیمة اول مرداد طول
می کشد. فعالیت عمدة این افراد این نسل بر روی سودان گراس، ذرت خوشه ای،
برنج و نیشکر می باشد و زمان شفیرگی این نسل در نیمة دوم تیر ماه و پروانه
های حاصله در اوایل مرداد ظاهر می شوند.
نسل سوم:
پروانه های
نسل دوم از دهة سوم مرداد ماه شروع به تخمریزی می کنند که تا هفته اول
شهریور ماه ادامه می یابد. در این زمان سودان گراس و ذرت خوشه ای(مایلو) به
علت رشد زیاد و چوبی شدن، جهت تخمریزی آفت مناسب نیستند. لذا حشرات ماده
به مزارع ذرت کشت دوم (تابستانه)، برنج و مخصوصاً مزارع کشت جدید (plant)
نیشکر که در شهریور ماه کاشته شده اند هجوم می آورند. این مزارع مکان
مناسبی جهت تخمریزی این نسل می باشد. ذرت کشت تابستانه در این زمان 6-4
برگه بوده و برنج نیز هنوز دارای ساقة نرم می باشد، به علاوه امکان آلودگی
مزارع نیشکر در این زمان زیاد می باشد.
مدت زمان فعالیت لاروهای نسل
سوم نیز کوتاه بوده و حدود 45-40 روز به طول می انجامد. شفیره های این نسل
از اواخر شهریور لغایت دهة اول مهر ماه تشکیل می شوند. پروانه های این نسل
در دهة دوم مهر ماه ظاهر می شوند.
نسل چهارم:
تخم یزی نسل
سوم در مزارع کشت تابستانه ذرت صورت می گیرد. احتمالاً میزبانهای دیگری به
خصوص نیشکر و عفلهای هرز داخل و حاشیة مزارع مکان مناسبی جت تخمریزی آفت می
باشند. در این مرحله نیز مهاجرت لاروها از علفهای هرز به طرف بوته های ذرت
صورت می گیرد. در این موقع میزبان مناسبی می باشد. مدت زمان فعالیت
لاروهای این نسل نسبتاً طولانی بوده و 2-1.5 ماه طول می کشد. شفیره های این
نسل از اواخر آبان به بعد تشکیل می شوند. پروانه های حاصل از شفیرهه ای
نسل چهارم پس از تخمریزی نسل پنجم را به وجود می آورند.
نسل پنجم:
این
نسل عمدتاً ناقص بوده و لاروهای آن همراه با تعداد زیادی از لاروهای نسل
چهارم که فرصت شفیره شدن را نداشته اند تا آخر زمستان در داخل بقایای ذرت
یا سایر پناهگاهها باقی می مانند. بنابراین آفت در سال 4.5-4 نسل تولید می
نماید.
زیست شناسی روی گیاه برنج در استان فارس:
پروانه
سزامیا تخمهای خود را در محل اتصال دمبرگ به ساقه برنج در ردیفهای 5-1 تائی
می گذارد، بندرت تخمهای حشره در روی سطح برگ مشاهده شده است. تعداد تخم در
یک دسته به طور متوسط حدود یکصد عدد می باشد. با مساعد شدن شرایط آب و
هوا، تخمهای تفریخ شده و لاروهای آفت در حدود یک هفته به طور دسته جمعی در
داخل غلاف در بغل جوانه انتهائی برنج زندگی می کنند. پس از این مدت لاروهای
جوان به طرف پائین ساقه حرکت کرده و تعدادی از لاروها در بین راه ساقه را
سوراخ نموده و به بوته های دیگر منتقل می شوند به طوریکه در سنین آخر بیش
از یک عدد لارو در داخل ساقه باقی نمی ماند. این حشره دارای 5 سن لاروی می
باشد. این افت در شرایط آب و هوائی فیروزآباد دارای 4-3 نسل می باشد.
پروانه های نسل اول در فیروزآباد از اوایل فروردین ماه ظاهر و حداکثر
تخمریزی در اواخر فروردین ماه در میزبان لویی صورت می گیرد. لاروهای آفت تا
آخر اردیبهشت در طول ساقه فعالیت می نمایند. با گرم شدن هوا، لاروها در
داخل ساقه در بالای سطح آب به شفیره می روند. از اواخر خرداد ماه پروانه
های نسل دوم به تدریج در طبیعت ظاهر می شوند و تخم ریزی آنها در اواسط تیر
ماه در زراعت برنج انجام می گیرد. پروانه های نسل سوم از اواخر دهة دوم
مرداد ماه ظاهر و در اوایل شهریور ماه در زراعت برنج تخریزی می کنند.
لاروهای درشت نسل مذکور در طول زمستان در روی ریشه برنج در عمق 10-5 سانتی
متری خاک زمستانگذرانی می کنند. 4 نسل کامل این آفت در ممسنی دارای 4 نسل
در سال می باشد. پروانه های نسل اول از اواخر اسفند ماه ظاهر و حداکثر تخم
ریزی آن در اواسط فروردین ماه در علف هرز لویی انجام می شود. پروانه های
نسل دوم آفت از آخر خرداد ماه ظاهر و نشو و نمای نسل مذکور تا اوایل مرداد
ماه در میزبان لویی صورت می گیرد. پروانه های نسل سوم از اواسط مرداد ظاهر و
تخمریزی پروانه ها در اواخر دهة دوم مرداد ماه در زراعتهای برنج انجام می
شود. نسل چهارم آفت از اواخر شهریور ماه در مزارع برنج تا آخر آبان ماه که
مصادف با برداشت محصول می باشد فعالیت می نماید. در این منطقه آفت زمستان
را در روی بوته های لویی و بقایای برنج سپری می نماید. در ممسنی به علت دیر
کاشت نمودن زراعت برنج آفت در نسل1و2 مراحل تکاملی خود را در میزبان لویی
می گذراند.
کنترل:
در زراعت برنج اقدامات زیر در کم کردن جمعیت آفت مؤثر بوده است.
1-قطع بوته های برنج در محل طوقه.
2-یخ آب زمستانه
3-شخم زمستانه را در اسفند ماه وقتی که اکثریت لاروها به سطح آمده و در داخل کلش برنج به شفیره تبدیل می گردند.
4-حذف میزبانهای واسطه به خصوص لویی در اطراف مزارع برنج.
Mythimna Loreyiبرگخوار تک نقطه ای ذرت
(Lep: Noctuidae)
آفت
مزبور از استانهای گیلان، مازندران، اصفهان، فارس و تهران گزارش گردیده
است. علاوه بر ذرت به گیاهان مختلفی مانند گندم، جو، برنج، نیشکر، سودان
گراس و علفهای هرز خانوادة گرامینه حمله می نماید. لاروهای سنین اول هنگام
حرکت حالت Looperداشته و فقط از پارانشیم برگ تغذیه کرده و لکه های کشیده و
شفاف(window) روی برگ ایجاد می نماید. لاروهای سنین بالاتر از بافت برگ
تغذیه نموده و فقط رگبرگها را باقی می گذارند.
زیست شناسی:
در
شرایط خوزستان دارای 4 نسل است که نسل اول از اسفند ماه تا اواخر اردیبهشت
ماه روی گیاهان گندم، جو و علفهای هرز خانوادة گرامینه، نسل دوم از اوایل
خرداد ماه تا اواسط مرداد روی سودان گراس، برنج و علفهای هرز خانوادة
گرامینه، نسل سوم از اواسط مرداد تا اوایل مهر روی گیاهان ذرت، سودان گراس،
برنج و علفهای هرز خانواده گرامینه و نسل چهارم آفت از اواخر مهرماه تا
اواسط اسفند ماه به صورت لاروهای سنین مختلف در بقایای ذرت، نیشکر، گندم و
علفهای هرز خانوادة گرامینه زمستان گذرانی می نمایند.
در استان فارس این آفت در مناطق گرمسیر 4 نسل، در مناطق معتدل 3 نسل و در مناطق سردسیر 2 نسل در سال دارد.
در
استان فارس دو گونه پارازیتوئید به نام Linnacmyia vulpina از خانوادة
Tachinidae و Apanteles sp. از خانوادة Braconidae در طبیعت لاروهای
برگخوار ذرت را پارازیته می کنند.
مونوکرتوفوس(نواکرون) SL 40% 1لیتر
فوزولن(زولون) EC 35% 3لیتر درهکتار.
سوسک نیشکر(سوسک ریشه خوار) Pentadon idiota
(Col.: Scarabaeidae)
معرفی آفت
آفتی
پلی فاژ بوده که در تمام نقاط ایران به خصوص نواحی جنوبی انتشار داشته و
به گیاهانی نظیر چغندرقند، نیشکر، هندوانه، خیار، پنبه، آفتاب گردان، کنف،
سوژا، گوجه فرنگی، سیب زمینی، ذرت خوشه ای، ذرت، گندم، مو، سیب، گلابی،
توت، زردآلو، آلو، بلوط و پسته خسارت می زنند. لارو آفت در خاک از قسمتهای
زیرزمینی گیاه تغذیه می کند. در روی نیشکر و ذرت خسارت شبیه به هم بوده و
هم لارو و هم حشره کامل از داخل ساقه و قلمه تغذیه کرده و مدخل ورودی اغلب
توسط خاک اره پر می شود. بر اثر خسارت وارده قلمه های نیشکر پوسیته و ریشه
پس از مدتی می خشکد.
زیست شناسی:
زمستان را به صورت لاروهای
سنین مختلف و حشره کامل در داخل خاک به سر می برد. حشرات کامل از اواخر
اسفند ماه ظاهر شده و مدتی بعد جفت گیری و سپس حشرات کامل هنگام غروب و
شبها برای تغذیه پرواز می کنند. حشرات کامل از شاخ و برگ، ساقه و اندامهای
هوائی گیاه میزبان تغذیه می کنند. دورة فعالیت حشرات مزبور نسبتاً طولانی
تر و از بهار شروع شده تا آخر تابستان ادامه دارد. تخم ریزی آن در اعماق
25-5 سانتی متری خاک به صورت تک تک و تدریجی صورت می گیرد و حشره ماده پس
از تخم ریزی می میرد. تخم ریزی از اواسط فروردین ماه شروع شده و حداکثر آن
در ماههای تیر و مرداد می باشد. هر حشرة ماده حداکثر 55 عدد تخم می گذارد.
دورة
جنینی 4-3 روز می باشد. این آفت هر 20-15 ماه یک نسل دارد. لاروهای این
آفت اکثراً ناحیه پشته را نسبت به کف جوی آبیاری ترجیح می دهد. آلودگی
مزارع به صورت لکه ای بوده و حشرات کامل معمولاً مزارع کشت جدید (plant) را
نسبت به مزارع بارز (Ratoom) را جهت تخم ریزی ترجیح می دهد. لارو سرانجام
تبدیل به شفیره شده و پس از دو هفته حشره کامل بیرون آمده ولی به سطح زمین
نیامده بلکه زمستان را در حفره هایی که ترتیب داده اند تا بهار باقی می
ماند.
کنترل:
1- شخم زمین آلوده
2- وجین و انهدام علفهای هرز
Chrysomelidae, Coleopteraسوسک برگ خوار غلات
Lema melanopa L.
حشرة کامل(بالا)، لارو و علائم خسارت روی برگ(پائین)
این
آفت از استان های خراسان، اصفهان، تهران، خوزستان، فارس، آذربایجان غربی و
شرقی، گیلان، مازندران، جیرفت، هرمز گان، سمنان وکرمانشاه و برخی دیگر از
مناطق کشور گزارش شده است اما خسارت آن اقتصادی نیست. این آفت بیشتر در
مزارع آبی مشاهده می گردد و گندم را به جو ترجیح می دهد. لارو و حشرات کامل
این آفت پارانشیم رویی برگ را به موازات رگبرگ های اصلی می خورند و محل
خسارت آنها روی برگ به صورت نوارهای طولی ســفیــد رنگی دیده می شود.
زمستان گذرانی این آفت به صورت حشره کامل است و تنها یک نسل در سال دارد.
حدود 10 درصد از حشرات کامل پس از ظهور در اواخر خرداد جفت گیری و تخم ریزی
می کنند، اما لاروهای سن دوم این نسل با خشک شدن بوته ها از بین می روند
شته برگ ال Anoecia corni (Fabricius)
Anoecidae, Homoptera
شکل: شته های زیان آور غلات
Rhopalosiphum maidis (ردیف بالا، سمت راست)، Diuraphis noxia (ردیف بالا، سمت چپ)،
Rhopalosiphum padi (ردیف وسط، سمت راست)، Sitobium avenae (ردیف بالا، سمت چپ)،
Metopolophim dirhodum (ردیف پائین، سمت راست) و Shizaphis graminum (ردیف پائین، سمت چپ)
این
شته بیشتر در شمال ایران، اطراف کرج و قزوین جمع آوری شده است و فاقد
اهمیت اقتصادی است. میزبان اصلی آن درخت ال (Cornus ) اسـت وروی برگ آن
ایجاد گـال کرده و سپس به طرف ریشة گـندمـیان مهاجرت می کند.این شـته در
منـاطـقی که این درخت وجود نداشتــه باشـد به صورت پارتـنـوژنـز دائم روی
ریشة گنـدمـیان زندگی و تولیـد مثـل میکنند(رضوانی،1380).
ملخ صحرایی Schistocerca gregaria (Orth:Acrididae)
Desert locust 
معرفی آفت:
موطن
اصلی آن سودان و برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی چون عربستان وپاکستان
میباشد.به دلیل اینکه از روی خلیج فارس پرواز کرده و خود را به ایران می
رساند ملخ دریایی نام دارد.
دستجات مختلف ملخ ،پوره هاو حشرات بالغ
و نا بالغ هر گیاه سبزی را اعم از علوفه،غلات،صیفی جات،درختان مثمر و غیر
مثمر را که در سر راه خودببینند از بین می برند و یک آفت بسیار پلی فاژ
میباشد.
ملخ صحرایی کپسول تخم ندارد و تخمهای خود را در دسته های
20-100 تایی در خاک به شکل خوشه انگور بهم می چسباند.هر حشره ماده 8تا 12
مرتبه تخمریزی می نمایدو جمعاً 800 تا 1000 تخم می گذارد.دوره نشو و نمای
جنینی حدود 24 ساعت می باشد.سپس پوره خزنده ظاهر می شود . پس از 24 ساعت
پوره سن 1 خارج می شود.حداکثر دوران پورگی 45 روز و در شرایط نامساعد 2 ماه
بطول می انجامد.
زیست شناسی:
کانون دایمی ملخ صحرایی
عمدتاً صحراههای شرق آفریقا،شرق پاکستان وغرب هندوستان است.در این مناطق که
غالباً در کمربند بارانهای موسمی قرار دارد این ملخها در فاز انفرادی
زندگی می کنند.اگر پس از چند سال مساعد،خشکسالی بروز کند ملخها حالت طبیعی
خود را از دست میدهنذ و طی چندین نسل به حالت مهاجر در می آید. بدین ترتیب
که در سالهای مساعد به دلیل غنی بودن پوشش گیاهی با حداکثر ظرفیت به زادو
ولد پرداخته و جمعیت آنها زیاد می شود.ذر سالهای خشکسالی پوشش گیاهی به لکه
ها وقطعات پراکنده محدود می شود لذا ملخها به این لکه ها هجوم آورده و پس
از تمام شدن پوشش سبز این لکه ها،از لکه ای به لکه دیگر و منطقه ای به
منطقه دیگر می روند می روند.
این تغییر رفتار با تغییر تدریجی
مرفولوژیک همراه است. این تغییرات شامل تغییر رنگ،تغییر وضعیت صفحه های پشت
سینه،تغییر وضع بالها،پاهاوحتی کپسول سر می باشد.بطوری که کارشناسان می
توانند از روی همین تغییرات خطر هجوم ملخها را پیش بینی کنند.
این ملخ دارای 2 نسل کامل و یک ناقص می باشد.
کنترل
ملخ
صحرایی جزو آفات عمومی بوده و کلیه عملیات مبارزه بر عهده سازمان حفظ
نباتات و وزارت کشاورزی است.تغییرات این آفت در نواحی مختلف مناطق انتشار
آن توسط سازمان بین المللی دفع ملخ((Anti-Locust Research Center که در
لندن قرار دارد و همچنین سازمان خواروبار جهانی F.A.O کنترل می گردد.
1- مبارزه بیولوژیک: استفاده از پرندگانی چون سار گلو قرمز Pastor roseus ،سوسکهای خانواذه Meloidea که پارازیت تخم این آفت هستند.
2-مبارزه شیمیایی: الف:طعمه پاشی ب:محلول پاشی ج:ماشینهای اگزست و هواپیما
الف:طعمه
پاشی: kg6 لیندین 25% یا kg3 سوین 85% را در 30 لیتر آب حل کرده و روی 100
کیلو گرم سبوس گندم ریخته و بهم می زنند و سپس برای هر هکتار kg 15 تا 20
از این طعمه می پاشند و برای سمپاشی از فنتروتیون 50% به مقدتر gr 300 تا
500 در هکتار استفاده میشود
شته روسی گندم Diuraphis noxia (Mord.)
شکل
ظاهری: داخل قسمت های لوله شده برگ گندم برنگ زرد تا سبز مایل بخاکستری
هستند. بدن از پودر مومی سفید پوشیده شده و طول آن 1.4 تا 2.3 میلیمتر است.
جمع آوری از ایران: شیراز، گندم، بالدار و بی بال بکرزا،
زیست شناسی:
این
شته ها منحصراً روی غلات منجمله گندم هستند. در ایران فرم جنسی جمع آوی
نشده و احتمالاً بصورت بکرزائی تولید مثل می کنند. معمولاً خوشه های گندم و
جوی آلوده خمیده می شوند. در شیراز ناقل بیماری نوار زرد گندم وجود دارد
(ایزدپناه، 1361). برگ انتهائی گیاهان آلوده برنگ زرد و سفید درآمده خشک می
شود. در مراحل ابتدائی الودگی لبه برگها در امتداد طولی خود لوله می شوند.
گاهی فاصله برگها کم شده ساقه بد شکل می شود. می تواند ناقل بیماری
موزائیک جو نیز باشد.
جنس 75 :SITOBION MORD گونه از این جنس شناخته
شده که 17 گونه آن از آفات مهم غلات هستند شصت و هشت گونه از این جنس
منحصراً روی تیره گرامینه زندگی می کنند که در برخی از آنها فرم جنسی روی
تمشک یا گل سرخ تشکیل می شود. کورنیکول آنها بلند است که در قسمت آزاد
سلولهای چند ضلعی کنار هم دارند. ظاهراً تا حدودی شبیه به جنس Macrosiphum
هستند ولی برآمدگی کنار شاخکها در آنها رشد کمتری دارد و برآمدگی میانی
نمایان تر است. طول موی روی بند سوم شاخک آنها حدود نصف قطر میانی همین
بنداست در صورتیکه طول موی بند سوم شاخک Macrosiphum تقریباً برابر قطر
میانی همین بند است. چهار گونه از جنس Sitobion جزو آفات گندم هستند که دو
گونه از آنها تا کنون در ایران جمع آوری شده اند.
شته روسی گندم به
صورت یکی از آفات مهم جهانی غلات دانه ریز به خصوص گندم و جو درآمده است.
در منابع مختلف منشأ اصلی این آفت را حدود ایران، ترکستان و روسیه گزارش
کرده اند. علت نام گذاری این حشره این است که اولین بار در سال 1900 میلادی
از جنوب روسیه گزارش شده است. در سال 1978 در جنوب آفریقا مسأله ساز شد و
چند سالی است که در قاره آمریکا گسترش یافته و باعث خسارت اقتصادی شده است.
این حشره ضمن تغذیه از قسمت عمقی بافت برگ و مکیدن شیره گیاهی برگ ها را
به صورت لوله ای در می آورد، به همراه بزاق خود توکسیتی به داخل گیاه تزریق
می کند که موجب کاهش ظرفیت فتوسنتز و در نتیجه آسیب غشای کلروپلاست ها می
شود. به همین دلیل مبارزه با این شته به وسیله سموم تماسی، در عمل با مشکل
مواجه می شود. ولی سموم سیستمیک مؤثر هستند. دشمنان طبیعی این آفت قادر به
یافتن شته ها در داخل برگ های لوله شده نیستند بنابراین یکی از بهترین راه
های کنترل این آفت استفاده از ارقام مقاوم است.
این شته در استان
فارس (نی ریز، مرودشت، اقلید و آباده) به وسیله احمدی و سرافرازی و در
سیستان به وسیله بندانی و همکاران همراه با 6 گونه دیگر از شته های غلات و
در شهرکرد به وسیله رستگاری و نوربخش همراه با 8 گونه دیگر گزارش شده است.
رضوانی و نوری (1374) این شته را همراه با 7 گونه دیگر از لحاظ تغییرات
انبوهی جمعیت در مناطق ورامین، کرج و فیروزکوه بررسی کردند و اظهار داشتنه
اند، این گونه بعد از شته سبز گندم در مناطق ورامین با 28% و کرج با 26% در
ردیف دوم در فیروزکوه در ردیف اول قرار داشته است.
در بررسی جامعی
که به وسیله جمعی از اساتید دانشگاه های کشور (71-1369) برای مشخص کردن
مناطق انتشار در هفت استان به عمل آمد از 226 منطقه و پازایتوتیدهای آن را
در 114 منطقه گزارش کره اند ولی در هیچ کدام از استان ها اهمیت اقتصادی
نداشته است و در این بررسی 5 گونه پارازیتوئید و 3 گونه شکارچی مشخص شدند.
وجود این شته در مزارع جنوب قفقار قبل از سال 1900 میلادی گزارش و به وسیله
Mordvilk به نام Brachycolus Kortnewi (1900) معرفی شده است. در سال 1912 حشره شناس دیگری به نام Kurdjumov مشخص کرد که شته جو گونه دیگری است و آن را به نام Brachycolus noxius نام گذاری کرد که بعداً‌به وسیله Azinberg به Diuraphis noxia تغییر
نام داده شد. Kordvaleve و همکاران (1991) تاریخه گسترش این شته را در
روسه کره های ایران و ترکستان شرح داده است. Alfaro مبدأ آن را از حدود
اسپانیا بر روی گندم و جو می داند که قابل قبول نیست. شته روسی گندم در سال
1978 در جنوب آفریقا و در سال 1980 در مکزیک، در سال 1986 در ایالت تگزاس
آمریکا و در سال 1987 در شیلی طغیان کرد و نیز در سال 1988 به کانادار
سرایت کرد و مسأله ساز شد.
سایر مناطق انتشار آفت عبارتند از: شمال آفریقا، خاورمیانه از جمله ایران، آسیای میانه، جنوب اروپا، خاور دور (جنوب غربی چین)
مشخصات ظاهری:
رنگ
این حشره سبز کم رنگ، اندازه طول بدون حدود 2 میلی متر، زایده انتهایی دم
مانند نسبتاً بلند، خاشک کوتاه، کورنیکول ها کوتاه و از طریق پارتنوزنز
(دخترزایی) تولید مثل می کنند. دم دوتایی و نیز لوله ای شدن برگها و وجود
نوارهای سفید در روی برگ گیاه میزبان از مشخصات مهم وجود این حشره می باشد.
به غیر از شته روسی اکثر شته های غلات در انتقال بیماری های ویروسی از
جمله ویروس مولد کوتولگی جو B.Y.D.V. نقش دارند ولی اخیراً گزارش هایی مبنی
بر ناقل بودن این شته در انتقال ویروس مذکور در آفریقای جنوبی ارائه شده
است.
میزبان ها و عادت تغذیه این حشره از گندم، جو، چاودار،
تریتیکاله و تعدادی از علف های باریک برگ تغذیه می کنند. محل تغذیه قاعده
برگ های تازه تشکیل شده و نیز بر روی خوشه ها می باشد. بر اثر ترشح عسلک و
رشد قارچ های مولد دوده (فوماژین) به ویژه در هوای مرطوب خسارت آن تشدید می
شود. برگ های حساس، لوله شده و تغییر شکل می دهند و خود گیاه از رشد
بازمانده و کوتوله می شود. در اثر تخریب غشای کلروپلاست های ناشی از ترشحات
نوکسینی حشره، لکه های کلروتیک طولی ایجاد شده و فتوسنتز و تنفس گیاه مختل
میشود. بنا به عقیده Burd & Burton (1992) سفید شدن سلول ها در اثر
کاهش و به هم خوردن میزان آب در گیاه است. در صورت فقدان یا کاهش منابع
غذایی و نامساعد شدن شرایط محیطی، بالدارهای زنده زای ماده به وجود می آیند
که به وسیله باد منتقل شده و کلنی های جدیدی را به وجود می آورند.
شرایط
محیطی این حشره شرایط آب و هوایی گرم و خشک را می پسندد ولی قادر است در
آب و هوای بارانی نیز ادامه بقا دهد. در صورت نامساعد بودن شرایط میزبانی
این آفت یک باد برای انتشار آن به دیگر نقاط کافی است. حداکثر پوره زایی
این شته 4 عدد در روز، و در طول زندگی حشره تا 70 عدد گزارش شده است.
مهمترین شرایط تولید مثلی این حشره بر روی گندم در مرحله Jointing (GS300)
است. ولی در گیاهان دیگر در مراحل رشدی تفاوت آسیب پذیری ندارند. کلاً
مرحله گیاهک حساسترین مرحله قبل از تشکیل خوشه است. حساسیت گیاهان آلوده در
صورت وجود تنش کم آبی و کمبود ازت افزایش می یابد به علاوه بین ذخیره آب
موجود در گیاه و بالدارزایی شته نوعی هم بستگی وجود دارد. عمل بهاره کردن
گندم نیز تأثیری بر روی میزان آلودگی به شته ندارد ولی آلودگی در گندم های
تیپ زمستانه، در ارقام متحمل به سرمای فصل پاییز کاهش می یابد که علت آن می
تواند تلفات ناشی از شدت سرما باشد.
زیست شناسی آفت:
زیست
شناسی آفت در شرایط استان تهران مطالعه شده است. این حشره در شرایط گلخانه
(دمای متوسط 2.7 درجه سانتی گراد و رطوبت 40%) و شرایط مزرعه مورد بررسی
قرار گرفته است. در گلخانه میانگین طول دوره های پورگی قبل از تولید مثل،
تولید مثل، بعد از تولید مثل و کلاً طول دوره زندگی بر حسب روز به ترتیب
7.5، 1، 42.77، 1.63 و 62 روز بوده است. میانگین تعداد پوره های تولید شده
توسط یک حشره 72.12 بوده است. دروه های مذکور در شرایط مزرعه به ترتیب
19.71، 2.43، 49، 16.43 و87.43 و میانگین تعداد پوره توسط هر فود 76.86
بوده است. این شته در فصول غیر زراعی بر روی گندم و جوهای خودرو و باریک
برگ های دیگر به حیات خود ادامه می دهد و بر روی میزبان های ذکر شده به
صورت جمعیت با کاهش رطوبت و افزایش درجه حرارت بیشتر می شود. در شرایط کرج
حشره بالدار از حدود دهه سوم فروردین ماه از روی میزبان های غیر زراعی و
خود رو به مزرعه منتقل شده و در اواخر فصل زراعی مجدداً بالدار ظاهر و بر
روی میزبان های مزبور باز می گردند. پارازیستم این حشره به وسیله زنبور
کارآیی لازم را دارد.
دشمنان طبیعی:
این حشره دارای دشمنان
طبیعی متعددی است که نقش مهمی را در کنترل آفت دارند (جدول شماره 2 تعدادی
از انواع شکارچی ها و پارازیتوئیدهای آن را نشان می دهد). ، لیست دشمنان
طبیعی شته روسی گندم در سطح جهانی
Coccinellidae
Hippodamia convergens Guerin
Coccinella nugatoria Mulsant
Cycloneda sanguinea (L)
Adalia bipunclala (L)
Paranaemia vittigera (Mannerheim)
Seymnus (Pullus) loewii Mulsant
Diomus spp.
Anthocoridae
Oreus tristicolor (white)
Syriphidae
Eupeodes volueris osten Sacken
Allograpta obliqua (Say)
A exotica (wiedmann)
Platycherius (carposcalis) sp.
Neuroptera
Chrysopa carnea steph.
Hemerobius pacificus Banks
Braconidae
Diaeretiella rapae (M’Intosh)
Aphidius ervi Haliday
Pteromalidae
Asephes sp.
Pachyneuron siphonophorae
(Ashmead)
Eulophidae
Aoristicetys sp.
Megaspididae
Dendrocerus sp.
Charipidae
Alloxysta fascicornis (Hartig)
علمی
از زنبور پارازیتوئید برای کنترل این حشره گزارش شده است. قارچ های
Conidiobalus، Zoophthora و Dondra نیز اثر قابل توجهی در کنترل آفت دارند.
قارچ Beovaria basiana بر روی باروری بی تأثیر است ولی باعث افزایش تلفات می شود (
گیاهان میزبان مقاوم:
براساس
آزمایشهایی که صورت گرفته چندین ژنوتیپ گندم از مبدأ ایران، شوروی سابق و
بلغارستان شناسایی شده که نسبت به این شته مقاوم هستند( تظاهر ایجاد مقاومت
منجر به پیدایش روش های مناسب کنترل با این آفت در مواردی با استفاده از
این منابع مقاومت بوده است. مقاومت با انتقال یک ژن از ژنوتیپ های مقاوم به
ژنوتیپ های دارای کیفیت زراعی خوب که حساس به این شته می باشند، نسبتاً
آسان است. Potgeiter و همکاران ژن مقاوم به شته روسی را به گندم Triticum monococcum با موفقیت منتقل کرده است Robinson etal منابع مقاومت به این آفت را در گندم های Triticum dicoccum که دارای ژنوم های AB هستند و نیز در دیپلوئیدهای دارای ژنوم A از جمله T.monococcum، T. urartu و T. boeticum
شناسایی کرده است. Skovmand etal (1994) چندین نژاد مقاوم را در گندم های
نان از مبدأ ترکیه شناسایی کرده است. Webster etal (1991) در جوهای تیپ
Facnltative که از مبدأ ایران و افغانستان بوده اند. ژنوم هایی را شناسایی
کرده که مقاومت آنها براساس پلی ژنی کنترل می شود. مطالعات میکروسکوپ
الکترونیک نشان داده که در جوهای غیر مقاومت از محل آوند آبکش تغذیه صورت
می گیرد ولی در جوهای مقاوم، نیش شته به این محل نمی رسد و از طرفی وزن شته
ها کاهش یافته و عسلک کمتری تولید می شود.
مکانیسم های ایجاد مقاومت غلات دانه ریز به شته روسی:
براساس مطالعات انجام شده مقاومت به شته روسی در جو، تریتیکاله، گندم های تتراپلوئید و گندم های دیپلونید T.monococcum و T.urartu
و نیز گندم های از مبدأ ترکیه مقاومت نشا نداده اند در مورد پدیده ایجاد
مقاومت در گیاه نسبت به این شته مطالعات مفصل بوده و نظریه Painter در مورد
آن بررسی شده است. طبق این نظریه مقاومت در گیاه براساس یک یا مجموعه ای
از عوامل زیر به وجود می آید.
الف)آنتی ییوزیس:
نتیجه واکنش اثر گیاه بر روی بیولوژی و یا فیزیولوژی حشره بوده که منجر به کاهش طول عمر، باروری، اندازه حشره و حتی مرگ می شود.
ب)تحمل:
این پدیده به مقاومت گیاه مربوط می شود. گیاه قادر است خسارت وارده را با
داشتن جمعیت حشره بر روی خود در مقایسه با گیاه حساس از همان رقم یا گونه
گیاهی جبران کند.
ج)آنتی گزنوسیس یا عدم ترجیح به گروهی از خصوصیات
گیاه و عکس العمل حشره اتلاق می شود که منجر به استفاده حشره از رقم یا
گونه ای از گیاه برای تخمریزی، تغذیه، پناهگاه یا ترکیبی از این سه مورد
شده و یا خصوصیات مورفولوژیک یا آلکوکمیکال ها کنترل می شوند.
در
مورد مقاومت گندم و جو به شته روسی براساس آنتی ییوزیس و تولرانس، در مورد
تریتیکاله براساس آنتی ییوزیس در مورد یولاف ترکیبی از هر سه مورد می باشد و
به همین جهت گیاه اخیر نسبت به این شته فوق العاده مقاوم است. حالت
تولرانس که برای استفاه کارشناسان اصلاح نباتات بی اندازه مفید است. تحت
تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرد و بیوتیپ هایی از شته می توانند تحت شرایط
خاصی بر این پدیده غلبه پیدا کنند. بنابراین در برنامه سلکسیون، مقاومت به
شته ها به تنهایی نمی تواند مورد استفاده قرار گیرد.
جاودار به دلیل
دگرگشن بودن قادر به حفظ مقاومت خود نیست و از بین انواع گندم های
دیپلوئید، تتراپلوتید و هگزاپلوتید، 24 رقم مقاوم بوده که 5 رقم از مبدأ
ایران و 4 رقم از مبدأ شوروی، مقاوم ترین گزارش شده اند.از میان انواع گندم
های Agilops ارقام A. Speltoides، A. biunicialis، A.gemicolata و گندم های دیپلوئید T.boeticum، T.urarta و T.monococcum نسبت به شته روسی مقاوم بوده اند.
روش های مختلف برررسی انواع مقاومت:
موقعیت،
خصوصیات و مکانیسم های مقاومت ژنتیکی در برنامه های اصلاح نباتات اهمیت
زیادی دارد. در حالت آلودگی به شته روسی ارزیابی براساس موارد زیر می باشد:
الف) ارزیابی براساس آنتی بیوزیس
این
شته از تمام قسمت های برگ تغذیه عمقی می کند در آزمایش های استاندارد بین
المللی از لحاظ آنتی بیوزیس باید گیاهان مادر مکرراً از لحاظ وجود شته های
مادر کنترل و پوره ها برداشته شود و این موضوع مستلزم این است که ضمن تعیین
میزان خسارت توسط شته های مادر در زمانی که برگ های لوله شده باز می شوند.
پوره ها برداشته شود یکی از ره های مناسب برای تعیین و اندازه گیری آنتی
بیوزیس براساس شمارش تعداد جنین و کالبد شکافی شته مادر است که از یک
ژنوتیپ به خصوص مورد نظر تغذیه کرده اند. این روش به وسیله Burnett در
آفریقای جنوبی به کار رفته و موفقیت آمیز بوده است.
ب)ارزیابی براساس تحمل گیاه (Tolerance):
تولرانس
یکی از اجزاء مهم مقاومت برای متخصصین اصلاح نباتات است. در این روش
ژنوتیپ های مختلف گیاه را در داخل گیاه کاسته و گیاهک های آلوده را از لحاظ
ارتفاع، نزن برگ، وزن ریشه و انبوهی شته مورد مقایسه قرار می دهند هر تک
گیاه را بتعداد معینی پوره سن 1 شته آلوده کرده و بعد از مدت زمان مشخص
(14-12 روز) آن ها را مورد مقایسه قرار می دهند (از لحاظ جمعیت شته ها) و
در زمان برداشت ابتدا شته ها را قبل از برداشت جدا نموده و بر روی هر
ژنوتیپ به تفکیک وزن می کنند و بعد از برداشت وزن گیاه خشک، وزن برگ،
ارتفاع گیاه و میزان محصول را مورد مقایسه قرار می دهند.
ج)ارزیابی براساس آنتی گزنوسیس:
برای بررسی این مورد از سه روش استفاده می شود:
روش
اول-تعداد مشخصی ژنوتیپ یا ارقام مختلف گندم یا جو را به طور منفرد
(Single) کاشته و در معرض شته ها قرار می دهند تا میزبان ترجیحی خود را
انتخاب کنند. در این روش همه بوته ها را در داخل یک گلدان به فواصل معین و
مساوی کاشته و تک بوته وسطی را آلوده می کنند و این آلودگی به تدریج به
سایرین منتقل شده آفت گیاه میزبان تدریجی خود را انتخاب می کند.
روش
دوم-تک بوته ها را هر کدام در داخل گلدان جداگانه کاشته و آنها را در داخل
قفس به فواصل مساوی از منبع آلودگی قرار می دهند تا میزبان ترجیحی شته
ها، انتخاب شود.
روش سوم- در این روش در هر گلدان حاوی یک رقم یا
ژنوتیپ، دو تک بوته به فواصل مساوی می کارند و یکی از تک بوته ها را با
تعداد مشخصی شته آلوده کرده، ترجیح میزبانی را در گیاهان غیر آلوده مورد
مقایسه قرار می دهند.
کنترل شیمیایی:
1-اکسی دیمتون متیل EC25% ،1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
2- دیمتوآت EC40%،1.5 لیتردر هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
3- پریمیکارپ WP50% ، 0.5-1 کیلو گرم در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
4- تیومتون EC25% ، 1 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
5- مالاتیون EC75% ،2.5 لیتر در هکتار ، اوایل ظهور سنبله ها ، 1 نوبت
